بنی حجور بن اسلم
مقدمه
بنی حجور از اعراب قحطانی[۱] و از شاخه‌های بنی حاشد بن همدان هستند که نسب از حَجور بن أسلم بن علیان بن زید بن عَریب بن جُشَم بن حاشد می‌برند[۲]. حجور دارای فرزندانی به نام‌های موله و أوام بود[۳] که از نسل آنها بطون و شاخه‌های بسیاری شکل گرفت. از مهمترین این شعب و فروعات می‌توان به نام حارثة بن حارث[۴]، حضور بن أعشب[۵]، حندش بن مرار[۶]، خیبر بن أدام بن حجور[۷]، رافع بن عامر[۸]، صقعب بن مالک[۹]، عاهر بن حارث بن موله[۱۰]، حارثة بن عاهر بن حارث[۱۱]، بنی منفع[۱۲] و بیوت معروفی چون آل معیوف[۱۳] آل الصلیحی[۱۴] و آل ابی حاتم بن بعدانی[۱۵] اشاره کرد[۱۶].
این شاخه بزرگ بنی همدان که به گفته «همدانی» نزدیک به نیمی از بنی حاشد را شامل می‌شده است[۱۷]، در یمن، شام و عراق منزل داشتند[۱۸]. همدانی بلاد حجور را در یمن تا عدد عجیب چهل هزار برشمرده و از جمله آن به حجور المحافر با شهرهای الجریب، سحیب، حیران، خذلان و قبر علیان اشاره کرده است[۱۹]. حجور بینه و سرزمین وسیع أخرف، و نیز، حَجور البطنه که در قسمت غربی بلاد وادعه قرار داشت و به سرزمین‌های عُذر و هنوم و ظُلیمه متصل بود[۲۰]، هم، از دیگر مساکنی است که همدانی از آن به عنوان سرزمین بنی حجور یاد کرده است. همچنین، از اصلی‌ترین سکونت‌گاه‌های این قوم در یمن می‌توان به مخلاف حجور در پشت صنعا[۲۱] - موضعی که نام خود را از قوم حجور بن اسلم بن علیان گرفته بود -[۲۲] اشاره کرد. ضمن این که بعدان موطن آل أبی حاتم بن بعدانی[۲۳] و وادی حیران در مخلاف حجور - که نام خود را از ساکنان خود بنی حیران بن أوام گرفت -[۲۴] و نیز روف ردمان منزلگاه بنی صقعب بن مالک[۲۵]، از دیگر مواطن این قوم در یمن دانسته شده‌اند. از معروف‌ترین منازل ایشان در شام نیز باید از روستای «عین حَرَما» - از مساکن آل معیوف - در غوطه دمشق نام برد[۲۶]. کوفه در عراق نیز از دیگر مواطن اسلامی این قوم در عراق بود. مؤلف کتاب «تاریخ کوفه» از بیست و چهار شاخه همدان همچون خیوان، غدر، وادعه، یام، شبام، جشم، تغلب، حجور، هبیره، عزه، دعام، مرهبه، أرحب، شاکر، سفیان و... به عنوان ساکنان کوفه یاد کرده است[۲۷].
از اخبار دوران جاهلی بنی حجور خبری در دست نیست؛ اما از مهمترین اخبار این قوم در دوران اسلامی می‌توان به مشارکت یحیی بن معیوف (معیوب) حجوری همدانی در قتل ولید بن یزید بن عبدالملک – خلیفه اموی -[۲۸] و نیز نقش‌آفرینی آل معیوف - معروف‌ترین خاندان بنی حجور در شام - در فتوحات اسلامی دوران بنی عباس و حضور در جنگ‌های تابستانی این دولت - موسوم به «صوائف» - علیه امپراطوری روم اشاره کرد. بی‌گمان، معیوف بن یحیی حجوری از مشهورترین چهره‌های حجوری در این جنگ‌هاست. معیوف بن یحیی از اهالی دمشق[۲۹] و بزرگ اهل شام در کل دورانش بود. او در دوران ولایتعهدی هارون الرشید، زمانی که وی به غزای روم رفته بود و در دره‌ای گرفتار آمده، راه فراری نداشت، به کمک وی شتافت و وی را از محاصره رهانید. از این روی، هارون پس از رسیدن به خلافت، او را به امارت فلسطین گماشت. معیوف، همچنان بر این مسند بود تا این که درگذشت. معیوف همچنین، فرمانده جنگ‌های دریایی و نیز فرمانده برخی از نبردهای تابستانه دوران بنی عباس[۳۰]، از جمله نبردهای تابستانه سال ۱۵۳ هجری هم بود. او در این سال، به غزای تابستانه با روم رفت و شبانگاه از غفلت ساکنان یکی از قلعه‌های رومیان استفاده کرد و در حالی که مردم آن قلعه در خواب بودند، بر آنان حمله برد و جنگاوران آن را به اسارت گرفت. وی سپس به لاذقیه محترقه (سوخته) رفت و آنجا را نیز پس از گرفتن اسرای بسیار، فتح کرد[۳۱]. علاوه بر معیوف، پسرانش محمد و حمید نیز از فرماندهان بزرگ سپاه اسلام در مواجهه با رومیان به شمار آمده‌اند. محمد بن معیوف بن یحیی همدانی حجوری از همراهان پدر در جنگ تابستانه ۱۶۹ هجری بود و معیوف او را در این جنگ، به فرماندهی بخشی از سپاه گماشت[۳۲]. حمید بن معیوف بن یحیی حجوری دمشقی نیز فرمانده نبردهای دریایی در زمان بنی عباس[۳۳] و نیز فرمانده نبرد طبریه بود. وی همچنان در منصب فرماندهی یگان دریایی بنی العباس بود تا این که مرگش در رسید. علاوه بر فتوحات اسلامی، حضور برخی از حجوری‌ها - همچون خطاب بن حسن حجوری - در جمع دعات اسماعیلیه در یمن[۳۴] از دیگر وقایع مهم این قوم است.
علاوه بر نام معاریف و مشاهیر بزرگ خاندان آل معیوف - که در متن به نام آنها پرداخته شد، - می‌توان از ابوعبدالله خطاب بن ابی الحفاظ حجوری از شعرای بنی حجور[۳۵]، ابی حاتم بن بعدانی از شجاعان و تک‌سواران یمن[۳۶]، عبدالله بن قیس بن دراج از اشراف حجور[۳۷] و معیوب بن حمید[۳۸] به عنوان برخی از رجال و شخصیت‌های بنام بنی حجور بن اسلم یاد کرد. ضمن این که از رجال علمی برخاسته از این قوم هم باید از محدثانی چون احمد بن یحیی بن احمد بن یزید بن حکم حجوری[۳۹]، ابوبکر محمد بن احمد بن یحیی بن احمد بن یزید بن حکم حجوری دمشقی[۴۰]، سعید بن یزید بن معیوف حجوری[۴۱]، داوود بن محمد معیوفی حجوری[۴۲]، ابوعثمان یزید بن سعد (سعید) حجوری[۴۳]، حارث بن سعد حجوری - محدث و شاعر این قوم -[۴۴] و ابوالعباس احمد بن محمد بن عیسی حجوری - فقیه، عالم و راوی زیدی -[۴۵] نام برد.[۴۶].
منابع
حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت
پانویس
- ↑ قلقشندی، نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، ج۱، ص۲۲۸؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۱، ص۲۴۶. نیز ر.ک: ابن‌حزم، جمهرة انساب العرب، ص۳۹۲.
- ↑ هشام بن محمد کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۵۰۹-۵۱۰؛ ابن‌حزم، جمهرة انساب العرب، ص۳۹۲-۳۹۳ و ۴۷۵؛ ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الأنساب، ج۱، ص۳۴۵.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۳.
- ↑ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۱، ص۲۳۳.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۴؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۱، ص۲۸۳.
- ↑ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۱، ص۳۰۹.
- ↑ زبیدی، تاج العروس، ج۶، ص۳۲۹؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۱، ص۳۶۸.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۳. کحاله از این طایف با نام رافع بن علیان یاد کرده است. (عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۲، ص۴۱۴).
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۳؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۲، ص۶۴۴.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۳.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۳.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۳.
- ↑ هشام بن محمد کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۵۱۰.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۳؛ اشرف الرسولی، طرفة الاصحاب فی معرفة الانساب، ص۱۱۹.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۴.
- ↑ علاوه بر این موارد، برخی مصادر، از طوایف و بیوت بسیار دیگری هم به عنوان شاخه‌های این طایفه یاد کرده‌اند که جهت مطالعه ر.ک: حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۳-۲۴ و عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۱ و ۲و ۳.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۳.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۳؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۱، ص۲۴۶. نیز ر. ک. هشام بن محمد کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۵۱۰.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۱۳.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۱۳.
- ↑ مقدسی، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ص۹۲.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۲۲۵.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۴.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۳.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۳.
- ↑ هشام بن محمد کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۵۱۰. نیز ر.ک: ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۷، ص۱۸۹.
- ↑ البراقی، تاریخ الکوفه، ص۲۲۶.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۳؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۶۵، ص۴۳.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۵۹، ص۴۴۴.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۵۹، ص۴۴۴.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۸، ص۴۳؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۶۱۰.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۵۶، ص۲۱.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۳؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۵، ص۳۰۴.
- ↑ زرکلی، الاعلام، ج۲، ص۳۰۸.
- ↑ علی بن حسن خزرجی، العقد الفاخر الحسن فی طبقات أکابر أهل الیمن، ج۲، ص۸۱۲.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۴.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، الإکلیل من أخبار الیمن و أنساب حمیر، ص۲۳.
- ↑ قلقشندی، نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، ج۱، ص۲۲۸.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۶، ص۷۴.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۵۱، ص۱۶۴.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۲۱، ص۳۲۹؛ المزی، تهذیب الکمال، ج۲۲، ص۲۷۵.؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۱۹، ص۱۵۶.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۷، ص۱۸۹.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۶۵، ص۲۰۲؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۲۲۵.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۱، ص۴۳۱.
- ↑ علی بن حسن خزرجی، العقد الفاخر الحسن فی طبقات أکابر أهل الیمن، ج۱، ص۴۴۲؛ ابومخرمه عبدالله بن طیب بن عبدالله، قلادة النحر فی وفیات اعیان الدهر، ج۵، ص۱۶۸-۱۶۹.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.