اراده
- "اراده" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل اراده (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
اراده صفت ترجیح‌دهنده یکی از دو طرف فعل و ترک، همراه با علم و شعور[۱].
واژه‌شناسی لغوی
- اراده، مصدر باب افعال، به‌معنای خواستن و به چیزی میل و رغبت کردن[۲] و از مادّه «رَوْد» به‌معنای طلب و رفت و آمد در جستوجوی چیزی[۳] است[۴].
اراده در فلسفه و کلام
تفاوت اراده با دیگر عناوین مشابه
مبادی اراده
متعلّقات اراد
اراده الهی
اراده فرهنگ مطهر
اراده یعنی تحت کنترل قراردادن همه میل‌های نفسانی و ضدمیل‌های نفسانی یعنی تنفّرها، خوف‌ها و ترس‌ها. اراده نیرویی است در انسان که همه میل‌ها و ضدمیل‌ها، را همه کشش‌ها و تنفّرها، خوف‌ها، بیم‌ها و ترس‌ها را تحت اختیار خود قرار می‌دهد و نمی‌گذارد که یک میل یا ضدّمیل انسان را به یک طرف بکشد[۵]. اراده عبارت است از میل و شوق مفرط به پرواز که در نفس پدید می‌آید[۶]. اراده مربوط است به مالک‌بودن بر نفس و احساسات خود[۷]. انسان قادر است و توانایی دارد که در برابر میل‌های درونی خود ایستادگی کند و فرمان آنها را اجرا نکند. این توانایی را انسان به حکم یک نیروی دیگر دارد که از آن به “اراده” تعبیر می‌شود. اراده به نوبه خود تحت فرمان عقل است؛ یعنی عقل تشخیص می‌دهد و اراده انجام می‌دهد[۸].
اراده حالت خاصی است که پس از استبصار و اعتقاد و ایمان به غیب در انسان پیدا می‌شود خواه آنکه این اعتقاد ناشی از برهان علمی باشد و یا در اثر ایمان به گفته‌های اولیاء حاصل شده باشد. به هرحال پس از این اعتقاد، انسان احساس می‌کند که ناقص است و باید به کامل متّصل شود و ضعیف است و باید به قوی متّکی گردد و قطره است و باید با دریا متّحد شود و جزء است و باید اتّصال به کل پیدا کند؛ از این‌رو یک حالت هیجان و رغبت شدیدی از نوع رغبت بازگشت فرع به اصل در وی پدید می‌آید. این رغبت شدید در اصطلاح عارفان “اراده” نامیده می‌شود[۹].[۱۰]
منابع
پانویس
- ↑ حشمت‌پور، محمد حسین، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج ۲، ص ۴۴۲.
- ↑ القاموس‌المحیط، ج۱، ص۴۱۵ «رود».
- ↑ اقرب‌الموارد، ج۲، ص۴۵۵ «رود»؛ شمس‌العلوم، ج۴، ص۲۶۸۱؛ المنجد، ص۲۸۶ «راد».
- ↑ حشمت‌پور، محمد حسین، دائرةالمعارف قرآن کریم ج ۲، ص ۴۴۲.
- ↑ فلسفه اخلاق، ص۴۹.
- ↑ مقالات فلسفی (۲)، ص۱۷۱؛ مجموعه آثار، ج۷، ص۱۳۰.
- ↑ مجموعه آثار، ج۷، ص۳۵۹.
- ↑ مجموعه آثار، ج۲، ص۲۸۱.
- ↑ مجموعه آثار، ج۷، ص۱۲۷؛ مقالات فلسفی جلد دوم، ص۱۶۷.
- ↑ زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۷۴.