شعارهای عاشورا

این مدخل زیرشاخهٔ بحث عاشورا است. مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

برخی از کلمات سید الشهدا (ع) چه در فاصلۀ مدینه تا کربلا و چه در روز عاشورا، دارای پیام‌های مؤثر و دیدگاه‌های الهام بخش برای جهاد و کرامت است. این سخنان یا در ضمن خطبه‌ها آمده است، یا رجزها و اشعار آن حضرت، و حالت شعاری به خود گرفته است. می‌‌توان هدف حسینی و اندیشه‌ها و روحیه‌های عاشورایی را از آنها دریافت و آن فرازهای فروزان را شعارهای نهضت عاشورا دانست. برخی از این شعارها چنین است:

1. «عَلَى الْإِسْلَامِ السَّلَامُ إِذْ قَدْ بُلِيَتِ الْأُمَّةُ بِرَاعٍ مِثْلِ يَزِيدَ». (این را در پاسخ مروان در مدینه فرمود، که از آن حضرت می‌خواست تا با یزید بیعت کند).
2. «وَ اللَّهِ لَوْ لَمْ يَكُنْ مَلْجَأٌ وَ لَا مَأْوًى لَمَا بَايَعْتُ يَزِيدَ بْنَ مُعَاوِيَةَ». (در پاسخ برادرش محمّد حنفیّه فرمود).
3. «إِنِّي لاَ أَرَى الْمَوْتَ إِلاَّ سَعَادَةً وَ الْحَيَاةَ مَعَ الظَّالِمِينَ إِلاَّ بَرَماً». (خطاب به یارانش در کربلا).
4. «النَّاسَ عَبِيدُ الدُّنْيَا وَ الدِّينُ لَعْقٌ عَلَى أَلْسِنَتِهِمْ يَحُوطُونَهُ مَا دَرَّتْ مَعَايِشُهُمْ فَإِذَا مُحِّصُوا بِالْبَلاَءِ قَلَّ الدَّيَّانُونَ». (در مسیر رفتن به کربلا در منزلگاه ذی حسم).
5. «أَ لاَ تَرَوْنَ إِلَى الْحَقِّ لاَ يُعْمَلُ بِهِ وَ الْبَاطِلِ لاَ يُتَنَاهَى عَنْهُ فَلْيَرْغَبِ الْمُؤْمِنُ فِي لِقَاءِ رَبِّهِ». (در کربلا خطاب به اصحاب خویش فرمود).
6. «خُطَّ الْمَوْتُ عَلَى وُلْدِ آدَمَ مَخَطَّ الْقِلاَدَةِ عَلَى جِيدِ الْفَتَاةِ». (از سخنرانی امام حسین (ع) در مکّه پیش از خروج به سوی کوفه، در میان جمعی از خانواده، یاران و شیعیان خویش).
7. «مَنْ رَأَى سُلْطَاناً جَائِراً مُسْتَحِلاًّ لِحُرَمِ الله؛ نَاكِثاً لِعَهْدِ الله؛ مُخَالِفاً لِسُنَّةِ رَسُولِ الله؛ يَعْمَلُ فِي عِبَادِ الله بِالْإِثْمِ وَ الْعُدْوَانِ فَلَمْ يُغَيَّرْ عَلَيْهِ بِفِعْلٍ وَ لاَ قَوْلٍ، كَانَ حَقّاً عَلَى الله أَنْ يُدْخِلَهُ مُدْخَلَهُ». (در منزلگاه بیضه، در مسیر کوفه، خطاب به سپاه حرّ).
8. «مَا الْإِمَامُ إِلاَّ الْعَامِلُ بِالْكِتَابِ، وَ الْآخِذُ بِالْقِسْطِ، وَ الدَّائِنُ بِالْحَقِّ، وَ الْحَابِسُ نَفْسَهُ عَلَى ذَاتِ الله». (امام این صفات امام راستین را در پاسخ به دعوتنامه‌های کوفیان نوشت و توسّط مسلم بن عقیل به کوفه فرستاد).
9. «سأمضی و ما بالموت عار علی الفتی اذا ما نوی حقّا و جاهد مسلما». (شعر از دیگری است، امّا امام حسین (ع) آن را در پاسخ به تهدیدهای حرّ، در مسیر کوفه خواند).
10. «رِضَى الله رِضَانَا أَهْلَ الْبَيْتِ نَصْبِرُ عَلَى بَلاَئِهِ وَ يُوَفِّينَا أُجُورَ الصَّابِرِينَ». (در خطبه‌ای که هنگام خروج از مکّه ایراد نمود، خطاب به اصحاب و یاران فرمود).
11. «مَنْ كَانَ فِينَا بَاذِلاً مُهْجَتَهُ مُوَطِّناً عَلَى لِقَاءِ الله نَفْسَهُ فَلْيَرْحَلْ مَعَنَا». (در آستانۀ خروج از مکه به سوی کوفه فرمود و راه خونین و آمیخته به شهادت را ترسیم فرمود).
12. «إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلاَحِ فِي أُمَّةِ جَدِّي». (در وصیّت نامۀ سید الشهدا (ع) به برادرش محمّد حنفیّه آمده است که قبل از خروج به سوی مدینه نوشت).
13. «لاَ أُعْطِيكُمْ بِيَدِي إِعْطَاءَ الذَّلِيلِ وَ لاَ أُقِرُّ لَكُمْ إِقْرَارَ الْعَبِيدِ[لا افر فرار العبید]». (در سخنرانی صبح عاشورا، خطاب به نیروهای دشمن فرمود، که خواستار تسلیم شدن آن حضرت بودند).
14. «هیهات منّا الذّلّه، یأبی الله ذلک لنا و رسوله و المؤمنون». (در خطاب به سپاه دشمن فرمود، پس از آنکه خود را سر دوراهی ذلّت و شهادت محیّر دید).
15. «فهل هو الاّ الموت؟ فمرحبا به». (در پاسخ عمر سعد، که نامه‌ای به آن حضرت فرستاد و خواستار تسلیم شدن بود).
16. «صَبْراً بَنِي الْكِرَامِ فَمَا الْمَوْتُ إِلاَّ قَنْطَرَةٌ تَعْبُرُ بِكُمْ عَنِ الْبُؤْسِ وَ الضَّرَّاءِ إِلَى الْجِنَانِ الْوَاسِعَةِ وَ النَّعِيمِ الدَّائِمَةِ». (خطاب به یاران فداکار خویش در صبح عاشورا، پس از آنکه تعدادی از اصحابش شهید شدند).
17. «اَلْمَوْتُ خَيْرٌ مِنْ رُكُوبِ الْعَارِ وَ الْعَارُ أَوْلَى مِنْ دُخُولِ النَّارِ». (که روز عاشورا هنگام پیکار با سپاه دشمن به عنوان رجز حماسی می‌خواند و شهادت را بر ننگ تسلیم، ترجیح می‌داد).
18. «مَوْتٌ فِي عِزٍّ خَيْرٌ مِنْ حَيَاةٍ فِي ذُلٍّ». (که مرگ سرخ، به از زندگی ننگین است).
19. «إِنْ لَمْ يَكُنْ لَكُمْ دِينٌ وَ كُنْتُمْ لاَ تَخَافُونَ الْمَعَادَ فَكُونُوا أَحْرَاراً فِي دُنْيَاكُمْ». (در آخرین لحظات پیش از شهادت، وقتی شنید سپاه کوفه به طرف خیمه‌های حرم او حمله کرده‌اند، خطاب به پیروان ابو سفیان چنان فرمود).
20. «هل من ناصر ینصر ذریته الاطهار؟». «هَلْ مِنْ ذَابٍّ يَذُبُّ عَنْ حَرَمِ رَسُولِ الله». (وقتی سید الشهدا (ع) این نصرت خواهی و استغاثه را بر زبان آورد که همۀ یاران و بستگانش شهید شده بودند).

از مجموعۀ این جملات نورانی و حماسی که شعارهای حسین (ع) در نهضتش به شمار می‌آید، تأکید آن امام، بر مفاهیم و ارزش‌های زیر به دست می‌آید: نابودی اسلام در شرایط سلطۀ یزیدی، حرمت بیعت با کسی چون یزید، شرافت مرگ سرخ بر زندگی ذلّت بار، اندک بودن انسان‌های راستین در صحنۀ امتحان، لزوم شهادت‌طلبی در عصر حاکمیّت باطل، زینت بودن شهادت برای انسان، تکلیف مبارزه با سلطۀ جور و طغیان، اوصاف پیشوای حق، تسلیم و رضا در برابر خواستۀ خداوند، همراهی شهادت طلبان در مبارزات حق‌جویانه، حرمت ذلّت پذیری برای آزادگان و فرزانگان مؤمن، پل بودن مرگ برای عبور به بهشت برین، آزادگی و جوانمردی، یاری خواهی از همه و همیشه در راه احقاق حق و... بقا و جاودانگی عاشورا، در سایۀ همین تعلیمات و آرمان‌هاست که در کلام آن حضرت جلوه گر است و نهضت‌های ضدّ ستم و ضد استبداد، همواره از این پیام‌ها و درونمایه‌ها الهام گرفته‌اند.

منابع

1. محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا