ویژگی‌های جامعه مهدوی چیست؟ (پرسش)

ویژگی‌های جامعه مهدوی چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل اصلی	مهدویت
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

ویژگی‌های جامعه مهدوی چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند..

پاسخ نخست

سید علی حسینی خامنه‌ای

آیت‌الله سید علی حسینی خامنه‌ای، در کتاب «ما منتظریم» در این‌باره گفته است:

«امام زمان (ع) وقتی که ظهور می‌کند، جامعه‌ای می‌سازد که به طور خلاصه، دارای این چند خصوصیت است که من آن را می‌گویم:

• حاکمیت توحید و قوانین الهی: آن چیزی که مهدویت مبشر آن هست، همان چیزی است که همه انبیاء، همه بعثت‌ها برای خاطر آن آمدند و آن ایجاد یک جهان توحیدی و ساخته و پرداخته بر اساس عدالت و با استفاده از همه ظرفیت‌هایی است که خدای متعال در انسان به وجود آورده و قرار داده؛ یک چنین دورانی است دیگر، دوران ظهور حضرت مهدی (ع). دوران جامعه توحیدی است، دوران حاکمیت توحید است. روز ولادت مهدی موعود (ع) حقیقتاً روز عید همه انسان‌های پاک و آزاده عالم است... آنچه مسلم است، همه پیغمبران و اولیا برای این آمدند که پرچمِ توحید را در عالم به اهتزاز درآورند و روح توحید را در زندگی انسان‌ها زنده کنند. انتظارِ دست قاهرِ قدرتمندِ الهی ملکوتی است که باید بیاید و با کمک همین انسان‌ها سیطره ظلم را از بین ببرد و حق را غالب کند و عدل را در زندگی مردم حاکم کند و پرچم توحید را بلند کند؛ انسان‌ها را بنده واقعی خدا بکند. انتظار مؤمن، یعنی این‌که تفکر الهی - این اندیشه روشنی که وحی بر مردم عرضه کرده است - یک روز سراسر زندگی بشر را فرا خواهد گرفت.
• نابودی ریشه‌های ظلم و موانع رشد: امام زمان (ع) جامعه‌اش را بر این چند پایه بنا می‌کند؛ اولا نابود کردن و قلع و قمع کردن ریشه‌های ظلم و طغیان؛ یعنی، در جامعه‌ای که در زمان ولی عصر (ع) ساخته می‌شود، باید ظلم و جور نباشد؛ نه اینکه فقط در ایران نباشد، یا در جوامع مسلمان‌نشین نباشد، در همه دنیا نباشد. نه ظلم اقتصادی، نه ظلم سیاسی، نه ظلم فرهنگی و نه هیچ‌گونه ستمی در آن جامعه، دیگر وجود نخواهد داشت. باید استثمار، اختلاف طبقاتی، تبعیض، نابرابری، زورگویی، گردن‌کلفتی و قلدری از عالم ریشه‌کن بشود. هیچ یک از بدی‌ها و شقاوت‌های بشری در سطح اجتماعی وجود ندارد؛ نه اینکه همه انسان‌ها به فرشته تبدیل خواهند شد یا خوب خواهند شد، بلکه بدین معنا که در سطح جامعه دیگر ظلم نیست؛ دیگر ظالم نیست؛ دیگر غلبه و قهر جمعی بر جمعی و نظامی بر ملتی وجود ندارد. امروز ذهنیت بشر، آماده آن است که بفهمد، بداند و یقین کند که انسان والایی خواهد آمد و بشریت را از زیر بارهای ظلم و ستم نجات خواهد داد؛ همان چیزی که همه پیغمبران برای آن تلاش کرده‌اند، همان چیزی که پیغمبر اسلام در آیه قرآن، وعده آن‌را به مردم داده است: ﴿وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ﴾.
• استخراج همه نیروهای طبیعت و استفاده درست از آنها: خصوصیت سومی که جامعه امام زمان (ع) جامعه مهدوی دارا هست، این است که در آن روز، همه نیروهای طبیعت و همه نیروهای انسانی استخراج می‌شود. چیزی در بطن زمین نمی‌ماند که بشر از آن استفاده نکند. این همه نیروهای معطل طبیعی، این همه زمین‌هایی که می‌تواند انسان را تغذیه کند؛ این همه قوای کشف نشده (مانند نیروهایی که قرن‌ها در تاریخ بود؛ مثلا نیروی اتم، نیروی برق و الکتریسیته، قرن‌ها بر عمر جهان می‌گذشت و این نیروها در بطن طبیعت بود؛ اما بشر آنها را نمی‌شناخت، بعد یک روزی به تدریج استخراج شد) همه نیروهای بی‌شماری که از این قبیل در بطن طبیعت هست، در زمان امام زمان (ع) استخراج می‌شود. می‌فرماید: "فَلَا يَبْقَى فِي الْأَرْضِ خَرَابٌ إِلَّا عُمِرَ"؛ یعنی این قدرت در جهت آبادانی عالم صرف خواهد شد، نه در جهت سیطره بر منافع انسان‌ها و به استضعاف کشاندن انسان‌ها. در تمام گستره جهان هیچ نقطه ویرانی وجود نخواهد داشت، مگر اینکه آباد بشود؛ حالا چه ویرانی‌هایی که به دست بشر انجام شده، چه ویرانی‌هایی که به وسیله جهالت بشر بر انسان‌ها تحمیل شده. دوره ولی عصر (ع)، دوره آغاز زندگی بشر است؛... استفاده از برکات این کره خاکی و استعدادها و انرژی‌های نهفته در این فضا، برای انسان بدون ضرر، بدون خسارت، بدون نابودی و ضایع کردن ممکن خواهد شد. درست است که امروز بشر از چیزی استفاده می‌کند، اما به یک چیز دیگر ضرر می‌زند. امروز نیروی اتم را کشف می‌کند، اما نیروی اتم را برای نابودی انسان به کار می‌برد؛ نفت را از اعماق زمین استخراج می‌کند، اما این نفت در راه تضییع و تخریب محیط زیست انسان به کار می‌رود؛ کما اینکه در این صد سال اخیر این‌گونه بوده است. بشر نیروهای محرکه، انرژی‌های پنهان، قوه بخار و سایر نیروها را کشف می‌کند، اما انسان‌ها را به انواع و اقسام گرفتاری‌های جسمانی از ناحیه این مشکلاتی که زندگی مادی برای انسان‌ها به وجود می‌آورد، آلوده می‌کند. به بشر سرعت و سهولت داده می‌شود؛ اما خیلی چیزها از او گرفته می‌شود. از آن طرف هم تخریب ارزش‌های اخلاقی است که امروز انسان دچار آنهاست؛ لکن در دوران ظهور حضرت بقیة الله (ع) قضیه این‌گونه نیست. بشر از خیرات عالم، از انرژی‌های پنهان و از نیروهای نهفته در طبیعت، استفاده بی‌ضرر و بی‌خسارت می‌کند؛ استفاده‌ای که مایه رشد و پیشرفت انسان است.
• بالا رفتن سطح اندیشه و معرفت: خصوصیت جامعه ایده آلی که امام زمان (ع) آن را می‌سازد، بالا رفتن سطح اندیشه انسان است؛ هم اندیشه علمی انسان و هم اندیشه اسلامی انسان؛ یعنی، در دوران ولی عصر (ع) شما باید نشانی از جهل و بی‌سوادی و فقر فکری و فرهنگی در عالم پیدا نکنید. آنجا مردم می‌توانند دین را به درستی بشناسند و این همچنانی که همه می‌دانید، یکی از هدف‌های بزرگ پیامبران بود که امیرالمؤمنین (ع) این را در خطبه نهج البلاغه شریف بیان کرده است: "وَ يُثِيرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُولِ". در یک روایتی است که می‌فرماید: "إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ يَدَهُ عَلَى رُءُوسِ الْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ أَكْمَلَ بِهَا أَخْلَاقَهُمْ" این جنبه معنوی و انسانی است؛ یعنی وقتی که قائم آل محمد (ع) ظهور کند و قیام کند، اندیشه و خرد انسان‌ها را جمع خواهد کرد و آن را بارور خواهد کرد. یک روایت دیگر این جور می‌گوید: "وَ تُؤْتَوْنَ الْحِكْمَةَ فِي زَمَانِهِ حَتَّى إِنَّ الْمَرْأَةَ لَتَقْضِي فِي بَيْتِهَا بِكِتَابِ اللَّهِ تَعَالَى وَ سُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ"؛ یعنی در دوران آن بزرگوار و حکومت الهی آن حضرت آنچنان حکمت در جامعه گسترش خواهد یافت که یک زن خانه‌نشین - نه یک زنی که مسئولیتی در گوشه‌ای از جامعه داشته باشد - در خانه خود، یک زن به کتاب خدا و سنت پیغمبر حکم خواهد کرد و قضاوت خواهد کرد. یعنی آن‌قدر سطح فرهنگ اسلامی و دینی بالا می‌رود که همه افراد انسان و همه افراد جامعه و زنانی که در میدان اجتماع هم بر فرض شرکت نمی‌کنند و در خانه می‌نشینند؛ آنها هم می‌توانند فقیه باشند، دین‌شناس باشند. می‌توانند قرآن را باز کنند و خودشان حقایق دین را از قرآن بفهمند و شما ببینید که در جامعه‌ای که همه مردان و زنان در سطوح مختلف، قدرت فهم دین و استنباط از کتاب الهی را دارند، این جامعه چقدر نورانی است و هیچ نقطه‌ای از ظلمت در این جامعه دیگر نیست. این همه اختلاف رویه، دیگر در آن جامعه معنایی ندارد. دورانی که در آن، اندیشه و عقول بشر، از همیشه فعال‌تر و خلاق‌تر و آفریننده‌تر است.
• محوریت معنویت و اخلاق و ارزش‌های الهی: جمله دیگر و خصوصیت دیگر این است که محور در دوران امام زمان (ع) محور فضیلت و اخلاق است. هر کس دارای فضیلت اخلاقی بیشتر است، او مقدم‌تر و جلوتر است. وقتی که قائم آل محمد ظهور کند و قیام کند، اندیشه و خرد انسان‌ها را جمع خواهد کرد و آن را بارور خواهد کرد و اخلاق آنها را رشد و فضیلت خواهد داد. یعنی از جنبه معنوی انسان‌ها با اندیشه‌های بالا، با افکار برجسته، با ذهنیت‌های روشن، در زندگیشان عمل خواهند کرد. اخلاق انسان‌ها هم اخلاق صالح و فاضلی خواهد شد. ولی عصر (ع) میراث‌برِ همه پیامبران الهی است که می‌آید و گام آخر را در ایجاد آن جامعه الهی بر می‌دارد. مقداری درباره اوصاف آن جامعه من حرف بزنم. البته اگر شما در کتب اسلامی، در متون اصلی اسلامی دقت کنید، همه خصوصیات آن جامعه به دست می‌آید. همین دعای ندبه‌ای که در روزهای جمعه، ان شاء الله موفق باشید و بخوانید و می‌خوانید؛ خصوصیات آن جامعه ذکر شده است. آنجایی که می‌گوید: "أَيْنَ مُعِزُّ الْأَوْلِيَاءِ وَ مُذِلُّ الْأَعْدَاءِ"؛ مثلا آن جامعه، جامعه‌ای است که اولیای خدا در آن عزیزاند و دشمنان خدا در آن ذلیل و خواراند؛ یعنی، ارزش‌ها و معیارها در آن جامعه، چنین است. مردم ما... دوران آرمانی دوران حاکمیت ارزش‌های والای الهی بر زندگی بشر را انتظار می‌برند. انتظار اسلامی؛ یعنی، انتظار دنیایی سرشار از عدالت، راستی، صمیمیت، انسانیت، معنویت، فضیلت و اخلاق انسانی صحیح. دنیای سرشار از عدالت، پاکی، راستی، معرفت و محبت، دنیای دوران امام زمان (ع) است. حکومت الهی حضرت بقیة الله (ع) حکومتی است که در آن مقررات حاکم بر مردم، خواست آمریکا و دیگر قدرت‌های زورگوی شرق و غرب نیست، بلکه حکومت عدالت، مواسات و مساوات، حکومت معنویت و فضیلت است.
• شکوفایی استعدادهای انسان: همه انبیاء و اولیاء آمده‌اند تا انسان را به آن بزرگراه اصلی‌ای سوق دهند که وقتی وارد آن شد، بدون هیچ‌گونه مانعی تمام استعدادهایش می‌تواند بروز کند. انبیاء و اولیاء این مردم گمگشته را مرتب از این کوه و کمر، دشت‌ها، کویرها و جنگل‌ها به سمت این راه اصلی سوق دادند و هدایت کردند. هنوز بشریت به نقطه شروع آن صراط مستقیم نرسیده است؛ آن در زمان ولی عصر (ع) محقق خواهد شد.
• امنیت کامل و اجرای حدود الهی: ولی عصر (ع) میراث‌برِ همه پیامبران الهی است که می‌آید و گام آخر را در ایجاد آن جامعه الهی بر می‌دارد. مقداری درباره اوصاف آن جامعه من حرف بزنم. البته اگر شما در کتب اسلامی، در متون اصلی اسلامی دقت کنید، همه خصوصیات آن جامعه به دست می‌آید. همین دعای ندبه‌ای که در روزهای جمعه، ان شاء الله موفق باشید و بخوانید و می‌خوانید؛ خصوصیات آن جامعه ذکر شده است... "أَيْنَ الْمُؤَمَّلُ لِإِحْيَاءِ الْكِتَابِ وَ حُدُودِهِ". آن جامعه، جامعه‌ای است که حدود الهی در آن اقامه می‌شود؛ یعنی، همه حد و مرزهایی که خدا معین کرده است و اسلام معین کرده است، در جامعه زمانِ امام زمان (ع) آن حد و مرزها مراعات می‌شود. در دوران آن حکومتی که ما می‌گوییم همه این بدبختی‌ها و نابه‌سامانی‌ها از بین خواهد رفت. همچنانی که در روایات وجود دارد، ناامنی دیگر وجود نخواهد داشت. دورانی که ملت‌ها با یکدیگر نمی‌جنگند؛ دست‌های جنگ‌افروز عالم همان‌هایی که جنگ‌های منطقه‌ای و جهانی را در گذشته به راه انداختند و می‌اندازند دیگر نمی‌توانند جنگی به راه بیاندازند؛ در مقیاس عالم، صلح و امنیتِ کامل هست.
• عدالت فراگیر و جهانی: دورانی خواهد رسید که قدرت قاهره حق، همه قله‌های فساد و ظلم را از بین خواهد برد و چشم‌انداز زندگی بشر را با نور عدالت منور خواهد کرد. حکومت الهی حضرت بقیة الله (ع) حکومتی است که در آن مقررات حاکم بر مردم، خواست آمریکا و دیگر قدرت‌های زورگوی شرق و غرب نیست، بلکه حکومت عدالت، مواسات و مساوات، حکومت معنویت و فضیلت است. اگر این آیه قرآن که درباره بعثت پیامبران می‌فرماید: ﴿لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ﴾؛ یعنی، پیغمبران مبعوث شدند تا قسط و عدل در جامعه بشری استوار بشود، اشاره به هدف بعثت می‌کند. پس حکومت مهدی (ع) و جامعه مهدوی، همان جامعه‌ای است که این هدف را به طور کامل تأمین می‌کند. روز ولادت مهدی موعود (ع)، حقیقتاً روز عید همه انسان‌های پاک و آزاده عالم است. فقط کسانی در این روز ممکن است احساس شادی و خرسندی نکنند که یا جزو پایه‌های ظلم، یا جزو پیروان طواغیت و ستمگران عالم باشند، و الا کدام انسان آزاده‌ای است که از گسترش عدالت، از برافراشته شدن پرچم دادگری و رفع ظلم در سراسر جهان، خرسند نشود و آن را آرزو نکند. اگر کسی تصور کند که ممکن است دین الهی و واقعی - نه فقط دین اسلام - تحقق پیدا کند، ولی در آن عدل اجتماعی به معنای صحیح و وسیع آن تحقق پیدا نکرده باشد، باید بداند که اشتباه می‌کند. هدف پیامبران، اقامه قسط است: ﴿لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ﴾ اصلاً پیامبران آمدند تا اقامه قسط کنند. البته، اقامه قسط یک منزل در راه است و هدف نهایی نیست؛ لکن آنها که آمدند، کار اولشان این است که اقامه قسط کنند و مردم را از شر ظلم و جور طاغیان و ظالمان نجات دهند. هدف حکومت ولی عصر (ع) در آخر زمان هم باز همین عدل است.
• حکومت مهدوی، حکومت مردمی: حکومت آینده حضرت مهدی موعود (ع)، یک حکومت مردمی به تمام معناست. مردمی یعنی چه؟ یعنی متکی به ایمان‌ها، اراده‌ها و بازوان مردم است. امام زمان (ع) تنها دنیا را پر از عدل و داد نمی‌کند؛ امام زمان (ع) از آحاد مؤمن مردم و با تکیه به آنهاست که بنای عدل الهی را در سرتاسر عالم استقرار می‌بخشد و یک حکومت صددرصد مردمی تشکیل می‌دهد؛ اما این حکومت مردمی با حکومت‌های مدعی مردمی بودن و دمکراسی در دنیای امروز از زمین تا آسمان تفاوت دارد. آنچه امروز در دنیا اسم دمکراسی و مردم‌سالاری را روی آن گذاشته‌اند، همان دیکتاتوری‌های قدیمی است که لباس جدید بر تن کرده است؛ یعنی دیکتاتوری گروه‌ها. اگر رقابت هم وجود دارد، رقابت بین گروه‌هاست و مردم در این میان هیچ‌کاره‌اند. یک گروه به قدرت دست پیدا می‌کند و در سایه قدرت سیاسی‌ای که همه زمام‌های امور را در کشور در اختیار او می‌گذارد و با سوء استفاده از این قدرت، ثروت، پول و سرمایه به نفع خود گردآوری می‌کند و آنها را در راه به دست آوردن دوباره قدرت مصرف می‌کند. دمکراسی‌های امروز دنیا بر پایه تبلیغات دروغ و فریبنده و مسحور کردن چشم‌ها و دل‌هاست. امروز در دنیا هرجا شعار دمکراسی می‌دهند، شما ببینید برای تبلیغات کاندیداهای ریاست جمهوری و یا نمایندگان مجلس چه کار می‌کنند! پول خرج می‌کنند. دمکراسی در پنجه اقتدار پول اسیر است. مردم‌سالاری امام زمان ۔ یعنی مردم سالاری دینی - با این روش، به کلی متفاوت است.
• مساوات در امور اقتصادی و رفع کامل فقر: یک روایت دیگر از امام باقر (ع) می‌فرماید: "إِذَا قَامَ الْقَائِمُ جَاءَتِ الْمُزَايَلَةُ وَ يَأْتِي الرَّجُلُ إِلَى كِيسِ أَخِيهِ فَيَأْخُذُ حَاجَتَهُ لَا يَمْنَعُهُ". این اشاره به اخلاق برابری‌طلبی و مساوات‌گرایی انسان‌هاست. ایثار و گذشت انسان‌هاست. نجات دل انسان‌ها از تسلط بخل و حرص که بزرگ‌ترین وسیله برای بدبخت کردن انسان‌ها بوده؛ مبشر یک چنین حالتی است. برادری به سراغ جیب برادر دیگرش می‌رود و از او به قدر نیاز خودش برمی‌دارد و او مانعش نمی‌شود. این در حقیقت نشان‌دهنده آن نظام سالم اسلامی، اخلاقی، اقتصادی، اجتماعی، آن روز است. یعنی زور و اجباری در کار نیست، خود انسان‌ها از آن بخل انسانی و حرص انسانی نجات پیدا می‌کنند و یک چنین بهشت انسانیتی به وجود می‌آید. باز در یک روایت دیگر "إِذَا قَامَ قَائِمُنَا اضْمَحَلَّتِ الْقَطَائِعُ فَلَا قَطَائِعَ" این بخشش‌هایی که حکومت‌های مستکبر عالم به دوستانشان به یارانشان همیشه می‌کنند، حاتم‌بخشی‌ها، از کیسه ملت‌ها به این و آن بخشیدن‌ها، اینها دیگر بساطش در دنیا برچیده خواهد شد. قطیعه که در گذشته به یک شکل بود، امروز به یک شکل دیگر است. در گذشته به این صورت بود که یک خلیفه‌ای، یک سلطانی یک تکه زمینی را، یک صحرایی را، یک دهی را، یک شهری را، گاهی یک استانی را می‌بخشید به یک نفر، می‌گفت: برو هر کار می‌خواهی آنجا بکن، از مردمش مالیات بگیر، از مزارعش استفاده کن، هرگونه بهره مادی دارد مال تو، یک حقی هم به سلطان باید می‌داد. امروز هم در شکل انحصارات گوناگون نفتی، تجاری، صنعتی، فنی و این صنایع بزرگ و این انحصارات بیچاره کننده ملت‌ها، اینها همه‌اش در حقیقت در حکم قطیعه است، که این انحصارات امروزی هم در حکم همان قطایع است؛ برای خاطر اینکه این هم به کمک بند و بست با حکومت‌ها و رشوه دادن و رشوه گرفتن به وجود می‌آید، این بساط‌های انسان‌کش و فضیلت‌کش از بین خواهد رفت و وسیله بهره انسان‌ها در اختیار همه آنها قراری خواهد گرفت. در یک روایت دیگر باز ناظر به وضع اقتصادی می‌فرماید: "وَ يُسَوِّي بَيْنَ النَّاسِ حَتَّى لَا تَرَى مُحْتَاجاً إِلَى الزَّكَاةِ" بین مردم آنچنان مساوات در امور مالی و اقتصادی را برقرار خواهد کرد، که یک نفر فقیری که شما بتوانید زکات مالتان را به او بدهید، پیدا نخواهید کرد؛ و اینجا زکات طبعاً مصروف خواهد شد برای مصارف عمومی و به فقرا دیگر داده نمی‌شود، چون فقیری آن روز در دنیا نیست.
• قضاوت‌های کاملاً صحیح: آن جامعه‌ای که در او حکم خلاف نیست، آن جامعه زمان امام زمان (ع) است. آن‌جایی که قضاوت در او هیچ گوشه‌اش سابیده نیست، و هیچ انسانی نیست که به دستگاه قضا مراجعه کند، مگر اینکه برابر حکم خدا با او رفتار خواهد شد، او دوران امام زمان (ع) است».

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.