آیا امام مهدی علم غیب دارد؟ (پرسش)

آیا امام مهدی علم غیب دارد؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ علم غیب
مدخل اصلی	علم غیب

آیا امام مهدی (ع) علم غیب دارد؟ یکی از سؤال‌های مصداقی پرسشی تحت عنوان «آیا امامان از اهل بیت پیامبر خاتم علم غیب داشته‌اند؟» است. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.

پاسخ نخست

سید محمد صدر

آیت الله سید محمد صدر در کتاب «تاریخ پس از ظهور» در این باره گفته است:

«اگر امروز یک قاضی اسلامی برای صدور حکمی، چندین و چند شاهد را بارها به دادگاه فرا می‌خواند، در زمان حضرت مهدی (ع) این گونه نیست. از آنجایی که امام، علم غیب می‌داند، و خودش ملاک تشخیص حق و باطل است، به درستی، گناه کار را از ستم دیده باز می‌شناسد. قضاوتی که امام زمان بر اساس آن داوری می‌کنند، قضاوت داوودی است. حضرت داوود بر اساس علمی که از خدا آموخته بودند، میان مردم داوری می‌کردند. امام صادق (ع) فرمودند: "قائم آل محمد، به حکم داوود و سلیمان داوری می‌کند یعنی از مردم شاهدی نمی‌خواهد". جالب این جاست که یکی از آزمایش‌های پس از ظهور برای مردم آن عصر، همین نحوه قضاوت است. برخی که به علم امام باور ندارند، وقتی قضاوت ایشان را می‌بینند، کم می‌آورند! برخی به علم امام شک می‌کنند و برخی به عدالت ایشان و همین که این اتفاق افتاد، از ورطه مؤمنان مستحکم خارج می‌شوند و حتی برخی از دین بیرون می‌آیند و به همین علت به حکم امام، گردن زده می‌شوند. قوانین فقهی بر هم می‌ریزند پیش از ظهور حضرت مهدی در هیچ زمان، به جز مدت کوتاه حکومت امیرالمؤمنین (ع)، احکام اسلامی به طور کامل پیاده نمی‌شد. در عصر ظهور، تک تک احکام، مو به مو اجرا می‌شود».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آیت‌الله مصباح یزدی؛

محمد تقی مصباح یزدی آیت‌الله مصباح یزدی، در بیاناتی با عنوان «قدر شب قدر را بدانيم» در این‌باره گفته‌ است: «در اینجا این سؤال مطرح می‏‌شود اکنون که دیگر نزول قرآنی وجود ندارد که ملائکه بر پیغمبر نازل شوند، پس در شب قدر ملائکه برای چه کاری و بر چه کسی نازل می‌‏شوند؟ در اصول کافی در باب حجت، روایتی از امام معصوم (ع) آمده است که خطاب به شخصی فرمودند: "برای اثبات ولایت ما برای مخالفین، با سوره قدر احتجاج کنید. چرا که یکی از دلایل لزوم امام بعد از پیغمبر اکرم (ص) این سوره است"؛ این شخص با تعجب می‌‏گوید در این سوره از امامت و ولایت سخنی گفته نشده است. پس چگونه می‌توان از این سوره برای اثبات مسئله امامت احتجاج نمود؟ حضرت فرمودند: از مخالفان بپرسید در شب قدر ملائکه بر چه کسی نازل می‏‌شوند؟ آیا تاکنون کسی ادعا کرده است که در شب قدر، ملائکه بر او نازل شده باشند؟ هیچ کس نمی‌تواند ادعا کند که نزول ملائکه را در شب قدر درک کرده است. تاکنون نیز کسی در این باره مدعی نشده است. قرآن نیز می‌گوید: ﴿تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَالرُّوحُ﴾ ؛ بنابراین حتماً باید پس از پیغمبر (ص) کسی وجود داشته باشد تا ملائکه بر او نازل شوند. او کسی جز حجت خدا و امام زمان (ع) نخواهد بود. وقتی ملائکه بر امام زمان نازل می‌‏شوند، چه کاری خواهند کرد؟ قرآن می‌فرماید: ﴿سَلامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ﴾ ؛ از شب تا صبح، فرشتگان فوج فوج به خدمت امام عصر (ع) رسیده و به ایشان عرض سلام می‌گویند. برای ملائکه توفیق و شرافتی است که در شب قدر اجازه ‌یابند تا به خدمت امام زمان (ع) رسیده و به ایشان ادای احترام کنند. اما نکته دوم که در روایات شیعه از حد خبر واحد فراتر است، آن است که ملائکه نازل می‏‌شوند تا مقدرات سال را بر امام زمان (ع) عرضه نمایند. به ویژه در شب بیست و سوم که مقدرات عالم به امضاء رسیده و قطعی شده است را به حضور امام زمان (ع) ارائه داده و ایشان از تمام مقدرات امت تا پایان سال بعد و شب قدر دیگر، آگاه می‌شوند. پس از ﴿تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَالرُّوحُ﴾؛ حضرت سجاد (ع) در دعا می‌‏فرمایند: "سَلامٌ دَائِمُ الْبَرَکَةِ إِلَی طُلُوعِ الْفَجْرِ"؛ حضرت در این فراز آیه ﴿سَلامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ﴾؛ را تفسیر می‏‌کنند. یعنی برکت این شب همچنان تا طلوع فجر دوام دارد. پس از آن می‌فرمایند: "عَلَی مَنْ یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ بِمَا أَحْکَمَ مِنْ قَضَائِهِ"؛ بر کسی که خدا می‌خواهد نازل می‌شوند تا مقدرات الهی را بر او ارائه دهند. در "عَلَی مَنْ یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ"؛ امام سجاد (ع) با صراحت نمی‌گویند که بر چه کسی نازل می‌شوند، اما با کنایه می‌فرمایند کسی وجود دارد که خدا می‌‏داند، فرشتگان باید بر او نازل شوند. با توجه به اینکه امام سجاد (ع) امام چهارم بوده‌اند اگر خود یا یکی از امامان گذشته را معرفی می‌نمودند دیگر بر کسانی که فرشتگان بر آنان، پس از امام چهارم نازل می‌شدند، دلالت نمی‌کرد. با این کنایه فرموده‌اند که هر سال کسی وجود دارد که خدا می‏‌خواهد تا ملائکه بر او نازل شوند. این فراز بر وجود امام و حجت خدا اشاره دارد. اما فرشتگان چه چیزی را برای امام (ع) می‏‌آورند "بِمَا أَحْکَمَ مِنْ قَضَائِهِ"؛ فرشتگان و روح نازل شده و به همراه خود قضاء محکم و مقدرات حتمی را ارائه می‏‌دهند. قضاء محکم به مقدراتی گفته می‌شود که از مرحله تقدیر گذشته، به قضاء رسیده و از قضاء به امضاء رسیده و محکم شده است. به گونه‌ای که دیگر قابل تغییر نیست.(...) پس از ویژگی‌های مهم شب قدر این است که مقدرات سال بر امام زمان (ع) عرضه شده و ایشان آنها را امضاء می‌فرماید».

۲. آیت الله امینی؛

ابراهیم امینی آیت‌الله ابراهیم امینی، در کتاب «بررسی مسائل کلی امامت» در این‌باره گفته‌ است: «محمد بن علی‌ بن شاذان نیشابوری‌ می‌‏گوید: مبلغ چهارصد و هشتاد درهم سهم امام (ع) پیش من جمع شده بود لکن دوست نداشتم از پانصد درهم بیست درهم کم بگذارم، لذا بیست درهم از مال خودم بدان اضافه نمودم و به وسیله اسدی‌ خدمت امام‏ زمان فرستادم و راجع به اضافه کردن بیست درهم خودم چیزی‌ ننوشتم. بعداً جواب رسید که: پانصد درهم که بیست درهمش از خودت بود به ما رسید» .

۳. حجت الاسلام و المسلمین نقوی؛

سید نسیم عباس نقوی حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید نسیم عباس نقوی در پایان‌نامه دکتری خود با عنوان «علم پیامبر و ائمه به غیب» در این‌باره گفته‌ است: «خلیفه عباسی شنید که امام زمان (ع) وکلایی دارد و آنان اموال را جمع می‌کنند اندیشید و فکر کرد که پول به افراد بدهد که نزد وکلای حضرت ببرند و به اسم مال امام به آنان بپردازند، هر کس قبول کرد او را دستگیر کنند. فوری، توضیح حضرت به وکلای حقیقی رسید که از هیچ کس پول قبول نکند چنین کردند و در امان ماندند. این چند داستان به عنوان نمونه ذکر شد اگر به کتابهای تاریخ و حدیث و مناقب مراجعه کنید می‌توانید صدها از این قبیل خبرهای غیبی دریافت خواهید کرد. هر کس خودش را از تعصب و عناد خالی کند و با ذهن صاف و مستقیم و بی‌آلایش، کتب حدیث و مناقب را مطالعه نماید بدین مطلب اطمنیان پیدا می‌کنند که پیامبر (ص) و ائمه (ع) با جهان غیبی بی‌ارتباط نبوده‌اند بلکه به آن جهان مرتبط بودند و حقایقی را دریافت می‌کردند».

۴. حجت الاسلام و المسلمین خادمی شیرازی؛

محمد خادمی شیرازی حجت الاسلام و المسلمین خادمی شیرازی در کتاب «تحفه امام مهدی» در این‌باره گفته است: «در این سه توقیع شریفه که به دست مبارک امام مهدی (ع) نوشته شده است، ایشان به مواردی از علم غیب خود اشاره می‌نمایند تا شیعیان ایشان علاوه بر دانستن مقام شامخ امامت، بدانند که در محضر امام خود حاضرند و امام (ع) بر اعمال ایشان ناظر برای آنها نگرانند. توقیع شریف حضرت بقیة الله (ع) به افتخار یکی از شیعیان: علی (ناقل خبر) می‌گوید: پس از تصمیم و آماده شدن برای سفر حج و خداحافظی با دوستان و آشنایان،‌ عازم حرکت بودم که از ناحیه مقدسه حضرت بقیة الله، فرمانی رسید که: ما از این سفر حج تو ناخشنودیم و کراهت داریم ولی موضوع موکول به تصمیم خودت می‌باشد. و من که از این امر غمگین شده بودم با تقدیم عریضه‌ای خدمت حضرتش (ع) عرضه داشتم که دستورتان را اطاعت کرده از این مسافرت منصرف گردیدم، ولی از عدم توفیق زیارت خانه خدا اندوهگین شده‌ام. در پاسخ توقیعی شرف صدور یافت که: دلتنگ مباش! به خواست خداوند سال آینده به حج خواهی رفت. در آستانه سال بعد، ضمن عریضه‌ای به حضور مبارکشان اجازه خواستم و مرحمت فرمودند. بار دیگر طیّ نامه‌ای معروض داشتم که در این سفر با محمّد بن عبّاس که به دیانت و امانت وی اطمینان دارم همراه خواهم بود. در پاسخ فرمودند: اسدی همراه خوبی است. اگر آمد، کسی را بر او ترجیح مده. و متعاقباً شخص نامبرده آمد و با هم سفر حج رفتیم. همان‌گونه که خوانندگان گرامی ملاحظه می‌فرمایند حضرت بقیة الله، با لطف و عنایت خاصی همه برنامه‌های زندگی دوستان را تحت نظارت کامل دارند و مادی و معنوی آن را زیر نظر شامخ ولایت حفظ می‌فرمایند. نکته دیگر آنکه معنای ادب شیعه در مقابل امام معصوم همین است که در تمام مسائل مربوط به زندگی‌اش باید کسب اجازه کند. خبر دادن حضرت صاحب الامر (ع) از مرگ محمد بن زیاد: محمد بن زیاد صمیری از پیشگاه مقدس ولی عصر، کفنی تقاضا نمود تا به برکت آن از عذاب محفوظ باشد. آن حضرت، در جوابش فرمودند: تو در سال هشتاد و یک به کفن احتیاج پیدا خواهی کرد. و همین طور هم شد و او در سال هشتاد و یک وفات نمود. همان سالی که آن حضرت، فرموده بودند و یک ماه پیش از وفات وی از ناحیه مقدسه حضرت امام زمان (ع) کفن به محمد بن زیاد رسید. توقیع مبارک حضرت امام زمان به افتخار یکی از شیعیان: پدرم،‌ از سعد بن عبدالله نقل می‌کند که به طوری که ابوالحسن جعفر بن احمد برای من اظهار نمود، در مجلسی که میان جمعی از دوستان تشکیل شده بود مطالبی مورد بحث قرار گرفت. حضرت بقیة الله،‌ طی نامه‌ای به یکی از آنان که در مجلس شرکت داشت شرح آنچه در آن جمع و در آن مجلس گذشته بود، بیان فرمودند. آری، آن وجود مقدس همه چیز را می‌دانند و بر همه چیز آگاهی دارند».

۵. پژوهشگران مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی.

[[File:9030760879.jpg|100px|right|بندانگشتی|[[پژوهشگران وبگاه مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، در پاسخ به این پرسش آورده‌اند: «علم غیب، در اصل امری منحصر به ذات الهی است و هر کس دیگری که از آن بهره‌مند می‌شود، تنها به اذن الهی و به همان مقدار که خدای متعال صلاح بداند، می‌تواند به آن دست پیدا کند. خدای متعال می‌فرماید: ﴿عَالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا* إِلاَّ مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُولٍ﴾ در شخص رسول اکرم (ص) نیز علی‌رغم اینکه ایشان در موارد بسیاری از علم غیب با خبر بودند، اما در مواردی نیز از علم غیب بی اطلاع بودند. مانند زمان وقوع قیامت که رسول اکرم (ص) هرگز از آن خبر نداشتند. ﴿يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ رَبِّي لاَ يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلاَّ هُوَ﴾ درباره قیامت از تو سؤال می‏‌کنند، کی فرا می‏‌رسد؟! بگو: علمش فقط نزد پروردگار من است و هیچ کس جز او (نمی‌تواند) وقت آن را آشکار سازد. بنابراین علم غیب به معنایی آگاهی از هر غیبی تنها برای خدای متعال معنا دارد. و بعضی از انسان‌ها نیز به خواست الهی، به مواردی از علم غیب دست پیدا می‌کنند. که این دست‌یابی به معنای سیطره و آگاهی بر تمام امور غیبی نیست. و در پاسخ به اطلاع امام زمان (ع) از زمان ظهور خویش باید گفت نمی‌توان به این سؤال، جواب روشن و قطعی‌ای داد. عده‌ای به روایاتی که علم غیب ائمه را اثبات می‌کند، استناد کرده‌اند و با توجه به گستردگی علم غیبی که در اختیار آنها است، این علم را هم برای آنها قائل شده‌اند، در حالی که ممکن است علی‌رغم تمام علم غیب‌ها، امام زمان (ع) به این مسأله علم نداشته باشند، همان‌گونه که پیامبر (ص) به زمان قیامت علم نداشتند. و شاید بهترین دلیلی که قائلان به علم امام به زمان ظهور ارائه کرده‌اند، روایت ذیل باشد: از امام صادق (ع) پرسیدند که شما صبورتر هستید یا شیعیان شما فرمودند شیعیان ما، چون ما به آن چه که می‌دانیم صبر می‌کنیم و شیعیان ما به آن چه که نمی‌دانند صبر می‌کنند. این روایت با بحث زمان ظهور تناسب دارد. چونکه فرج اصلی در آن هنگام رخ می‌دهد و صبر کردن برای فرج تناسب این بیان با اطلاع به زمان ظهور را نشان می‌دهد. و کسانی که علم امام زمان (ع) به هنگام ظهور را انکار کرده‌اند، به روایاتی تمسک کرده‌اند که ائمه (ع) در آن هر گونه تعیین وقت را مردود شمرده‌اند. و زمان ظهور را شبیه زمان قیامت دانسته و آن را امری مرتبط به خدا دانسته‌اند. که روایات این تعابیر را دارند: «إِنَّمَا مَثَلُهُ کَمَثَلِ السَّاعَه. أَمَّا ظُهُورُ الْفَرَجِ فَإِنَّهُ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ کَذَبَ الْوَقَّاتُون‏» ».]]]]

پرسش‌های مصداقی همطراز

1. آیا امام علی علم غیب دارد؟ (پرسش)
2. آیا امام حسن علم غیب دارد؟ (پرسش)
3. آیا امام حسین علم غیب دارد؟ (پرسش)
4. آیا امام سجاد علم غیب دارد؟ (پرسش)
5. آیا امام باقر علم غیب دارد؟ (پرسش)
6. آیا امام صادق علم غیب دارد؟ (پرسش)
7. آیا امام کاظم علم غیب دارد؟ (پرسش)
8. آیا امام رضا علم غیب دارد؟ (پرسش)
9. آیا امام جواد علم غیب دارد؟ (پرسش)
10. آیا امام هادی علم غیب دارد؟ (پرسش)
11. آیا امام عسکری علم غیب دارد؟ (پرسش)

پرسش‌های وابسته

1. آیا در میان مخلوقات فقط انسان عالم به غیب می‌شود؟ (پرسش)
2. چه کسی غیر از خدا عالم به غیب است؟ (پرسش)
3. آیا همه پیامبران علم غیب داشته‌اند؟ (پرسش)
4. آیا غیر از پیامبران و امامان انسانی عالم به غیب می‌شود؟ (پرسش)
5. تفاوت علم غیب خدا و معصوم چیست؟ (پرسش)
6. آیا از راه غیر مشروع می‌توان به علم غیب دست یافت؟ (پرسش)
7. با توجه به عقیده بداء آیا بهره‌مندی انسان از علم غیب به معنای برتری مخلوق بر خالق نیست؟ (پرسش)
8. دیدگاه های علمای اصول دین اسلام در باره علم غیب غیر خدا چیست؟ (پرسش)