تفسیر زیدیه
مقدمه
«زیدیه» به پیروان زید بن علی بن حسین (ع) گفته می‌شود. زید علیه هشام بن عبدالملک قیام کرد و سرانجام شهید شد.
زیدیه از نزدیک‌ترین فرقه‌های شیعه به اهل‌سنت هستند و در مسائل مهمی همچون امامت ائمه دوازده‌گانه (ع)، خلافت خلفای سه‌گانه و پاره‌ای از مسائل کلامی از جریان اصلی شیعه دور شده و به اهل‌سنت‌گراییده‌اند.
نظریات زیدیه در مسائل کلامی و عقیدتی با دیدگاه‌های معتزله سنخیت و شباهت زیادی دارد. روش تفسیری زیدیه با شیعه امامیه اثنی‌عشری شباهت‌هایی دارد؛ از جمله این که تفسیر روایی، درایی و عقلی دارند و در تأویل افراط نمی‌کنند[۱].[۲]
تفاسیر زیدیه
به کتاب‌های تفسیری که بر اساس دیدگاه‌های زیدیه نگاشته شده‌اند تفاسیر زیدیه می‌گویند.
مهم‌ترین تفسیرهای زیدیه عبارتند از:
- منتهی المرام فی شرح آیات الاحکام نوشته محمد بن حسین بن امام قاسم بن محمد الحسنی؛
- فتح‌القدیر الجامع بین فنی الروایة و الدرایة من علم التفسیر، اثر محمد بن علی شوکانی؛
- تفسیر مقاتل بن سلیمان معروف به تفسیر کبیر مقاتل، نوشته ابوالحسن مقاتل بن سلیمان ازدی بلخی، نخستین تفسیر کاملی که به دست آمده و پیش از تفسیر طبری نوشته شده است؛
- محاسن التأویل (تفسیر قاسمی)، اثر محمد جمال الدین قاسمی؛
- تفسیر غریب القرآن، منسوب به زید بن علی که محمد بن منصور یزید کوفی، یکی از پیشوایان زیدیه آن را جمع‌آوری کرده است؛
- تفسیر اسماعیل بن علی بستی زیدی؛
- التهذیب تألیف محسن بن محمد کرامة معتزلی زیدی؛
- تفسیر عطیة بن محمد نجوانی زیدی؛
- التیسیر فی التفسیر اثر حسن بن محمد نحوی زیدی[۳].[۴]
جستارهای وابسته
- تفاسیر تابعین تابعین
- تفاسیر تک نگار
- تفاسیر عصر جدید
- تفاسیر عصر کهن
- تفاسیر لغوی
- تفسیر اجتهادی
- تفسیر اجمالی قرآن
- تفسیر اِعراب
- تفسیر قرآن به مقتضای عقل
- تفسیر باطنی
- تفسیر مالکیه
- تفسیر روایی
- تفسیر مسلسل
- تفسیر قرآن به کلام صحابه
- تفسیر قرآن با قول تابعی
- تفسیر قرآن با قرآن
- تفسیر عهد نبوت
- تفسیر عهد رسالت
- تفسیر عهد صحابه
- تفسیر غریب قرآن
- تفسیر عقلی
- تفسیر پلورالیستی قرآن
- تفسیر تبیینی قرآن
- تفسیر تحلیلی
- تفسیر بلاغی
- تفسیر تدبری قرآن
- تفسیر تمسکی قرآن
- تفسیر عصر تابعین
- تفسیر در عصر تدوین
- تفسیر عصر پیامبر خاتم
- تفسیر درایی
- تفسیر زبدة البیان
- تفسیر سکولاریستی قرآن
- تفسیر سیستمی
- تفسیر عبدالله بن عباس
- تفسیر قرآن به قرآن
- تفسیر لفظی قرآن
- تفسیر لیبرالیستی قرآن
- تفسیر مأثور
- تفسیر معتزله
- تفسیر مجمل به مبین
- تفسیر مطلق به مقید
- تفسیر معتزلیان جدید
- تفسیر معنا
- تفسیر معنوی قرآن
- تفسیر نو اعتزالی
- تفسیر وجوه قرآن
- تفسیر ترتیبی
- تفسیر مزجی
- تفسیر موضوعی
- تفسیر اهل بیت
- تفسیر پیامبر خاتم
- تفسیر تابعین
- تفسیر عامه
- تفسیر عصر نهضت
- تفسیر توحیدی
- تفسیر دوران نهضت‌های اصلاحی
- تفسیر صحابه
- تفسیر عصر جدید
- تفسیر باطن قرآن
- تفسیر ظاهر قرآن
- تفسیر اهل‌سنت
- تفسیر باطنیه
- تفسیر ماتریدیه
- تفسیر خوارج
- تفسیر شیعه
- تفسیر متصوفه
- تفسیر اجتماعی
- تفسیر اخلاقی
- تفسیر ادبی
- تفسیر اشاری
- تفسیر به رأی
- تفسیر بیانی
- تفسیر زیدیه
- تفسیر شافعیه
- تفسیر پوزیتیویستی
- تفسیر تاریخی
- تفسیر تربیتی
- تفسیر رمزی
- تفسیر عرفانی
- تفسیر علمی
- تفسیر فقهی
- تفسیر فیضی
- تفسیر فلسفی
- تفسیر کلامی
- تفسیر نقلی
- آداب تفسیر قرآن
- آراء تفسیری
- اسرائیلیات در تفسیر
- اقطاب اسرائیلیات
- اقطاب وضّاعین
- اولین مدون تفسیر
- تأویل قرآن
- تدوین تفسیر قرآن
- تفاسیر قرآن
- تفسیر پذیری قرآن
- تفسیر نگاری
- تنزیل قرآن
- توقیفیت تفسیر قرآن
- جری و تطبیق
- روایات تفسیری
- روش‌های تفسیری
- سیاق عام
- شرافت تفسیر قرآن
- طرق تفسیری
- غرایب تفسیر
- فضیلت تفسیر قرآن
- قواعد تفسیر
- مبادی تفسیر
- مدارس تفسیر قرآن
- مراتب تفسیر
- مراحل تفسیر
- مصادر نقلی تفسیر
- مفسران
- مقدمات تفسیر
- مکاتب تفسیری
- منابع تفسیر
- تأویل قرآن
منابع
پانویس
- ↑ ذهبی، محمد حسین، التفسیروالمفسرون، جلد۲، صفحه ۳۰۲؛ خرمشاهی، بهاء الدین، دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی، جلد۱، صفحه (۱۱۶۰-۱۱۶۲)؛ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، قاموس التراجم لأشهرالرجال والنساء من العرب والمستعربین والمستشرقین، جلد۳، صفحه ۵۹
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۱۷۹۲.
- ↑ ایازی، محمد علی، المفسرون حیاتهم و منهجهم صفحه ۸۳۱؛ شحاته، عبد الله محمود، تاریخ القرآن والتفسیر، صفحه (۱۹۰-۱۹۵)؛ ذهبی، محمد حسین، التفسیر والمفسرون، جلد۲، صفحه (۳۰۲-۳۰۶)
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۱۷۰۳.