زیارت ناحیه مقدسه در معارف مهدویت

این مدخل زیرشاخهٔ بحث زیارت ناحیه مقدسه است. زیارت ناحیه مقدسه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: زیارت ناحیه مقدسه در معارف مهدویت - زیارت ناحیه مقدسه در معارف و سیره حسینی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

ناحیه، در لغت به معنای جانب و جمع آن "نواحی" است. و در غیبت صغری از حضرت مهدی (ع)‏ به آن تعبیر شده است. گاهی نیز از آن حضرت و نایب خاص او با تعبیر ناحیه یاد شده است. گویا این اصطلاح همانند برخی از القاب حضرت مهدی (ع)، برای کنایه از آن حضرت به کار رفته و بیشتر موارد به جهت تقیه مورد استفاده قرار گرفته است. این کلمه، بیشتر در کلام کسانی که به آن حضرت توقیع نوشته و پاسخ دریافت کرده‏‌اند، ذکر شده است؛ اگرچه در برخی بیانات نورانی حضرت مهدی (ع) نیز این کلمه استعمال شده است.

ابو الحسن اربلی، آن را رمزی بین شیعیان و آن حضرت و اطرافیان نزدیک او یاد کرده، می‌‏نویسد: "... و آن حضرت، ملقب است به حجّت و قائم و مهدی و خلف صالح و صاحب الزّمان و صاحب، و شیعه از آن حضرت در دوران غیبت صغرا به ناحیه مقدسه تعبیر می‌‏کرده و این رمزی بود که شیعیان، آن حضرت را با آن می‏‌شناختند".

زیارت ناحیه مقدسه

زیارت ناحیه مقدسه، خونگریه و سوگنامه حضرت مهدی (ع) و مرثیه بلند آن بزرگوار بر مصائب و رنج‌های جدّش، ابا عبدالله الحسین (ع) در عاشوراست. این زیارت، ترسیم و توصیف لحظه‌های شهادت ابا عبدالله (ع)، غربت و مظلومیت اهل بیت (ع)، معتبرترین، مستندترین و بلندترین روضه‌ای است که از زبان معصوم منتقم و خونخواه سید شهیدان به ما رسیده است.

مضامین بلند و نیز تأیید برخی از علمای شیعه، این نسبت را تقویت می‏‌کند. اگرچه برخی نیز به انتساب آن به حضرت ولی عصر (ع) تردید کرده، آن را از نگارش‏‌های سید مرتضی دانسته‌‏اند. ممکن است گفته شود اصل زیارت از حضرت مهدی (ع) نقل شده است؛ اما سید مرتضی بخش‌‏هایی را به تناسب به آن افزوده است.

متن زیارت، خطاب به سید الشهدا (ع) و شهدای کربلا است و نام یکایک آنان، بیشتر با ذکر اوصاف و خصوصیاتشان و نیز اسامی قاتلان آن شهدا در آن آمده است. آغاز زیارت، این گونه است: «السَّلَامُ‏ عَلَيْكَ‏ يَا أَوَّلَ‏ قَتِيلٍ‏ مِنْ‏ نَسْلِ‏ خَيْرِ سَلِيلٍ‏‏‏».

زیارت ناحیه، عملکرد ستمگرانه بنی امیه را به گونه‏‌ای بازگو کرده که تمام مردم دنیا متوجه می‏‌شوند که در کربلا چه جرم و جنایت بزرگی، به فرزندان پیامبر اکرم (ص) واقع شده است. هیچ زیارتی، عمق فاجعه کربلا را همانند زیارت ناحیه بیان نکرده است.

یکی از مواردی که این حادثه وحشتناک را تبیین می‌‏کنند، این جملات تأثرانگیز است: "اگر روزگار، تولّد مرا به تأخیر انداخت و مرا از یاری تو محروم گرداند و با محاربان تو به محاربه نپرداختم و با دشمنان تو به ستیز نایستادم، اکنون صبح و شام برای تو شیون می‏‌کنم و به جای اشک، خون می‏‌گریم".

زیارت ناحیه مقدسه، همانند زیارت عاشورا برای روز عاشورا وارد شده است و در غیر عاشورا نیز خوانده‏ می‌‏شود.

در این باره، شیخ مفید ـ نخستین ناقل زیارت ناحیه ـ و شیخ محمد بن مشهدی گفته‏‌اند: "زیارت ناحیه مقدسه، مخصوص روز عاشورا است"؛ ولی بزرگان دیگر نظیر سید مرتضی، سید بن طاووس و علامه مجلسی، این زیارت را مطلقه دانسته‌‏اند؛ یعنی، هر زمان دیگر نیز می‏‌توان آن را قرائت کرد.

این زیارت‌نامه شامل هشت بخش است:

1. سلام بر انبیاء و اولیاء،
2. سلام بر امام شهید و صحابه فداکارش،
3. آرزوی زیارت امام حسین (ع)،
4. طرح اوصاف، ویژگی‌ها و سیرت امام حسین (ع) و تأثیر شهادت آن حضرت،
5. طرح نهضت و انقلاب مقدس ابا عبدالله (ع)،
6. توصیف صحنه کربلا، شهادت، رنج‌ها و مصائب بازماندگان و قافله اسیران،
7. تحلیل بازتاب حادثه کربلا و غربت اسلام پس از شهادت و سوگواری کائنات و موجودات در شهادت ابا عبدالله (ع)،
8. نیایش، دعا و طرح درخواست‌های امام زمان (ع) با پروردگار.

پرسش‌های وابسته (زیارت امام مهدی)

1. وظیفه مسلمانان درباره زیارت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
2. زیارت ناحیه مقدسه چیست؟ و چگونه به دست ما رسیده است؟ (پرسش)
3. چه زیارت‌های از امام مهدی به دست ما رسیده است؟ (پرسش)
4. آیا زیارت ناحیه مقدسه سند دارد؟ (پرسش)
5. زیارت جامعه کبیره چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
6. زیارت جامعه کبیره از چه کسی صادر شده است؟ (پرسش)

منابع

1. سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت
2. مجتبی تونه‌ای، موعودنامه