علت اختلاف احادیث درباره نام و نسب امام مهدی چیست؟ (پرسش)

علت اختلاف احادیث درباره نام و نسب امام مهدی چیست؟
علت اختلاف احادیث درباره نام و نسب امام مهدی چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / آشنایی با امام مهدی / معرفت امام مهدی (شناخت امام مهدی) / خاندان و نیاکان امام مهدی
تعداد پاسخ	۱ پاسخ
	v; t; e;

علت اختلاف احادیث درباره نام و نسب امام مهدی (ع) چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

آیت‌الله سید محمد کاظم قزوینی، در کتاب «امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور» در این‌باره گفته است:

«هر کس به احادیثی- که راجع به نسب امام زمان (ع) است- مراجعه نماید، به وضوح درمی‌یابد که ایشان بدون هیچ تردیدی، فرزند امام حسن عسکری (ع) می‌باشند. ولی در بعضی از کتب اهل سنت، احادیثی یافت می‌شود که درباره نسب ایشان، تحریف وارد کرده‌اند و کلمه‌های بیگانه‌ای را به نسب آن حضرت افزوده‌اند؛ چون می‌خواستند حدیث را مشوش کرده، از امام مهدی (ع) دور کنند و دقیقاً به همین علت است که این گونه احادیث از اصل و قیمت واقعی، ساقط هستند. این احادیث از حیث سند و متن نیز ضعیف هستند و محققان و علما به این گونه احادیث، اهمیتی نمی‌دهند و نکته‌ای که باعث تعجب است، این می‌باشد که بعضی از افراد، صدها حدیث صحیح را رها کرده‌اند و به این گونه احادیث باطل چسبیده‌اند و این نشان دهنده این است که اینان، همان کسانی هستند که نفْس آنها مریض است. در این حدیث، تحریف‌هایی انجام شده است: "از ابی داوود از زائده از عاصم عن زر از عبدالله از پیامبر (ص) نقل شده که: "اگر از دنیا، فقط یک روز باقی مانده باشد، خداوند آن روز را آن قدر طولانی می‌کند که مردی از نسل من (یا از اهل بیت من)، برانگیخته خواهد شد که همنام من است (و اسم پدرش، هم اسم پدر من است) زمین را پر از عدل و داد می‌کند، همان طور که از ظلم و جور پر شده است"^[۱] این حدیث افزون بر اضافاتی که در آن آمده با بقیه احادیث درباره امام زمان (ع) از نظر سند و متن فرق می‌کند:

از نظر سند: این حدیث از "زائده" روایت شده است، در حالی که علمای رجال، درباره او گفته‌اند: او همان کسی بود که به احادیث، چیزی اضافه می‌کرد.

اما از نظر متن: این حدیث از "زر" از راه‌های عدیده و کثیره دیگری روایت شده است و در هیچ کدام از آن، این قسمت از حدیث نیامده: " وَ اسْمُ أَبِيهِ اسْمَ أَبِي ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏". حافظ گنجی شافعی در کتابش "البیان فی اخبار صاحب الزمان" چنین گفته که: در تمامی احادیث وارده از پیامبر اسلام (ص) جمله " وَ اسْمُ أَبِيهِ اسْمَ أَبِي ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏" نیامده است، سپس حدیثی از زائده نقل می‌کند و بعد از ذکر حدیث، مطلبی می‌گوید که: ترمذی هم این حدیث را نقل کرده، ولی این جمله " وَ اسْمُ أَبِيهِ اسْمَ أَبِي ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏" را ذکر نکرده... و در عمده روایاتی که از حفاظ و ثقات اخبار نقل شده، فقط "اسْمُهُ اسْمِي‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏" وارد شده... امام احمد بن حنبل با وجود ضابط بودن در مسندشان در مواضعی جمله "اسْمُهُ اسْمِي‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏" را آورده‌اند^[۲]. پس در تمامی احادیثی که از رسول الله (ص) درباره امام زمان (ع) روایت شده است؛ جمله " وَ اسْمُ أَبِيهِ اسْمَ أَبِي ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏" نیامده است، به خصوص بعد از اجماع مسلمین بر اینکه امام زمان (ع)، فرزند امام حسن عسکری (ع) است.

بنابراین این حدیث که از زائده روایت شده، از درجه اعتبار ساقط و نزد علمای حدیث، باطل است؛ چون که مخالف با سایر احادیث صحیح است و دلیل دیگر اینکه "زائده" مردی است که به بازی با احادیث، متهم است.

سبب تغییر در این احادیث این است که: کسانی بودند، احادیثی را جعل می‌کردند و به پیامبر (ص) نسبت می‌دادند تا به حاکمان نزدیک‌تر شده واموال بیشتری به دست آورند و باطل را تقویت کنند. در بعضی از زمان‌ها جعل احادیث باطل، تجارتی پر سود بوده است که از همین راه، عده‌ای دروغگو زندگی می‌کردند، مانند: ابو هریره، سمره بن جندب، مغیره بن شعبه و شاگردان و همردیفان آنها و راوی این حدیث نیز از جمله آنان است.

سؤال این است که: هدف این شخص از اضافه کردن " وَ اسْمُ أَبِيهِ اسْمَ أَبِي ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏" در این حدیث چیست؟

جواب: دو احتمال وجود دارد:

تأییدی باشد برای یکی از حکمرانان عباسی- که محمد بن عبدالله منصور نام داشت و به مهدی ملقب بوده است.
تأییدی باشد برای محمد بن عبدالله بن حسن- که ملقب به "نفس زکیه" است و او همان کسی است که ضد عباسیان قیام کرد (چنانچه آیت الله لطف‌الله صافی گلپایگانی در کتاب "منتخب الاثر" آورده است) (پوشیده نماند، این شخص که ملقب به نفس زکیه است، غیر ازآن کسی است که در آخرالزمان، قبل از ظهور امام زمان (ع) قیام می‌کند.) ولی بعضی از علمای شیعه، توجیهاتی در تصحیح این حدیث دارند که همگی این توجیهات، تلاشی بی‌فایده است که احتیاجی هم به آنها نیست.

خلاصه کلام اینکه حدیث زائده که " وَ اسْمُ أَبِيهِ اسْمَ أَبِي ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏" را دربر دارد، نزد علمای حدیث، صحیح نمی‌باشد و در نهایت ضعف است»^[۳].

پرسش‌های وابسته

پانویس

↑ " لَوْ لَمْ يَبْقَ مِنَ الدُّنْيَا إِلَّا يَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذَلِكَ الْيَوْمَ حَتَّى‏ يَبْعَثَ‏ اللَّهُ‏ رَجُلًا مِنِّي‏ أَوْ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يُوَاطِئُ اسْمُهُ اسْمِي وَ اسْمُ أَبِيهِ اسْمَ أَبِي يَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"
↑ البیان فی اخبار صاحب الزمان؛ صص ۹۳ - ۹۴، چاپ بیروت، سال ۱۳۹۹ هجری.
↑ قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص ۲۴-۲۶.

[1] " لَوْ لَمْ يَبْقَ مِنَ الدُّنْيَا إِلَّا يَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذَلِكَ الْيَوْمَ حَتَّى‏ يَبْعَثَ‏ اللَّهُ‏ رَجُلًا مِنِّي‏ أَوْ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يُوَاطِئُ اسْمُهُ اسْمِي وَ اسْمُ أَبِيهِ اسْمَ أَبِي يَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"

[2] البیان فی اخبار صاحب الزمان؛ صص ۹۳ - ۹۴، چاپ بیروت، سال ۱۳۹۹ هجری.

[3] قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص ۲۴-۲۶.

[۱]

[۲]

[۳]