تفسیر ماتريديه

مقدمه

تفسیر ماتریدیه تفسیری است که پیروان محمد بن محمد بن محمود ابومنصور ماتریدی از ائمه بزرگ کلام اهل‌سنت با توجه به مبانی کلامی خود نگاشته‌اند.

مذهب ماتریدی به اشاعره نزدیک است؛ اما اختلافاتی نیز دارد؛ از جمله در مسئله رؤیت خدا که اشاعره مُثبِت و ماتریدیه منکر این مسئله بودند. همچنین مسئله خلق قرآن که اشاعره آن را قدیم و ماتریدی کلام خدا را دو نوع می‌دانست: نفسی و غیر مخلوق و کلامی متشکل از حروف و اصوات.

برای تفسیر ماتریدیه ویژگی خاصی بیان نشده است؛ مگر این که اینان نیز کوشیده‌اند معتقدات خویش را بر قرآن تحمیل کرده، برای آنها مؤیداتی بیابند.

کتاب تأویلات‌ القرآن و تأویلات اهل‌السنة که هر دو از آثار ابومنصور ماتریدی است تفاسیر ماتریدیه هستند.^[۱].^[۲]

مفسّران ماتريديه

«ماتریدیه» نام یکی از فرقه‌های کلامی به پیشوایی ابو منصور محمد بن محمود حنفی سمرقندی است. ابو منصور در محله ماترید واقع در سمرقند به دنیا آمد و علوم شرعی و عقلی را در همان‌جا آموخت. وی معاصر ابوالحسن اشعری، دیگر متکلم نامدار اهل‌سنّت و در علم فقه از پیروان ابوحنیفه بود. ماتریدی همچون اشعری از عقاید اهل‌سنّت دفاع می‌کرد و با معتزله مناظرات و مخالفت‌های بسیار کرد؛ اما مذهب ماتریدی از مذهب اشعری در قبال اعتزالیان معتدل‌تر است و در برخی از مسائل کلامی با ابوالحسن اشعری اختلافاتی داشت و به مذهب معتزله نزدیک بود. برای وی افزون بر تفسیر ماتریدی موسوم به تأویلات‌ القرآن آثار دیگری همچون کتاب التوحید، المقالات و الفرق، شرح كتاب الفقه الأكبر برشمرده‌اند^[۳].^[۴]

جستارهای وابسته

منابع

فرهنگ‌نامه علوم قرآنی

پانویس

↑ مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، صفحه (۳۷۹-۳۸۱)؛ خاتمی، احمد، فرهنگ علم کلام، جلد۱، صفحه (۷۰-۷۲)؛ آل جعفر، مساعد مسلم، مناهج المفسرین، صفحه ۱۹۵و۱۸۳؛ ابو زهره، محمد، تاریخ مذاهب اسلامی، صفحه (۱۶۴-۱۷۵).
↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۱۸۲۹.
↑ خرمشاهی، بهاء الدین، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهی، جلد۲، صفحه ۱۹۴۵؛ خاتمی، احمد، فرهنگ علم کلام، صفحه ۱۹۹
↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۴۵۳۴.

[1] مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، صفحه (۳۷۹-۳۸۱)؛ خاتمی، احمد، فرهنگ علم کلام، جلد۱، صفحه (۷۰-۷۲)؛ آل جعفر، مساعد مسلم، مناهج المفسرین، صفحه ۱۹۵و۱۸۳؛ ابو زهره، محمد، تاریخ مذاهب اسلامی، صفحه (۱۶۴-۱۷۵).

[2] فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۱۸۲۹.

[3] خرمشاهی، بهاء الدین، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهی، جلد۲، صفحه ۱۹۴۵؛ خاتمی، احمد، فرهنگ علم کلام، صفحه ۱۹۹

[4] فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۴۵۳۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]