علم ماضی معصوم چیست؟ (پرسش)

علم ماضی معصوم چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث علم معصوم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم معصوم مراجعه شود.

علم ماضی معصوم چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ علم معصوم
مدخل اصلی	علم معصوم

پاسخ نخست

ابراهیم امینی

آیت‌الله ابراهیم امینی، در مقاله «علم امام از دیدگاه احادیث» در این‌باره گفته است:

«موسی‌ بن جعفر (ع) در حدیثی‌ علم امام را در سه بخش خلاصه نموده می‌‏فرماید«مَبْلَغُ عِلْمِنَا عَلَى ثَلَاثَةِ وُجُوهٍ مَاضٍ وَ غَابِرٍ وَ حَادِثٍ فَأَمَّا الْمَاضِی فَمُفَسَّرٌ وَ أَمَّا الْغَابِرُ فَمَزْبُورٌ وَ أَمَّا الْحَادِثُ فَقَذْفٌ فِی الْقُلُوبِ وَ نَقْرٌ فِی الْأَسْمَاعِ وَ هُوَ أَفْضَلُ عِلْمِنَا وَ لَا نَبِیَّ بَعْدَ نَبِیِّنَا» . موسی‌ بن جعفر (ع) فرمود: طریق وصول علم ما سه گونه است: گذشته و آینده و حادث اما علوم گذشته برای‌ ما تفسیر شده و اما آینده نوشته و در اختیار ما نهاده شده است و اما حادث در اثر القاء در قلب و تأثیر در گوش حاصل می‌‏شود. و نوع آخر افضل علوم ما می‌‏باشد در صورتی‌که بعد از پیامبر ما پیامبری‌ نخواهد بود.

چنانکه ملاحظه می‌‏فرمایید در این حدیث سه طریق برای‌ علوم ائمه (ع) ذکر شده است اول تفسیر و توضیحی‌ که به‌وسیله پیامبر یا امام سابق انجام گرفته دوم نوشته و کتابی‌ که به‌دستشان رسیده سوم القاء در قلب و تأثیر در گوش که نوعی‌ است دیگر که افضل علوم نامیده شده است.

پاسخ‌های دیگر

۱. حجت الاسلام و المسلمین قدردان قراملکی؛

محمد حسن قدردان قراملکی حجت الاسلام و المسلمین محمد حسن قدردان قراملکی، در کتاب «امامت» در این‌باره گفته است: «امام کاظم (ع) درباره منبع علم خودشان فرمود: "دامنه و گستره علم ما بر سه قسم است. گذشته، آینده و حال. اما گذشته از سنخ مفسّر است که توسط پیامبر (ص) بر ما تفسیر شده است، اما علم آینده از سنخ نگاشته شده است که در کتاب جامعه، جفر و مصحف فاطمه درج شده است، و اما علم حاضر از نوع افکندن در قلب یا کوبیدن در گوش‌هاست، و این قسم افضل علم ماست. پیامبری بعد از پیامبر ما ظهور نخواهد کرد در این حدیث حضرت علم گذشته و آینده را از سنخ علم مفسّر و مزبور توصیف می‌‌‌کند که ظاهر در تعلم از امثال پیامبر (ص) است. اما علم حاضر خودشان را از سنخ الهام و آن را بهترین علم خودشان نیز معرفی می‌‌‌کند.

۲.پژوهشگران مرکز مطالعات حوزه علمیه قم؛

مرکز مطالعات حوزه علمیه قم پژوهشگران مرکز مطالعات حوزه علمیه قم در پاسخ به این پرسش آورده‌اند: ««قال مولانا الامام المهدی (ع): عِلْمُنا عَلى ثَلاثَةِ أَوْجُه: ماض وَغابِر وَحادِث، أَمَّا الْماضی فَتَفْسیرٌ، وَأَمَّا الْغابِرُ فَمَوْقُوفٌ، وَأَمَّا الْحادِثُ فَقَذْفٌ فیِ الْقُلُوبِ، وَنَقْرٌ فی الاَْسْماعِ، وَهُوَ أَفْضَلُ عِلْمِنا، وَلا نَبیَّ بَعْدَ نَبِیِّنا».علم ما اهل بیت (ع) بر سه نوع است: علم به گذشته و آینده و حادث. علم گذشته، تفسیر است؛ علم آینده، موقوف است و علم حادث، انداختن در قلوب، و زمزمه در گوش‌هاست. این بخش، بهترین علم ماست و بعد از پیامبر ما، رسول دیگرى نخواهد بود. این عبارت، بخشى از جواب امام زمان (ع) به سؤال علی بن محمد سمری درباره علم امام است. مرحوم مجلسى در مرآة العقول، در تفسیر این سه نوع علم مى‌فرماید: علم ماضى یعنى علمى كه پیامبر اکرم (ص) براى اهل بیت (ع)تفسیر كرده‌اند؛ نیز شامل علومى است از وقایع گذشته درباره انبیا و امت‌هاى پیشین، و حوادثى كه براى آنان اتفاق افتاده و خبر از شروع امور و عوالم است. مراد از "غابر"، علومى است كه به امور آینده تعلق مى گیرد؛ زیرا، غابر به معناى "باقى" است. مراد از غابر خبرهاى حتمى است كه مربوط به آینده جهان است. و بدین سبب امام آن را به "موقوف" تفسیر كرده‌اند كه علومى كه تعلق به آینده جهان دارد، مختصّ به اهل بیت (ع)است. موقوف، یعنى "مخصوص". مراد از علم حادث، علمى است، كه به تجدد احوال موجودات، تجدد پیدا مى كند، ویا تفصیل مجملات است ... مراد از قذف در قلوب،الهام الهى بدون واسطه ملك است. مراد از "نقر در اسماع" الهام الهى است به واسطه ملك. دلیل افضلیّت نوع سوم این است كه الهام ـ با واسطه یا بدون واسطه ـ به اهل بیت (ع)اختصاص دارد. از آن جا كه ادعاى الهام الهى، ممكن است انسان را به توهم نبوت بیندازد، حضرت در پایان به این نكته اشاره دارد كه پس از پیامبر ما، پیامبرى نخواهد آمد».

پرسش‌های وابسته

1. اقسام و انواع علم معصوم کدام‌اند؟ (پرسش)
2. علم معصوم مطلق چیست و مصداق‌های آن کدام‌اند؟ (پرسش)
3. آیا علم معصوم مراتب و درجات دارند؟ (پرسش)
4. علم باطنی معصوم به چه معناست؟ (پرسش)
5. علم ذاتی معصوم چیست؟ (پرسش)
6. علم غیر ذاتی معصوم چیست؟ (پرسش)
7. علم اکتسابی یا علم مستفاد معصوم چیست؟ (پرسش)
8. علم موهوبی و موهبتی یا علم لدنی معصوم چیست؟ (پرسش)
9. علم تام یا کامل معصوم چیست؟ (پرسش)
10. علم محدود معصوم چیست؟ (پرسش)
11. علم دفعی معصوم چیست؟ (پرسش)
12. علم تدریجی معصوم چیست؟ (پرسش)
13. علم اجمالی معصوم چیست؟ (پرسش)
14. علم تفصیلی معصوم چیست؟ (پرسش)
15. علم حصولی معصوم چیست؟ (پرسش)
16. علم حضوری معصوم چیست؟ (پرسش)
17. علم فعلی یا دائمی معصوم به چه معناست؟ (پرسش)
18. علم شأنى یا استعدادی یا ارادی و اختیاری معصوم به چه معناست؟ (پرسش)
19. فرق بین علم فعلی و شأنى معصوم چیست؟ (پرسش)
20. آیا علم معصوم متوقف بر اراده اوست یا بر صرف التفات و توجه؟ (پرسش)
21. آیا علم معصوم مراتب و درجات دارد؟ (پرسش)
22. فرق علم پیامبر با امام چیست؟ (پرسش)
23. آیا علم پیامبران از لحاظ مرتبه یکسان است؟ (پرسش)
24. آیا علم پیامبران و امامان از لحاظ مرتبه یکسان یا متفاوت است؟ (پرسش)
25. فرق بین علم معصوم و علم فرشتگان چیست؟ (پرسش)
26. آیا پیامبران پیش از آغاز وحی و نبوت و امامان پیش از تصدی امامت از علم ویژه معصوم برخوردار بوده‌اند؟ (پرسش)
27. آیا علم معصوم در شب قدر نازل می‌شود؟ (پرسش)
28. آیا علم معصوم در شب جمعه نازل می‌شود؟ (پرسش)
29. امام معصوم از چه زمانی صاحب علم ویژه می‌شود؟ (پرسش)
30. آیا غیر معصوم می‌تواند از علوم ویژه معصوم آگاهی یابد؟ (پرسش)
31. تفاوت علم خدا و معصوم چیست؟ (پرسش)
32. آیا مقام علم معصوم به غیر معصوم داده می‌شود؟ (پرسش)
33. شرایط دستیابی غیر معصوم به علم معصوم چیست؟ (پرسش)
34. غیر معصوم از چه راهی می‌تواند به علم معصوم آگاهی یابد؟ (پرسش)
35. آیا غیر معصوم وظیفه دارد به دنبال فراگیری علوم معصوم باشد؟ (پرسش)
36. آیا آگاهی غیر معصوم از علم ویژه معصوم با حکمت الهی در امتحان او منافات ندارد؟ (پرسش)
37. آیا از راه غیر مشروع می‌توان به علم ویژه معصوم دست یافت؟ (پرسش)
    1. _{آیا آگاهی از علم معصوم با سحر و جادو قابل دسترسی است؟ (پرسش)}
38. رابطه علم معصوم با علم مکنون یا مستأثر چیست؟ (پرسش)
39. رابطه علم معصوم با اجتباء الهی چیست؟ (پرسش)
40. رابطه علم معصوم با بداء الهی چیست؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع علم معصوم

• کتاب‌شناسی علم معصوم؛
• مقاله‌شناسی علم معصوم؛
• پایان‌نامه‌شناسی علم معصوم.