ثمامه بن اثال حنفی

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

ثمامه بن اثال حنفی در تاریخ اسلامی - ثمامه بن اثال حنفی در تراجم و رجال

مقدمه

وی رئیس و بزرگ طایفه یمامه و تمام اختیارات مردم آنجا با او بود. هنگامی که رسول خدا(ص) علاء حضرمی را به جانب منذر بن ساوی فرستاد، او از یمامه عبور کرد. پس ثمامه خواست او را بکشد اما عمویش، عامر، او را از این کار باز داشت. وقتی از این موضوع باخبر شد، پیامبر(ص) فرمود: "خدایا! عامر را هدایت فرما و مرا بر ثمامه مسلط کن".

بعضی هم گفته‌اند: ثمامه زمانی به پیامبر(ص) برخورد و خواست حضرت را بکشد، حضرت دعا فرمود که خدایا ایشان را بر او مسلط کند پس از مدتی وقتی که عده‌ای از لشکریان اسلام به طرف نجد می‌رفتند، ثمامه را که به قصد عمره به مکه می‌رفت، اسیر کرده، به مدینه آوردند و به ستونی از ستون‌های مسجد بستند. هنگامی که پیامبر(ص) از کنار او عبور کرد، به او فرمود: "ثمامه چگونه‌ای؟ دیدی چگونه خدا مرا بر تو مسلط ساخت!" ثمامه گفت: "آری، چنین است".

سپس به او فرمود: "اینک تو را بکشم یا برای آزادی تو فدیه بگیرم و یا آزادت کنم؟".

ثمامه گفت: "اگر مرا بکشی، بزرگی را کشته‌ای؛ اگر عوض بستانی، مال فراوانی خواهی گرفت و اگر ببخشی، مرد قدرشناسی را بخشیده‌ای".

ابوهریره که در کنار اصحاب صفه بود به همراهانش گفت: کشتن او برای ما چه نتیجه‌ای دارد؟ به خدا قسم! گوشت شتر بچه فربه‌ای که در عوض کشتن او نصیب ما شود، از کشتن او بهتر است.

روز بعد که رسول اکرم(ص) با او روبه رو شد، همین سخنان بازگو شد و سپس حضرت دستور داد تا بند او را گشودند و آزادش ساخت.

پس ثمامه به گوشه‌ای رفته، غسل کرد و لباس‌هایش را شست و نزد پیامبر(ص) برگشت و در حالی که جمعیت اطراف ایشان نشسته بود، گفت: "ای رسول خدا! تاکنون کسی را از شما دشمن‌تر و دینی را بیش از دین شما بدتر نمی‌دانستم، و از شهری بیش از شهر شما نفرت نداشتم، ولی امروز کسی را از شما بیشتر دوست ندارم و دین شما از همه ادیان نزد من محبوب‌تر است و شهر شما بیشتر از همه شهرها مورد علاقه من است؛ « أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ »؛ یا رسول الله! من از خانه‌ام، در حالی که مشرک بودم، به قصد عمره حرکت کردم و یاران شما مرا اسیر کردند. آیا اجازه می‌دهید برای به جا آوردن عمره به مکه و خانه خدا بروم؟" رسول خدا(ص) به او اجازه داد و او به سوی مکه حرکت کرد.

وقتی ثمامه در مکه از پیامبر اسلام(ص) صحبت می‌کرد، مردم مکه گفتند: مگر از دین برگشته‌ای؟ او گفت: "نه، از دین خارج نشده‌ام بلکه رسول خدا را تصدیق کرده‌ام و به او ایمان آورده، مسلمان شده‌ام. به صاحب این بنا (خانه کعبه) سوگند، نمی‌گذارم دانه‌ای گندم از یمامه به سوی مکه بیاید مگر آنکه همه به رسول خدا ایمان بیاورید".

چون مواد غذایی مکه از یمامه می‌آمد و ثمامه هم بر طبق قسم خود، از رسیدن آذوقه به مکه جلوگیری می‌کرد، اهل مکه به تنگ آمده و برای پیامبر(ص) این گونه نوشتند: آنچه از شما سابقه داریم این است که همواره به صله رحم سفارش و از قطع رحم منع می‌کردید؛ اکنون ثمامه ما را از رسیدن آذوقه ممنوع کرده، تو را به خویشاوندی سوگند می‌دهیم که اگر صلاح می‌دانید برایش بنویسید تا ما را آزاد بگذارد و از حمل طعام به مکه منع نکند که در غیر این صورت، مردم مکه تباه خواهند شد. رسول خدا(ص) برای وی نامه‌ای نوشت که مزاحم ایشان نشود و از آنها دست بردارد و به این وسیله، از مردم مکه رفع گرفتاری فرمود.

ثمامه و پایداری در دین

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

• روحانی، سید حمید، مقاله «ثمامه بن اثال حنفی»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۴

پانویس