آیا علم معصوم دائمی است؟ (پرسش)
آیا علم معصوم (ع) دائمی است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث علم معصوم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم معصوم مراجعه شود.
| آیا علم معصوم دائمی است؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ علم معصوم |
| مدخل بالاتر | علم معصوم / ویژگی علم معصوم |
| مدخل اصلی | علم فعلی |
| مدخل وابسته | علم شأنی |
پاسخ نخست
آیت‌الله مصباح یزدی، در «شرح دعای ۴۵ صحیفه سجادیه» در این‌باره گفته است:
«در اصول کافی، کتاب حجت، فصلی درباره علم امام (ع) آمده که عنوان آن این است: ائمه اطهار (ع) هر گاه بخواهند بدانند می‌دانند «إِذَا شَاءُوا أَنْ یَعْلَمُوا علِمُوا»[۱] معنای این روایات آن است که ائمه (ع) مقامی دارند که علم به هر چه که بخواهند در دسترس ایشان است، اما اگر مصلحت در ندانستن چیزی باشد کاری نمی‌کنند که آن را بدانند»[۲].
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. حجت الاسلام و المسلمین قدردان قراملکی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد حسن قدردان قراملکی، در کتاب «امامت» در این‌باره گفته است:
«از بعضی روایات استنتاج می‌شود که ائمه اطهار بالفعل همه علوم را نمی‌دانند، بلکه وقتی بخواهند، خداوند آن را اعطا می‌کند، عمار ساباطی از امام صادق (ع) درباره علم غیب پرسید، حضرت فرمود: «لاَ وَلَکِنْ إِذَا أَرَادَ أَنْ یَعْلَمَ اَلشَّیْءَ أَعْلَمَهُ اَللَّهُ ذَلِكَ» [۳]» [۴].
|
| ۲. حجت الاسلام و المسلمین وکیلی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین وکیلی در مقاله «علم غیب امام (تکمیل نظریه اعتدالی و پاسخ به شبهات)» در این باره گفته است:
«مقام امام (ع) چون در این جهت از همگان بالاتر و برتر است، طبیعی است که جامعیت وسعۀ وجودیشان اقتضاء نماید که بتوانند به راحتی در آن واحد به عوالم مختلف دسترسی داشته و تفصیلاً به همه آنها توجه نموده و همه را با هم داشته باشند و مسلماً در برخی حالات ائمه (ع) چنینند[۵]. اما سخن در اینجاست که آیا این حال برای ایشان همیشگی است یا نه؟ صریح آیات و روایات این است که حالت جمعیت میان همه عوالم برای معصومین چه رسد به دیگران همیشگی نیست، بلکه گاه به جهت تنزّل به عالم پائین به عوالم بالاتر توجه نمی‌کنند و گاه به جهت غرق شدن در عوالم توحیدی از توجه به عالم کثرت باز می‌مانند و حتی در عالم ظاهر حال غش و بی‌هوشی بر بدن مبارکشان عارض می‌شود و لذا علوم ایشان به واسطه وحی یا الهام و امثال آن همیشه در حال افزایش است. تمام ادله‌ای که در نقد نظریه افراطی در قسمت اول این مباحث بدان اشاره شد، دلالت بر همین معنی دارد که علم تفصیلی ائمه (ع) همیشگی و مستمر نیست[۶].
|
| ۳. آقای دکتر غلامی (پژوهشگر دانشگاه تهران)؛ |
|---|
|
آقای دکتر اصغر غلامی در مقاله «آفاق علم امام در الکافی» در این‌باره گفته است:
«بر اساس روایات، هر گاه مسئله جدیدی پیش آید و امام (ع) در موقعیتی قرار گیرد که علم جدیدی بخواهد، خداوند او را عالم می‌کند که این دسته از روایات نیز، روایات افزوده شدن بر علم امام (ع) را تأیید می‌کنند. امام صادق (ع) می‌فرماید:«إِذَا أَرَادَ الْإِمَامُ أَنْ يَعْلَمَ شَيْئاً أَعْلَمَهُ اللَّهُ ذَلِك»[۷] و نیز می‌فرماید: «إِنَّ الْإِمَامَ إِذَا شَاءَ أَنْ يَعْلَمَ أُعْلِم»[۸] روشن است که خواست و اراده امام (ع)، به معنای موقعیتی است که ممکن است بر امام (ع) پیش بیاید و لزوم ندارد که خواست قولی باشد. در این هنگام خداوند علم جدیدی به امام (ع) افاضه می‌فرماید»[۹].
|
| ۴. آقای مولوی؛ |
|---|
|
آقای محمد مولوی، در کتاب «نیاز جهان به امام زمان» در این‌باره گفته است:
«علم امام (ع) دائمی و همیشگی بوده و متصل به سرچشمه غیبی است و دائماً در حال افزایش است. در غیر این صورت موجب نقص می‌شود. در این رابطه از صادقین (ع) چند روایت نقل شده است. امام صادق (ع) می‌فرمایند: اگر بر دانش ما افزوده نمی‌شد بی‌علم می‌ماندیم[۱۰] مفضل بن عمر می‌گوید؛ روزی امام صادق (ع) به من فرمودند: ما را هر شب جمعه شادی و سروریست! گفتم: خدایش افزایش دهد، آن شادی چیست؟ فرمودند: هر شب جمعه روح پیامبر اسلام (ص) و امامان (ع) تا عرش بالا می‌رود، و روح ما هم با روح آنان بالا می‌رود، و این ارواح به بدن‌های خود باز نگردند، مگر با معرفتی و علمی تازه و جدید، و اگر چنین نبود که علم ما تمام می‌شد[۱۱] و به همین مضمون چند حدیث دیگر وارد شده است.[۱۲] جهات سه گانه علم امام (ع): امام موسی بن جعفر (ع) نیز می‌فرمایند: علم امام (ع) سه جنبه و جهت دارد: اما علوم گذشته برای ما تفسیر شده است یعنی اخبار گذشته را پیغمبر (ص) برای ما توضیح داده است و اما علوم آینده در جامع و مصحفی نوشته شده که نزد ماست[۱۳] و اما علوم حادث و نوظهور، نتیجه الهام حق بر دل امام (ع) و ابلاغ به گوش اوست. برترین نوع علم ما همین نوع است. این نکته را هم جداً یادآور می‌شوند که این موضوع را نباید با نبوت اشتباه کرد؛ یعنی علوم حادث امامان (ع) چیز دیگری است و نبوت چیز دیگر[۱۴]»[۱۵]. |
| ۵. پژوهشگران وبگاه رهروان ولایت؛ |
|---|
|
[[File:9030760879.jpg|100px|right|بندانگشتی|[[پژوهشگران رهروان ولایت، در پاسخ به این پرسش آورده‌اند:
«مرحوم ابوالفتح محمد بن علی کراجکی می‌فرماید: امامان (ع) در کمال دانش و عصمت هستند و خداوند تمام آنها را به ایشان تعلیم داده و به تمام اسرار آگاهند، اما نه به صورت مستمر و پیوسته، بلکه در مقاطعی ممکن است امری طبق مصلحت از ایشان پنهان بماند[۱۶]»[۱۷].]]]]
|
| ۶. پژوهشگران وبگاه اسلام کوئست. |
|---|
|
[[File:9030760879.jpg|100px|right|بندانگشتی|[[پژوهشگران «وبگاه اسلام کوئست» در این‌باره گفته‌اند:
«اکثر علمای شیعه معتقدند که اولیای الهی، نیز در مواردی که لازم باشد از غیب آگاه می‌شوند. این معنا همچنین از روایات ائمه استفاده می‌شود. امام صادق (ع) در این باره می‌فرماید: «هنگامی که امام (ع) اراده می‌کند، چیزی را بداند، خدا به او تعلیم می‌دهد»[۱۸].]]]]
|
پرسش‌های وابسته
- ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- آیا علم معصوم حضوری است یا حصولی؟ (پرسش)
- آیا علم معصوم به طور دفعی یا تدریجی به او داده می‌شود؟ (پرسش)
- آیا علم معصوم تام و بی‌کران است یا محدود؟ (پرسش)
- آیا علم معصوم تفصیلی و با جزئیات است یا اجمالی و کلی؟ (پرسش)
- آیا علم معصوم ذاتی است یا خداوند به او علم می‌آموزد؟ (پرسش)
- آیا علم معصوم اکتسابی است یا موهبتی؟ (پرسش)
- آیا علم معصوم فعلی است یا شأنی؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان مسلمان در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان عرفان اسلامی در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان فلسفه و حکمت اسلامی در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان تفسیر در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان حدیث در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب امامیه در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب معتزله در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب اشعریه در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب اباضیه در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه فرقه وهابیت در باره ویژگی‌های علم معصوم چیست؟ (پرسش)
منبع‌شناسی جامع علم معصوم
پانویس
- ↑ الکافی، ج۱ ص۲۵۸.
- ↑ شرح دعای ۴۵ صحیفه سجادیه، وبگاه پدیدآورنده
- ↑ نه، ولی هرگاه بخواهد چیزی را بداند خدا آن را باو بیاموزد؛ کافی، ج۱، ص۲۵۸.
- ↑ پاسخ به شبهات کلامی: امامت، ص ۴۶۲.
- ↑ این حالت برای غیر معصومین (ع) نیز گاه اتفاق می‌افتد ولی سختی و فشار زیادی بر نفس و بدن ولی خدا می‌آورد و تحمل آن دشوار است. یکی از شاگردان عارف کامل مرحوم حضرت علامه آیةالله حسینی طهرانی نقل کردند از خدمت ایشان درباره این حال پرسیده شد، فرمودند برای غیر معصوم حداکثر در شبانه روز ده دقیقه شاید چنین حالتی دست دهد.
- ↑ وبگاه عرفان و حکمت در پرتو قرآن و عترت
- ↑ هر گاه امام اراده کند به چیز جدیدی علم پیدا کند، خداوند آن را به او تعلیم می‌کند.
- ↑ به درستی که امام (ع) هر گاه بخواهد بداند، به او علم داده می‌شود.
- ↑ آفاق علم امام در الکافی.
- ↑ "لَوْلا أَنّا نَزْدادُ لاَنْفَدْنا"؛ اصول کافی، ج ۱، ص ۳۷۴، ح ۶۴۹.
- ↑ اصول کافی، ج ۱، ص ۳۷۳، ح ۶۴۷. و نیز ح ۶۴۶و۶۴۸، در این رابطه می‌باشد.
- ↑ اصول کافی، ح ۶۵۰ - ۶۵۲.
- ↑ اصول کافی، ج ۱ ص ۳۴۴، در بابی مستقل شامل ۸ حدیث راجع به جامعه، صحیفه، جفر و مصحف فاطمه (ع) بحث شده است.
- ↑ اصول کافی، ج ۱، ص ۳۹۳، ح ۶۸۱ و نیز، ص ۳۹۴، ح ۶۸۲،۶۸۳ در این خصوص هستند.
- ↑ محمد مولوی، نیاز جهان به امام زمان، ص۱۹.
- ↑ مرحوم کراجکی در کنز الفوائد (رساله جمال اعتقاد اهل الأیمان)، ص۱۱۲، ناشر: مکتبه المصطفوی، قم، سال ۱۴۱۰ق.
- ↑ رهروان ولایت
- ↑ وبگاه اسلام کوئست