علت اختلاف در منجی جهانی چیست؟ (پرسش)

علت اختلاف در منجی جهانی چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / آشنایی با معارف مهدویت / مهدویت در ادیان و مکاتب / اندیشه منجی در ادیان
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

علت اختلاف در منجی جهانی چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

سید منذر حکیم

آیت الله سید منذر حکیم در کتاب «پیشوایان هدایت، ج۱۴» در این باره گفته است:

«اتفاق نظر پیروان ادیان بر این مسأله که ظهور مصلح جهانی حتمی است: همواره با ایمان به مسأله دیگری همراه است و آن این‌که این ظهور پس از غیبتی طولانی به وقوع خواهد پیوست، یهودیان به بازگشت "عُزیر" یا منحاس‌ بن عازر بن هارون ایمان داشته و مسیحیان به غیبت "مسیح" و بازگشتش ایمان دارند. مسیحیان حبشه نیز به بازگشت پادشاه خود "تئودور" در آخرالزمان به عنوان مهدی ایمان دارند، همچون هندوها که به بازگشت "ویشنیو" و زردشتیان که به زندگی "اوشیدر" ایمان داشته بودائیان انتظار برگشت بودا را کشیده و گروه دیگری نیز هستند که منتظر بازگشت حضرت ابراهیم (ع)" هستند و به همین ترتیب بسیاری از مذاهب دیگر.

به این ترتیب قضیه غیبت قبل از ظهور مصلح جهانی در نزد هیچ یک از دین‌های آسمانی امری بیگانه و دور از ذهن نبوده، هیچ انسان منصفی نمی‌تواند ادعا کند که همه این اعتقادات براساس خرافات و اساطیر بنا شده است، چرا که خرافات و اساطیر نمی‌توانند در میان همه دین‌ها به صورت اندیشه‌ای اصیل جلوه‌گر شوند و در عین حال هیچ کدام از دانشمندانِ آن دین‌ها اصل آن اندیشه را انکار نکنند. از دیگر سوی آشکار است که دانشمندانِ هیچ یک از دین‌های آسمانی اصل نظریه غیبت را انکار نکرده و نهایتاً در مصداق آن اختلاف پیدا کرده‌اند و هر کدام آن مصلح غایب را مطابق با اعتقادات دین خود پذیرفته و مصداق این امر را در سایر ادیان رد می‌کنند. انتشار اصل این نظریه در تمام دین‌های آسمانی کاشف از زمینه مشترک اعتقادی است که وحی الهی در همه این ادیان به وجود آورده و تجربیات پیامبران الهی (ع) آن را پشتیبانی نموده است، چرا که در سیره پیامبران الهی غیبت‌های متعددی یافت می‌شود، مانند غیبت و بازگشت ابراهیم خلیل (ع) یا غیبت موسی از میان بنی اسرائیل و بازگشت او پس از چندین سال که در مَدین به سر می‌برد، همچنین غیبت حضرت عیسی (ع) و بازگشت او در آخرالزمان که آیات کریم نیز آن را تأیید نموده همه مسلمانان با استناد به ورود این موضوع در احادیث شریف نبوی، بر آن اتفاق نظر دارند یا غیبت پیامبر خدا الیاس که اهل سنت به آن معتقد هستند و مفتی حرمین شریفین گنجی شافعی در باب بیست و پنجم از کتاب "البیان فی اخبار صاحب الزمان" به آن تصریح نموده است. وی همچنین به ایمان اهل سنت به غیبت‌ حضرت خضر (ع) تصریح نموده و این‌که غیبت او تا زمان ظهور حضرت مهدی (ع) در آخرالزمان استمرار می‌یابد و وی وزیر آن حضرت خواهدبود. فراگیری نظریه غیبت مصلح جهانی در ادیان سابقه می‌تواند اشاره‌ای به وجود تصریحات آسمانی درباره همین مطلب باشد، چنان که این مطلب را در نمونه نبوت که در سِفر رؤیا از کتاب مقدس ذکر شده است خواهیم دید که محقق سنی سعید ایوب آن را مطابق با اعتقادات شیعه، بر حضرت مهدی (ع) تطبیق داده است.

اما اختلاف در تشخیص هویت مصلح غایب از خَلط میان روایاتی که از غیبت بعضی از پیامبران (ع) خبر داده و روایاتی که از غیبت مصلح جهانی صحبت به میان می‌آورند ایجاد شده و انگیزه‌های متعددی در این قضیه نقش داشته که در آینده به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

• اختلاف در تشخیص هویت منجی جهانی‌: از مجموع بحث‌های گذشته نتیجه می‌گیریم که اجماع (اتفاق نظر) بر حتمی بودن روز موعود در همه دین‌های آسمانی وجود داشته است. علامه پژوهشگر حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی در مقدمه جلد سیزدهم کتاب احقاق الحق آورده است: "باید دانست که همه امت‌ها، مذهب‌ها و دین‌ها - به استثنای تعداد اندکی از آنان - بر آمدن یک مصلح آسمانی الهی و ملکوتی اتفاق نظر دارند تا وی آنچه در جهان فاسد شده اصلاح نماید و آنچه از ظلم و فساد در زمین دیده می‌شود برطرف نموده، هر آنچه در ظلمت ظلم و بیداد پوشیده شده است به نور عدالت خود آشکار نماید، نهایتاً در این که او چه کسی است اختلاف کرده‌اند؛ مانند کسانی که او را "عُزَیر" یا "مسیح" یا "ابراهیم خلیل" (ع) می‌دانند و یا در میان مسلمانان، کسانی که او را از نسل حضرت امام حسن یا از نسل حضرت امام حسین (ع) می‌دانند.

حال که دانستیم دین‌ها، فرقه‌ها و مذاهبِ منشعب از آن‌ها به رغم اتفاق نظر بر حتمی بودن غیبت، ظهور و بازگشت مصلح جهانی، در تعیین شخص او اختلاف کرده‌اند باید دید سر این اختلاف در چیست؟

به نظر می‌رسد که بروز این اختلاف به دو عامل باز می‌گردد:

1. تفسیر نادرست از روایات و بشارات آسمانی که ناشی از عوامل خارج از ذات آن نصوص و بشارات بوده است.
2. تأثیر پذیری عاطفی یا به دیگر تعبیر تعصب پیروان هر فرقه و دینی نسبت به سمبل‌ها و اشخاص مورد احترام فرقه خود.

به این معنی که مشخص کردن هویت مصلح جهانی در نزد این دسته از اشخاص برآمده از خود نصوص و بشارات نیست، بلکه شخصیت مورد نظر را از پیش تعیین کرده و سپس - حتی با دست زدن به تأویل - سعی در تطبیق روایات بر او نموده‌اند.

به این دو عامل عوامل سیاسی بسیاری نیز می‌توان افزود که ما اکنون در صدد بیان آن نیستیم و بیشتر آن‌ها چه نسبت به ادیان گذشته و چه نسبت به فرقه‌های اسلامی بر همگان آشکار است. محور کلی بحث این است که گردن نهادن به آنچه در متن بشارت‌های آسمانی و روایات نبوی آمده است باورهای آن ادیان را درهم شکسته و توجیه ادامه حیات مستقل فرق و مجوز اصرار آنان بر عقاید کهنه شان را از میان خواهد برد.

در رابطه با عامل اول که همان تفسیر نادرست از روایات و بشارات آسمانی باشد باید گفت: این روایات و احادیث پیامبران و اوصیای آنان (ع) در باره مصلح جهانی، از مسأله‌ای غیبی سخن به میان می‌آورد؛ شخصیتی که در آینده ظهور می‌کند همچنین از نقشی تاریخی بحث می‌کند که بزرگترین کار را در طول تاریخ بشریت به انجام رسانده و در روز موعود به بالاترین آرزوهای بشر جامه عمل خواهد پوشاند. انسان نیز طبیعتاً مایل است تا مسائل غیبی را به قالب مصادیقی ملموس و محسوس در آورد، هر قوم و ملتی نیز به شریعت خود و سمبل‌های آن و آنچه که بدان گرایش و میل پیدا کرده‌اند تعصب می‌ورزند و در نتیجه میل پیدا می‌کنند که صاحب این نقش بزرگ تاریخی کسی از آنان باشد.

لذا طبیعی است که در تعیین هویت مصلح جهانی اختلاف به وجود بیاید، چرا که طبیعتاً پیروان هر آیینی مصداقی برای آن شخصیت غیبی که در آینده خواهد آمد و نصوص و بشارت‌های انکار ناپذیر و معتبر که رهبران مورد علاقه و شناخته شده خودشان بر آن‌ها اعتماد کرده‌اند از او سخن به میان آورده‌اند، پیدا می‌کنند. و تعصبِ آگاهانه یا ناخود آگاهی که نسبت به آیین خود و سمبل‌های آن دارند و اشتیاق شدید ذاتی، ایشان را وا می‌دارد تا بخواهند افتخار تحقق این نقش تاریخی نصیب شخصیتی گرد که به آنان منسوب بوده یا آنان بدو منسوب باشند.

• اختلاط میان بشارت‌ها و تعیین آن‌ها: از همین جاست که هر طایفه‌ای سعی کرده تا صفاتی را که روایات و بشارات وارده در نزد ایشان برای مصلح جهانی ذکر کرده‌اند، بر شخصیت مورد علاقه خود یا نزدیکترین سمبل‌های خود به آن صفات تطبیق نمایند و حتی اگر بعضی از آن صفات صراحتاً با شخص مورد نظر آن‌ها انطباق نداشت دست به کار تأویل و تلفیق شده و یا حتی ممکن است آن را از اعتبار ساقط کرده و حتی آن را تحریف نمایند تا روایات و بشارات و صفات موجود در آن‌ها به آن شخصی که ایشان از قبل او را برای این کار در نظر گرفته‌اند منطبق گردد. نکته دیگر این که آنان میان آن دسته از روایات، نصوص و بشارات آسمانی که بشارت دهنده آمدن پیامبر بعدی یا مصلح جهان در برهه معینی از تاریخ، یا بشارت آمدن کسی که انحراف امت خاصی را تصحیح کند، می‌باشد و میان آن دسته روایات و بشاراتی که مبشر آمدن مصلح جهانی که در آخرالزمان دولت عدل را در کل زمین برپا داشته، اهداف انبیا و اوصیا را محقق می‌سازد خلط نموده‌اند».

پرسش‌های وابسته

1. منجی به چه معناست؟ (پرسش)
2. علت اختلاف در منجی جهانی چیست؟ (پرسش)
3. راه حل اختلاف در منجی جهانی چیست؟ (پرسش)
4. چگونه می‌توان اثبات کرد که منجی موعود امام مهدی است؟ (پرسش)
5. از دیدگاه کلامی و نقلی آیا باور به منجی موعود در همه ادیان وجود دارد؟ (پرسش)
6. آیا در کتاب‌های آسمانی به مسئله ظهور منجی جهان اشاره‏‌ای شده است یا اینکه این عقیده اختصاص به مسلمانان دارد؟ (پرسش)
7. آیا عقیده به منجی و مهدویت عقیده‌‏ای شرقی است؟ (پرسش)
8. خاستگاه باور به منجی چیست؟ (پرسش)
9. نظر ادیان سه‌گانه آسمانی درباره رهبر موعود الهی چیست؟ (پرسش)
10. آیا باور به منجی موعود در همه ادیان وجود دارد؟ (پرسش)
11. آیا ایمان به مهدویت یا ظهور منجی نزد ادیان و ملل دیگری غیر از اسلام نیز وجود دارد؟ (پرسش)
12. از چه زمانی خطوط کلی برای روز موعود جهانی ترسیم شده است؟ (پرسش)
13. هر یک از صاحبان ادیان منجی را از دین خود می‌‏داند راه حل این اختلاف چیست؟ (پرسش)
14. مشترکات موعودباوری در ادیان الهی چیستند؟ (پرسش)
15. تمایزات موعودباوری در اسلام و دیگر ادیان الهی چستند؟ (پرسش)
16. چرا قوانین ادیان آسمانی پیشین به نحو اکمل پیاده نشد؟ (پرسش)
17. آیا عقیده به ظهور منجی به غیر از ادیان در میان غربی‌‏ها و سایر اقوام نیز مطرح بوده است؟ (پرسش)
18. چگونه با وجود تحریف در تورات و انجیل به آن دو استشهاد می‏‌شود؟ (پرسش)
19. اندیشه نجات موعودگرایانه در ادیان چین چه بازتابی در فرهنگ و رسوم مردم داشته است؟ (پرسش)
20. نظریه صلح جهانی و عصر طلایی در فرهنگ دینی چینیان چیست و چه ارتباطی با موعودگرایی دارد؟ (پرسش)
21. آیا بهائیان به عنوان یک فرقه منشعب از شیعه به امام مهدی اعتقاد دارند؟ (پرسش)
22. آیا جنبش‌های نو پدید دینی منجی‌گرا هستند؟ (پرسش)
23. منجی در ادیان غیر آسمانی چه کسی است؟ (پرسش)
24. دیدگاه فیلسوفان و دانشمندان غیر مسلمان در مورد منجی چیست؟ (پرسش)

منجی در اندیشه یهودیان

1. آیا یهود ظهور منجی آخر الزمان را قبول دارد؟ (پرسش)
2. منجی نزد یهود چه کسی است؟ (پرسش)
3. ویژگی‌های منجی یهود چیست؟ (پرسش)
4. آیا در دین یهود به منجی بشارت داده شده است؟ در چه کتاب‏‌هایی؟ (پرسش)
5. منجی‌باوری در یهود چه جایگاهی دارد؟ (پرسش)
6. سیر تاریخی منجی‌باوری در یهود چیست؟ (پرسش)
7. آیا برای ماشیح القاب و نام‌های دیگری هم ذکر شده است؟ (پرسش)
8. آیا در بین یهودیان هم منکر وجود ماشیح وجود دارد؟ (پرسش)
9. در تاریخ قوم یهود توجه به منجی در چه زمان‌هایی شدت می‌یافته است؟ آیا مدعیان دروغین ماشیح هم وجود داشته‌اند؟ (پرسش)
10. یهودیان چه نظری درباره وقت آمدن ماشیح دارند و آیا زمانی را برای آن تعیین می‌کنند؟ (پرسش)
11. در آیین یهود برای دوران آخر الزمان چه ویژگی‌هایی ذکر شده است؟ علائم ظهور ماشیح چیست؟ (پرسش)
12. خصوصیات دوران ظهور ماشیح در آیین یهود چگونه است؟ (پرسش)
13. یهودیان از ماشیح چه انتظاری دارند و طول دوران او را چگونه ترسیم می‌نمایند؟ (پرسش)
14. عالمان یهودی در کتاب تلمود درباره هویت و خصوصیات ماشیح چه می‌گویند؟ (پرسش)
15. چرا یهودیان حکومت حضرت داوود را الگوی حکومت موعود آخر الزمان می‌دانند؟ (پرسش)
16. آیا این که می‌گویند موعودگرایی یهودی در اثر ارتباط با اقوام ایرانی پدید آمد درست است؟ (پرسش)
17. آیا در تورات به منجی و ظهور او اشاره شده است؟ (پرسش)
18. براساس تورات ظهور منجی چه برکاتی دارد؟ (پرسش)
19. در تورات چه بشارت‌هایی به آمدن امام مهدی داده شده است؟ (پرسش)