تفسیر اهل بیت

مقدمه

مراد از تفسیر اهل‌بیت (ع)، شیوه‌های اهل‌ بیت (ع) برای تفسیر قرآن است. گاهی نیز منظور از این اصطلاح، روایات اهل‌بیت (ع) در تفسیر قرآن است.

شیعه، تفسیر اهل‌بیت (ع) را همان تفسیر رسول اکرم (ص) می‌داند و با روایات اهل‌بیت (ع) مانند روایات رسول اکرم (ص) رفتار می‌کنند.

برای شناخت ویژگی‌های تفسیر اهل‌بیت (ع) توجه به دو نکته لازم است:

اهل‌بیت (ع) به قرآن اهتمامی ویژه داشته‌اند؛ به گونه‌ای که حفظ، تعلیم و تعلم آن را افضل عبادات می‌شمردند و در دوران حیات اجتماعی خویش برای حافظان و حاملان قرآن احترامی ویژه قائل بودند. گرچه سنت نبوی (ص) نزد آنان دارای کمال احترام بود اما قرآن از این جهت که سندی یقینی دارد، جایگاه و منزلت یگانه‌ای نزد آنان داشت؛ بنابراین، ائمه تأکید کرده‌اند که ملاک تشخیص حق از باطل، قرآن است، و روایات ناسازگار با قرآن را نپذیرید.
اهل‌بیت (ع) در بسیاری از سخنان خویش به سلوک بر مبنای علم و اجتهاد و روش‌های علمی توصیه کرده و از مردم خواسته‌اند برای وصول به حقایق اسلام و قرآن، از ابزار عقل استفاده کنند.

توجه به این دو نکته، به انضمام شواهد تاریخی - که به‌ویژه در شأن امام علی (ع) در دست است و تسلط ایشان را بر تفسیر قرآن بیان می‌کند - ما را در فهم و شناخت کلی روش اهل بیت (ع) در تفسیر قرآن و جایگاه اهل‌بیت (ع) در این عرصه یاری خواهد کرد.

زرکشی در این زمینه می‌گوید: «نخستین مفسر از صحابه، علی (ع) است؛ سپس ابن‌عباس».

جلال الدین سیوطی می‌نویسد: «از میان خلفا، بیشتر از همه، از علی بن ابی‌طالب روایت شده و روایت از آن سه جدّاً کم است».

ویژگی‌های نظریه اهل‌بیت (ع) در تفسیر قرآن عبارت‌اند از:

وحدت بیانی قرآن: اهل‌بیت (ع) اعتقاد داشتند قرآن را بدون توجه به جمیع آیات آن نمی‌توان فهمید.
احاطه به شرایط زمانی و مکانی نزول قرآن: اهل‌بیت (ع) به اسباب نزول آیات و حوادث هم‌زمان با نزول آیات، علم داشتند.
اعتماد و اتکای به سنّت صحیح نبوی.
کارآمدی قرآن در همه زمان‌ها.

این پشتوانه‌های چهارگانه نظری در تفسیر اهل بیت (ع) و مدرسه تفسیری آنان اثری مهم و عمده داشته و شیوه تفسیری اهل بیت (ع) را شیوه‌ای خاص گردانده است^[۱].^[۲]

جستارهای وابسته

منابع

فرهنگ‌نامه علوم قرآنی

پانویس

↑ ذهبی، محمد حسین، التفسیروالمفسرون، جلد۱،صفحه ۴۵۶؛ کمالی دزفولی، علی، تاریخ تفسیر، صفحه (۹-۲۰)؛ عمیدزنجانی، عباسعلی، مبانی وروشهای تفسیرقرآن، صفحه ۵۷؛ ایازی، محمد علی، المفسرون حیاتهم ومنهجهم، صفحه (۶۷-۶۸)؛ حکیم، محمد باقر، علوم القرآن، صفحه (۳۰۷-۳۴۰)؛ معرفت، محمد هادی، التفسیروالمفسرون فی ثوبه القشیب، جلد۱،صفحه ۴۵۵
↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۱۷۶۲.

[1] ذهبی، محمد حسین، التفسیروالمفسرون، جلد۱،صفحه ۴۵۶؛ کمالی دزفولی، علی، تاریخ تفسیر، صفحه (۹-۲۰)؛ عمیدزنجانی، عباسعلی، مبانی وروشهای تفسیرقرآن، صفحه ۵۷؛ ایازی، محمد علی، المفسرون حیاتهم ومنهجهم، صفحه (۶۷-۶۸)؛ حکیم، محمد باقر، علوم القرآن، صفحه (۳۰۷-۳۴۰)؛ معرفت، محمد هادی، التفسیروالمفسرون فی ثوبه القشیب، جلد۱،صفحه ۴۵۵

[2] فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۱۷۶۲.

[۱]

[۲]