بنی اسعد بن جشم
مقدمه
بنی اسعد از اعراب قحطانی[۱] و در شمار طوایف بنی حاشد بن همدان‌اند که نسب از اسعد بن جُشَم بن حاشد بن جشم بن خیوان (خیران) بن نوف بن أوسله (همدان) می‌برند[۲]. ابن کلبی (م. ۲۰۴) فرزندی به نام شراحیل برای اسعد برشمرده و ابراز داشته که از شراحیل، جَعران و حُدّان متولد شدند که سرشاخه‌های دو طایفه بزرگ ذو جعران و ذو حدان قرار گرفتند[۳]. این در حالی است که دیگر منابع، جعران و حدان را از فرزندان ربیعة بن جشم بن حاشد برشمرده[۴]، از پسری به نام عبدالله معروف به «شبام» به عنوان فرزند اسعد بن جشم بن حاشد نام بردند[۵]. «همدانی» هم در کتاب خود، ضمن برشمردن عبدالله به عنوان پسر اسعد بن جشم، در نظری متفاوت با دیگران، از سعید فرزند عبدالله بن اسعد، به عنوان نام اصلی «شبام» یاد کرده است[۶]. در وجه تسمیه شبام به این نام، نظرات متفاوتی بیان شده است. برخی بر این اعتقادند که شبام منسوب به سرزمینی به همین نام بوده که از آن به عنوان زندان استفاده می‌شده است و نخستین بار توسط أقیان بن زرعة بن سبأ الأصغر به این نام نامگذاری شد[۷]. برخی هم شبام را نام کوهی دانسته‌اند که بنی عبدالله بن اسعد بواسطه سکونت در آن، نام آن را به خود گرفته، بدین نام معروف شده‌اند[۸]. از سکونت‌گاه‌های مهم بنی اسعد بن جشم بن حاشد می‌توان از شهر شبام در یمن یاد کرد. این شهر از منزلگاه‌های اختصاصی بنی شمام بود که به جهت سکونت ایشان، نام «شبام» به خود گرفت[۹]. کوفه نیز از مهمترین مواطن این قوم پس از اسلام برشمرده شده است[۱۰].
از مهمترین حوادث و وقایع پس از اسلام این قوم می‌توان به حضور گسترده بنی شبام در جنگ صفین و شهادت بیش از ۱۸۰ تن از ایشان در این جنگ[۱۱]، مشارکت برخی از رجال ایشان در نهضت امام حسینS[۱۲] و شهادت برخی از ایشان در کربلا[۱۳] اشاره کرد. قیام مختار بن ابوعبیده ثقفی در سال ۶۶ هجری هم، از مهمترین حوادث سده نخست هجری است که بنی شبام – از شاخه‌های اصلی بنی اسعد بن جشم - در آن نقش مؤثری داشتند. کمک به شکل‌گیری و تأسیس قیام مختار[۱۴] و تثبیت آن[۱۵] به فرماندهی بزرگانی چون ابوالقلوص شبامی[۱۶] و مشارکت در انتقام‌گیری از قاتلان ابا عبدالله الحسینS[۱۷]، نیز، حضور در مناصب حکومتی و فرماندهی بخشی از سپاه مختار در مواجهه با دشمن زبیری[۱۸]، از مهمترین اشتغالات آنان در این قیام شیعی برشمرده شده است.
از معاریف و مشاهیر جاهلی بنی اسعد بن جشم می‌توان از ابودویلة الملک فرمانروای ربیعة بن نزار یاد کرد[۱۹]. ضمن این که حرب بن شرحبیل شبامی[۲۰]، ابو القلوص شبامی[۲۱]، ابوزبیر شبامی یکی از قاتلان عبدالرحمن بن سعید بن قیس همدانی[۲۲] و محدثانی نظیر هبیرة بن یریم شبامی[۲۳] و پدرش ابوالعلاء [۲۴]، عمیرة بن سعد شبامی همدانی[۲۵]، کریب بن شراحیل شبامی[۲۶]، عبدالجبار بن عباس شبامی کوفی[۲۷]، ابو اسحاق ابراهیم بن محمد بن عبدالله شبامی[۲۸]، ابراهیم بن سوید شبامی[۲۹] و نیز عبدالجبار بن قاسم شبامی از فقهای این قوم[۳۰]، از جمله شخصیت‌های بنام این طایفه در دوران اسلامی به شمار رفته‌اند. از رجال شیعی این قوم هم، علاوه بر عبدالرحمن بن شریح همدانی شبامی - از وجوه شیعه[۳۱] و از یاران و امرای مختار بن ابوعبیده ثقفی - [۳۲] و حنظلة بن اسعد شبامی از اصحاب امام حسینS و از شهدای کربلا[۳۳]، می‌توان از اسعد شبامی از اصحاب و راویان امام حسینS[۳۴]، عبدالله بن عون همدانی شبامی کوفی[۳۵]، عبدالجبار بن عباس همدانی شبامی[۳۶] و کهیل بن عماره شبامی کوفی[۳۷] همگی از اصحاب امام صادقS نام برد.[۳۸].
منابع
حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت
پانویس
- ↑ ر.ک: ابن‌حزم، جمهرة انساب العرب، ص۳۹۲.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۱.
- ↑ هشام بن محمد کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۵۱۲. منابع دیگر، حدان را از فرزندان ربیعة بن جشم برشمرده نسب کامل او را «حدان بن شراحیل بن ربیعة بن جشم بن حاشد بن جشم بن خیوان (خیران) بن نوف بن أوسله (همدان)» دانسته‌اند. (ابن حبیب بغدادی، مختلف القبائل و مؤتلفها، ج۱، ص۲۳-۲۴؛ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۱؛ ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۲، ص۶۲).
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۱. نیز ر.ک: ابن حبیب بغدادی، مختلف القبائل و مؤتلفها، ج۱، ص۲۳-۲۴؛ ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۲، ص۶۲. این منابع، نسب کامل او را «حدان بن شراحیل بن ربیعة بن جشم بن حاشد بن جشم بن خیوان (خیران) بن نوف بن أوسله (همدان)» دانسته‌اند.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۱۱؛ بتی، تذکرة الالباب بأصول الانساب، ص۱۴۲؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۳، ص۳۱۸. نیز ر.ک: ابن‌حزم، جمهرة انساب العرب، ص۳۹۳ و۴۷۵.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۱.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۱.
- ↑ بتی، تذکرة الالباب بأصول الانساب، ص۱۴۲؛ قلقشندی، نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، ج۱، ص۳۰۲؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۳، ص۳۱۸.
- ↑ زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۱۵۴.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۳، ص۳۱۸؛ بامطرف، الجامع (جامع شمل أعلام المهاجرین المنتسبین إلی الیمن و قبائلهم)، ج۲، ص۵۶۴.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۵، ص۶۲؛ نصر بن مزاحم منقری، وقعه صفین، ص۵۳۱؛ ابن مسکویه، تجارب الامم، ج۱، ص۵۳۱.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۷۰.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۵، ص۴۴۳؛ محمد السماوی، ابصار العین فی انصار الحسینS، ص۱۳۰.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۲۳؛ شهاب‌الدین احمد نویری، نهایة الارب فی فنون ادب، ج۵، ص۲۲.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۶؛ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۳۹.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۴۹-۵۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۶، ص۳۹۹؛ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۳۴.
- ↑ دینوری، الاخبار الطوال، ص۳۰۱؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۶۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۶، ص۴۰۹.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۹۹-۱۰۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۶، ص۴۳۷.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۱؛ زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۱۵۴.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۵، ص۶۲؛ نصر بن مزاحم منقری، وقعه صفین، ص۵۳۱؛ ابن مسکویه، تجارب الامم، ج۱، ص۵۳۱.
- ↑ دینوری، الاخبار الطوال، ص۳۰۱؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۴۹-۵۰؛ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۳۴.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۵۶؛ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۴، ص۲۳۹.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۱۱؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۵، ص۲۶۴.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۱۱.
- ↑ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۵، ص۵۰۰.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۲.
- ↑ بخاری، التاریخ الکبیر، ج۶، ص۱۰۸؛ ابن ابی‌حاتم، الجرح و التعدیل، ج۶، ص۳۱؛ المزی، تهذیب الکمال، ج۱۶، ص۳۸۴.
- ↑ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۲۱، ص۱۱۳.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۲۲، ص۱۶۳.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۲.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۶، ص۳۸۴.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۶، ص۴۳۷؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۶، ص۹۹-۱۰۰.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۵، ص۴۴۳؛ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص۱۰۰.
- ↑ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص۹۹.
- ↑ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص۲۳۰؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۲۹۲.
- ↑ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص۲۴۲؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۸۳.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۵، ص۱۳۷.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.