ابوالسرایا در تاریخ اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ابوالسرایا است. ابوالسرایا از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوالسرایا در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
علویان از بی‌ثباتی سیاسی خلافت عباسی که نتیجه درگیری میان امین و مأمون بود، استفاده کرده، به حرکت‌هایی مخالف در عراق، حجاز و یمن دست زدند، که شاید خطرناک‌ترین آنها، حرکت ابوالسرایا، سری بن منصور شَیبانی، باشد که در اواخر جمادی الثانی ۱۹۹ ق. /شباط ۸۱۵م. در کوفه به دستور محمد بن ابراهیم بن اسماعیل، معروف به ابن‌طباطبا قیام کرد[۱]. این حرکت، حلقه‌ای در زنجیره حرکت‌های شیعیان زیدی به حساب می‌آید. نفوذ ابوالسرایا بعد از تسلط بر بصره، حجاز و یمن، گسترش یافت و سپاهیان عباسی را - که حسن بن سهل برای مقابله با وی اعزام کرد -شکست داد. ابوالسرایا قدرت را برای خودش می‌خواست؛ از این رو با مسموم کردن ابن‌طباطبا، از دست او رهایی یافت و محمد بن محمد بن زید علوی نوجوان را جانشین او کرد[۲].
ابوالسرایا درهم‌هایی ضرب کرد و پرده‌ای برای خانه کعبه فرستاد و بر روی آن نوشت: «به دستور ابوالسرایا، داعی آل محمد، برای پوشاندن بیت الله الحرام ساخته شد تا پرده ستمگران آل عباس را از آن بردارند»[۳]. موفقیت‌های ابوالسرایا، حسن بن سهل را واداشت تا هرثمة بن اعین را مأمور سرکوب حرکت وی کند. هرثمه در اجرای مأموریتش پیروزمندانه وارد کوفه شد و ابوالسرایا از آنجا به شوش در ایران، گریخت، سپس به جزیره رفت، بعد در جَلولاء دستگیر شد و به سوی حسن بن سهل در نهروان فرستاده، آنگاه گردنش زده شد[۴].
این حرکت با دیگر حرکت‌های علویان در دوران اول عباسی، متفاوت بود؛ زیرا مردی غیر از خاندان آل البیت، هدایت آن را به دست داشت. تفاوت دیگر، در انتخاب کوفه به مرکزیت آن است و این نخستین باری بود که کوفه شاهد حرکت علوی در دوران اول عباسی بود[۵].
علل ناکامی آن، با وجود نفوذ گسترده وی پیروزی‌هایش، به چهار مسأله بر می‌گردد:
- وابسته نبودن ابوالسرایا به خاندان علوی: وی با وجود اینکه برای علویان تبلیغ می‌کرد، شیعیان با شتاب به تأیید رهبران علوی دیگری اقدام کردند که در پیشاپیش آنها محمد بن جعفر صادق (ع) [معروف به محمد دیباج] بود؛ آنان اطراف او را خالی کردند که به ضعف او منجر شد.
- تأثیر شبهات درباره گذشته ابوالسرایا: این مرد در آغاز کار، تحت امر فرمانده عباسی، هرثمة بن اعین بود که به علت تأخیر در مقرری خویش او را ترک کرد[۶].
- اتصاف حرکت ابوالسرایا به خشونت و بی‌رحمی: این مسأله موجب خودداری بسیاری از تأیید وی شد و شور و هیجان حرکتش را محدود و تضعیف کرد.
- کارهای علویان پیرو ابوالسرایا در مکه: که خشم مسلمانان را برانگیخت[۷] و به اظهار نفرت از این حرکت منجر شد، به ویژه هنگامی که ابوالسرایا پرده کعبه را برداشت و پرده‌ای دیگر به آن پوشاند که بیانگر شعارهای خصمانه درباره عباسیان بود[۸][۹]
منابع
پانویس
- ↑ تاریخ طبری، ج۸، ص۵۲۸.
- ↑ تاریخ طبری، ج۸، ص۵۲۹.
- ↑ تاریخ طبری، ج۸، ص۵۳۰-۵۳۶.
- ↑ تاریخ طبری، ج۸، ص۵۳۴-۵۳۵.
- ↑ لیثی، سمیرة مختار، جهاد الشیعه، ص۳۳۱.
- ↑ تاریخ طبری، ج۸، ص۵۲۹.
- ↑ طبری کارهایی را که پیروان ابوالسرایا در مکه انجام دادند بیان می‌کند. تاریخ طبری، ج۸، ص۵۳۶ - ۵۴۰.
- ↑ لیثی، سمیرة مختار، جهاد الشیعه، ص۳۳۱ – ۳۳۴.
- ↑ طقوش، محمد سهیل، دولت عباسیان، ص ۱۵۰.