میهمان و میهمانی در معارف و سیره نبوی: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
خط ۱۰: خط ۱۰:


== [[تشویق]] به میهمان‌پذیری ==
== [[تشویق]] به میهمان‌پذیری ==
* [[میهمان‌نوازی]] و [[پذیرایی]] از میهمان از ویژگی‌های بارزی است که در [[سیره رسول خدا]] {{صل}} بسیار بر آن تأکید شده است. [[پیامبر خدا]] {{صل}} میهمان را راهنمای [[بهشت]]<ref>تاج الدین شعیری، جامع الاخبار، ج ۱، ص ۱۳۶ و محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۵۷.</ref> و هدیه ارزشمند [[الهی]] معرفی کرده و فرموده است: "هرگاه [[خداوند]] برای قومی خیر [[اراده]] بکند، به سویش هدیه می‌فرستد"؛ ‌ گفتند: "آن هدیه چیست؟" فرمود: "میهمان؛ میهمانی که روزی را نازل می‌کند و [[گناه]] اهل خانه را می‌برد"<ref>المتقی الهندی، کنزالعمال، ج ۹، ص ۲۴۲؛ ورام بن ابی‌فراس، مجموعه ورام، ج ۱، ص ۶ و جامع الاخبار، ص ۱۳۶.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۱.</ref>.
[[میهمان‌نوازی]] و [[پذیرایی]] از میهمان از ویژگی‌های بارزی است که در [[سیره رسول خدا]] {{صل}} بسیار بر آن تأکید شده است. [[پیامبر خدا]] {{صل}} میهمان را راهنمای [[بهشت]]<ref>تاج الدین شعیری، جامع الاخبار، ج ۱، ص ۱۳۶ و محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۵۷.</ref> و هدیه ارزشمند [[الهی]] معرفی کرده و فرموده است: "هرگاه [[خداوند]] برای قومی خیر [[اراده]] بکند، به سویش هدیه می‌فرستد"؛ ‌ گفتند: "آن هدیه چیست؟" فرمود: "میهمان؛ میهمانی که روزی را نازل می‌کند و [[گناه]] اهل خانه را می‌برد"<ref>المتقی الهندی، کنزالعمال، ج ۹، ص ۲۴۲؛ ورام بن ابی‌فراس، مجموعه ورام، ج ۱، ص ۶ و جامع الاخبار، ص ۱۳۶.</ref>.
* همچنین از ایشان [[روایت]] شده است که فرمود: "تا وقتی که امتم، [[دوستی]] خود را بر یکدیگر آشکار و [[امانت]] را ادا کنند و از [[حرام]] [[خدا]] بپرهیزند و از میهمان، [[پذیرایی]] کنند و [[نماز]] را به پا دارند و [[زکات]] دهند، خیر و [[برکت]] از ایشان گرفته نمی‌شود و اگر جز این باشد، به [[خشکسالی]] [[مبتلا]] می‌شوند"<ref>شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۳۱۸ و جامع الاخبار، ص ۱۳۶.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۱.</ref>.
* آن [[حضرت]]، [[پذیرایی]] از میهمان را [[کفاره گناهان]] [[مؤمن]] شمرده است<ref>ملا محسن فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ج ۳، ص ۳۲ و وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۵۹.</ref>. [[نقل]] شده است، روزی مردی به [[رسول خدا]] {{صل}} گفت: "[[پدر]] و مادرم فدایت! برنامه زندگی‌ام این است که وضو را به طور کامل انجام می‌دهم، [[نماز]] می‌خوانم، [[زکات]] مالم را هم به موقع می‌پردازم و از میهمان با آغوش باز و برای [[رضای خدا]] [[پذیرایی]] می‌کنم"؛[[حضرت]] به او فرمود: "آفرین، آفرین، آفرین بر تو [[باد]]! [[جهنم]] راهی به سوی تو ندارد اگر چنین باشی؛ [[خداوند]] تو را از هرگونه [[بخل]] [[پاک]] ساخته است"<ref>حمیری قمی، قرب الاسناد، ص ۳۶ و وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۲۸۰.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۲.</ref>.
* از دلایلی که بعضی [[مردم]] را از پذیرفتن میهمان بازداشته، [[ترس]] از مخارج مهمانی است؛ اما [[رسول خدا]] {{صل}} مهمان را باعث خیر و [[برکت]] معرفی می‌کرد و می‌فرمود: "خیر و [[برکت]] به خانه‌ای که در آن [[اطعام]] می‌شود، سریع‌تر از فرو رفتن تیغ در کوهان شتر، می‌رسد"<ref>کلینی، الکافی، ج ۴، ص ۵۱؛ احمد بن محمد بن خالد برقی، المحاسن، ج ۲، ص ۲۹۰ و قطب الدین راوندی، الدعوات، ص ۱۵۰.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۲.</ref>.


== [[نکوهش]] خانه بی‌میهمان‌==
همچنین از ایشان [[روایت]] شده است که فرمود: "تا وقتی که امتم، [[دوستی]] خود را بر یکدیگر آشکار و [[امانت]] را ادا کنند و از [[حرام]] [[خدا]] بپرهیزند و از میهمان، [[پذیرایی]] کنند و [[نماز]] را به پا دارند و [[زکات]] دهند، خیر و [[برکت]] از ایشان گرفته نمی‌شود و اگر جز این باشد، به خشکسالی [[مبتلا]] می‌شوند"<ref>شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۳۱۸ و جامع الاخبار، ص ۱۳۶.</ref>.
* [[پیامبر خدا]] {{صل}} خانه بی‌مهمان را [[دوست]] نداشت و می‌فرمود: "در خانه‌ای که میهمان وارد نمی‌شود، [[ملائکه]] هم فرود نمی‌آیند"<ref>جامع الاخبار، ص ۱۳۶ و المستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۵۸.</ref> و کسانی را که از قبول مهمان شانه خالی می‌کردند، [[سرزنش]] می‌کرد و می‌فرمود: "در کسی که میهمان نمی‌پذیرد، خبری نیست"<ref>احمد بن حنبل، مسند احمد، ج ۴، ص ۱۵۵؛ الهیثمی، مجمع الزوائد، ج ۸، ص ۱۷۵؛ جلال الدین سیوطی، الجامع الصغیر، ج۲، ص۷۴۷ و المحجة البیضاء، ص ۳۲.</ref>. و نیز می‌فرمود: {{متن حدیث| بئس القوم لا ینزلون الضیف}}؛ بد قومی‌اند کسانی که میهمان به خانه نمی‌آورند<ref>کنزالعمال، ج۹، ص ۲۴۴ و الجامع الصغیر، ج ۱، ص ۴۹۱.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۲.</ref>.
 
آن حضرت، [[پذیرایی]] از میهمان را کفاره گناهان [[مؤمن]] شمرده است<ref>ملا محسن فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ج ۳، ص ۳۲ و وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۵۹.</ref>. [[نقل]] شده است، روزی مردی به [[رسول خدا]] {{صل}} گفت: "پدر و مادرم فدایت! برنامه زندگی‌ام این است که وضو را به طور کامل انجام می‌دهم، [[نماز]] می‌خوانم، [[زکات]] مالم را هم به موقع می‌پردازم و از میهمان با آغوش باز و برای [[رضای خدا]] [[پذیرایی]] می‌کنم"؛حضرت به او فرمود: "آفرین، آفرین، آفرین بر تو [[باد]]! [[جهنم]] راهی به سوی تو ندارد اگر چنین باشی؛ [[خداوند]] تو را از هرگونه [[بخل]] [[پاک]] ساخته است"<ref>حمیری قمی، قرب الاسناد، ص ۳۶ و وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۲۸۰.</ref>.
 
از دلایلی که بعضی [[مردم]] را از پذیرفتن میهمان بازداشته، [[ترس]] از مخارج مهمانی است؛ اما [[رسول خدا]] {{صل}} مهمان را باعث خیر و [[برکت]] معرفی می‌کرد و می‌فرمود: "خیر و [[برکت]] به خانه‌ای که در آن [[اطعام]] می‌شود، سریع‌تر از فرو رفتن تیغ در کوهان شتر، می‌رسد"<ref>کلینی، الکافی، ج ۴، ص ۵۱؛ احمد بن محمد بن خالد برقی، المحاسن، ج ۲، ص ۲۹۰ و قطب الدین راوندی، الدعوات، ص ۱۵۰.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۶۳۱ ـ ۶۳۲.</ref>
 
== نکوهش خانه بی‌میهمان‌==
[[پیامبر خدا]] {{صل}} خانه بی‌مهمان را [[دوست]] نداشت و می‌فرمود: "در خانه‌ای که میهمان وارد نمی‌شود، [[ملائکه]] هم فرود نمی‌آیند"<ref>جامع الاخبار، ص ۱۳۶ و المستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۵۸.</ref> و کسانی را که از قبول مهمان شانه خالی می‌کردند، [[سرزنش]] می‌کرد و می‌فرمود: "در کسی که میهمان نمی‌پذیرد، خبری نیست"<ref>احمد بن حنبل، مسند احمد، ج ۴، ص ۱۵۵؛ الهیثمی، مجمع الزوائد، ج ۸، ص ۱۷۵؛ جلال الدین سیوطی، الجامع الصغیر، ج۲، ص۷۴۷ و المحجة البیضاء، ص ۳۲.</ref>. و نیز می‌فرمود: {{متن حدیث| بئس القوم لا ینزلون الضیف}}؛ بد قومی‌اند کسانی که میهمان به خانه نمی‌آورند<ref>کنزالعمال، ج۹، ص ۲۴۴ و الجامع الصغیر، ج ۱، ص ۴۹۱.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۲.</ref>


== مهمان‌دوستی؛ [[لطف خداوند]] به [[بندگان]] ==
== مهمان‌دوستی؛ [[لطف خداوند]] به [[بندگان]] ==
* [[رسول اکرم]] {{صل}} مهمان‌دوستی و مهمان‌نوازی را از [[الطاف خداوند]] به [[بندگان]] خاصش می‌دانست و می‌فرمود: "جز [[مؤمن]] [[پرهیزگار]]، کسی [[پذیرایی]] از میهمان رادوست ندارد و از او [[پذیرایی]] نمی‌کند"<ref>وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۲۳ و حمیری قمی، قرب الاسناد، ص ۳۶.</ref>. [[نقل]] شده است، روزی، [[پیامبر خدا]] {{صل}} از کنار مردی گذشت که [[صاحب]] گاو و شتر بود و [[پیامبر]] {{صل}} را میهمان نکرد؛ اما وقتی از کنار زنی عبور کرد که او تنها چند بره داشت، او یکی از بره‌ها را برای [[خاتم انبیا]] {{صل}} سر برید. پس [[پیامبر]] {{صل}} به [[اصحاب]] فرمود: "به این دو نفر بنگرید؛ به [[راستی]] که این قبیل خصلت‌ها به دست خداست و به هر کس که بخواهد، [[خوی]] [[نیک]] می‌دهد"<ref>المحجة البیضاء، ص ۳۲.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۲-۶۳۳.</ref>.
[[رسول اکرم]] {{صل}} مهمان‌دوستی و مهمان‌نوازی را از [[الطاف خداوند]] به [[بندگان]] خاصش می‌دانست و می‌فرمود: "جز [[مؤمن]] [[پرهیزگار]]، کسی [[پذیرایی]] از میهمان رادوست ندارد و از او [[پذیرایی]] نمی‌کند"<ref>وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۲۳ و حمیری قمی، قرب الاسناد، ص ۳۶.</ref>. [[نقل]] شده است، روزی، [[پیامبر خدا]] {{صل}} از کنار مردی گذشت که [[صاحب]] گاو و شتر بود و [[پیامبر]] {{صل}} را میهمان نکرد؛ اما وقتی از کنار زنی عبور کرد که او تنها چند بره داشت، او یکی از بره‌ها را برای [[خاتم انبیا]] {{صل}} سر برید. پس [[پیامبر]] {{صل}} به [[اصحاب]] فرمود: "به این دو نفر بنگرید؛ به [[راستی]] که این قبیل خصلت‌ها به دست خداست و به هر کس که بخواهد، [[خوی]] [[نیک]] می‌دهد"<ref>المحجة البیضاء، ص ۳۲.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۲-۶۳۳.</ref>.


== [[تشویق]] افراد به پذیرفتن [[دعوت]] [[مؤمن]] ==
== [[تشویق]] افراد به پذیرفتن [[دعوت]] [[مؤمن]] ==
* پذیرفتن [[دعوت]] [[مسلمانان]] از سنت‌های [[رسول خدا]] {{صل}} است که در [[سیره]] و گفتار آن [[حضرت]]، به شدت به آن توجه و تأکید شده بود. آن [[حضرت]]، خطاب به تمامی [[مسلمان]] می‌فرمود: "به حاضر و [[غایب]] [[امت]] خود سفارش می‌کنم که [[دعوت]] [[مسلمانان]] را اگرچه به فاصله پنج میل هم باشد، بپذیرند که این عمل از [[دیانت]] است"<ref>الکافی، ج ۶، ص ۲۷۶؛ شیخ طوسی، التهذیب، ج ۹، ص ۹۴ و المحاسن، ج ۲، ص۴۱۱.</ref> او نپذیرفتن [[دعوت]] [[مؤمنان]] را به دور از [[ادب]] می‌دانست<ref>قرب الاسناد، ص۷۴ و وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۱۴۵.</ref> و می‌فرمود: "اگر مؤمنی مرا به خوردن پاچه گوسفندی [[دعوت]] کنند، می‌پذیرم و این، جزو [[دین]] است"<ref>الکافی، ج ۶، ص ۲۷۴ و المحاسن، ج ۲، ص۴۱۱.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۳.</ref>.
پذیرفتن [[دعوت]] [[مسلمانان]] از سنت‌های [[رسول خدا]] {{صل}} است که در [[سیره]] و گفتار آن حضرت، به شدت به آن توجه و تأکید شده بود. آن حضرت، خطاب به تمامی [[مسلمان]] می‌فرمود: "به حاضر و [[غایب]] [[امت]] خود سفارش می‌کنم که [[دعوت]] [[مسلمانان]] را اگرچه به فاصله پنج میل هم باشد، بپذیرند که این عمل از [[دیانت]] است"<ref>الکافی، ج ۶، ص ۲۷۶؛ شیخ طوسی، التهذیب، ج ۹، ص ۹۴ و المحاسن، ج ۲، ص۴۱۱.</ref> او نپذیرفتن [[دعوت]] [[مؤمنان]] را به دور از [[ادب]] می‌دانست<ref>قرب الاسناد، ص۷۴ و وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۱۴۵.</ref> و می‌فرمود: "اگر مؤمنی مرا به خوردن پاچه گوسفندی [[دعوت]] کنند، می‌پذیرم و این، جزو [[دین]] است"<ref>الکافی، ج ۶، ص ۲۷۴ و المحاسن، ج ۲، ص۴۱۱.</ref>.
* البته نکته مهم آن است که [[پیامبر]] {{صل}} از نپذیرفتن [[دعوت]] شخص [[مؤمن]] داشت؛ و گرنه به فرموده خود ایشان، [[مسلمانان]] از پذیرش [[دعوت]] [[منافقان]] و [[فاسقان]] منع شده‌اند؛ چنانکه آن [[حضرت]] به [[ابوذر]] چنین توصیه فرموده بود: {{متن حدیث| لَا تَأْكُلْ‌ طَعَامَ‌ الْفَاسِقِينَ‌!}}<ref>شیخ طوسی، الامالی، ص۵۳۵؛ حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق، ص ۴۶۶ و حسن بن ابی الحسن دیلمی، اعلام الدین، ص۱۹۸.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۳.</ref>.
 
البته نکته مهم آن است که [[پیامبر]] {{صل}} از نپذیرفتن [[دعوت]] شخص [[مؤمن]] داشت؛ و گرنه به فرموده خود ایشان، [[مسلمانان]] از پذیرش [[دعوت]] [[منافقان]] و [[فاسقان]] منع شده‌اند؛ چنانکه آن حضرت به [[ابوذر]] چنین توصیه فرموده بود: {{متن حدیث| لَا تَأْكُلْ‌ طَعَامَ‌ الْفَاسِقِينَ‌!}}<ref>شیخ طوسی، الامالی، ص۵۳۵؛ حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق، ص ۴۶۶ و حسن بن ابی الحسن دیلمی، اعلام الدین، ص۱۹۸.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۶۳۳.</ref>


== رعایت [[رضای الهی]] در میهمانی‌ها ==
== رعایت [[رضای الهی]] در میهمانی‌ها ==
* به مهمانی رفتن و پذیرش مهمان باید تنها برای [[رضای خدا]] و برای [[تکریم]] و بزرگداشت [[برادر]] [[مؤمن]] صورت گیرد و به [[دلیل]] [[ریا]]، [[طمع]] ورزی و... ؛ [[رسول خدا]] {{صل}} نیز در توصیه‌های خود به [[ابوذر]] فرمود: "ای [[ابوذر]]! به کسی که او را برای [[رضای خدا]] [[دوست]] داری، از غذای خود بخوران و از غذای کسی که برای [[خدا]] تو را [[دوست]] دارد، بخور!"<ref>امالی طوسی، ص ۵۳۵؛ اعلام الدین، ص ۱۹۸ و مکارم الاخلاق، ص ۶۶.</ref>‌<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۳-۶۳۴.</ref>.
به مهمانی رفتن و پذیرش مهمان باید تنها برای [[رضای خدا]] و برای [[تکریم]] و بزرگداشت [[برادر]] [[مؤمن]] صورت گیرد و به [[دلیل]] [[ریا]]، [[طمع]] ورزی و... ؛ [[رسول خدا]] {{صل}} نیز در توصیه‌های خود به [[ابوذر]] فرمود: "ای [[ابوذر]]! به کسی که او را برای [[رضای خدا]] [[دوست]] داری، از غذای خود بخوران و از غذای کسی که برای [[خدا]] تو را [[دوست]] دارد، بخور!"<ref>امالی طوسی، ص ۵۳۵؛ اعلام الدین، ص ۱۹۸ و مکارم الاخلاق، ص ۶۶.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۳-۶۳۴.</ref>


== [[آداب]] [[میهمان‌نوازی]] ==
== [[آداب]] [[میهمان‌نوازی]] ==
* [[روایات]] بسیاری از [[رسول خدا]] {{صل}} درباره [[تکریم]] و تعظیم‌ [[شأن]] میهمان [[نقل]] شده و در [[حدیثی]] آمده است: "هر که به [[خدا]] و [[روز قیامت]] [[ایمان]] دارد، باید میهمانش را گرامی بدارد"<ref>الکافی، ج ۲، ص ۶۶۷؛ جامع الاخبار، ص ۱۳۶؛ مسند احمد، ص ۳۱ و بخاری، صحیح، ج ۷، ص ۱۰۴.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۴.</ref>.
[[روایات]] بسیاری از [[رسول خدا]] {{صل}} درباره [[تکریم]] و تعظیم‌ [[شأن]] میهمان [[نقل]] شده و در [[حدیثی]] آمده است: "هر که به [[خدا]] و [[روز قیامت]] [[ایمان]] دارد، باید میهمانش را گرامی بدارد"<ref>الکافی، ج ۲، ص ۶۶۷؛ جامع الاخبار، ص ۱۳۶؛ مسند احمد، ص ۳۱ و بخاری، صحیح، ج ۷، ص ۱۰۴.</ref>.
* از مصادیق [[تکریم]] میهمان، [[غذا]] خوردن همراه میهمان است؛ [[رسول خدا]] {{صل}} در این باره می‌فرمود: "هر کس [[دوست]] دارد که [[خدا]] و رسولش او را [[دوست]] بدارند، پس با مهمانش [[غذا]] بخورد"<ref>مجموعه ورام، ج ۲، ص ۱۱۶ و مستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۶۰.</ref>. همچنین فرموده است: "هر کس غذای خود را با میهمانش بخورد، میان او و پروردگارش هیچ پرده‌ای (حجابی) نخواهد بود"<ref>مجموعه ورام، ج ۲، ص ۱۱۶.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۴.</ref>.
 
* [[خاتم انبیا]] {{صل}} میزبان را از [[روزه]] گرفتن مستحبی [[نهی]] کرده؛ زیرا ممکن است باعث شود که میهمان خجالت بکشد و زودتر از [[غذا]] خوردن دست بردارد<ref>شیخ صدوق، علل الشرایع، ج ۲، ص ۳۸۴؛ الکافی، ج ۴، ص ۱۵۱ - ۱۵۲ و شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۱۵۴ - ۱۵۵.</ref>. همچنین [[رسول خدا]] {{صل}} میزبان را از اموری که باعث زحمت افتادن میهمان می‌شود بازداشته است<ref>المحجة البیضاء، ص ۳۱.</ref> و می‌فرماید: "میهمان را به زحمت و [[سختی]] نیندازید تا اینکه او را عصبانی کنید؛ پس اگر او را عصبانی کنید، به تحقیق که [[خدا]] را عصبانی کرده‌اید و کسی که [[خدا]] را عصبانی کند، [[خدا]] بر او [[خشم]] می‌گیرد"<ref>همان، ص ۳۱ - ۳۲.</ref>. به [[خدمت]] گرفتن میهمان هم از امور دیگری است که [[رسول خدا]] {{صل}} به شدت از آن [[نهی]] کرده است؛ آن بزرگوار به [[خدمت]] گرفتن میهمان را [[دلیل]] سبکی [[عقل]] می‌دانست و از آن [[نهی]] می‌کرد<ref>الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۵۰ و کنزالعمال، ج ۹، ص ۲۴۸.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۴-۶۳۵.</ref>.
از مصادیق [[تکریم]] میهمان، غذا خوردن همراه میهمان است؛ [[رسول خدا]] {{صل}} در این باره می‌فرمود: "هر کس [[دوست]] دارد که [[خدا]] و رسولش او را [[دوست]] بدارند، پس با مهمانش غذا بخورد"<ref>مجموعه ورام، ج ۲، ص ۱۱۶ و مستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۶۰.</ref>. همچنین فرموده است: "هر کس غذای خود را با میهمانش بخورد، میان او و پروردگارش هیچ پرده‌ای (حجابی) نخواهد بود"<ref>مجموعه ورام، ج ۲، ص ۱۱۶.</ref>.
* تهیه خلال دندان میهمان، یکی از [[حقوق]] میهمان بر میزبان است و این مطلب، از دیگر نکات جالب توجه در مهمانی‌هاست که [[رسول خدا]] {{صل}} بدان اشاره می‌فرماید<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص ۳۵۷، الکافی، ج ۶، ص ۲۸۵ و المحاسن، ج ۲، ص ۵۶۴.</ref>. آن حضرت، بدرقه میهمان را هم از [[حقوق]] مهمان بر میزبان دانسته است و می‌فرماید: "از [[حقوق]] میهمان، این است که او را تا در منزل بدرقه کنی"<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا {{ع}}، ج ۲، ص ۷۰؛ ابن سلامة، مسند الشهاب، ج ۲، ص ۱۸۴ و ابن ماجه، سنن، ج۲، ص۱۱۱۴.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۵.</ref>.
 
[[خاتم انبیا]] {{صل}} میزبان را از [[روزه]] گرفتن مستحبی [[نهی]] کرده؛ زیرا ممکن است باعث شود که میهمان خجالت بکشد و زودتر از غذا خوردن دست بردارد<ref>شیخ صدوق، علل الشرایع، ج ۲، ص ۳۸۴؛ الکافی، ج ۴، ص ۱۵۱ - ۱۵۲ و شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۱۵۴ - ۱۵۵.</ref>. همچنین [[رسول خدا]] {{صل}} میزبان را از اموری که باعث زحمت افتادن میهمان می‌شود بازداشته است<ref>المحجة البیضاء، ص ۳۱.</ref> و می‌فرماید: "میهمان را به زحمت و [[سختی]] نیندازید تا اینکه او را عصبانی کنید؛ پس اگر او را عصبانی کنید، به تحقیق که [[خدا]] را عصبانی کرده‌اید و کسی که خدا را عصبانی کند، خدا بر او [[خشم]] می‌گیرد"<ref>همان، ص ۳۱ - ۳۲.</ref>. به خدمت گرفتن میهمان هم از امور دیگری است که [[رسول خدا]] {{صل}} به شدت از آن [[نهی]] کرده است؛ آن بزرگوار به خدمت گرفتن میهمان را [[دلیل]] سبکی [[عقل]] می‌دانست و از آن [[نهی]] می‌کرد<ref>الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۵۰ و کنزالعمال، ج ۹، ص ۲۴۸.</ref>.
 
تهیه خلال دندان میهمان، یکی از [[حقوق]] میهمان بر میزبان است و این مطلب، از دیگر نکات جالب توجه در مهمانی‌هاست که [[رسول خدا]] {{صل}} بدان اشاره می‌فرماید<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص ۳۵۷، الکافی، ج ۶، ص ۲۸۵ و المحاسن، ج ۲، ص ۵۶۴.</ref>. آن حضرت، بدرقه میهمان را هم از [[حقوق]] مهمان بر میزبان دانسته است و می‌فرماید: "از [[حقوق]] میهمان، این است که او را تا در منزل بدرقه کنی"<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا {{ع}}، ج ۲، ص ۷۰؛ ابن سلامة، مسند الشهاب، ج ۲، ص ۱۸۴ و ابن ماجه، سنن، ج۲، ص۱۱۱۴.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۶۳۴ ـ ۶۳۵.</ref>


== [[آداب]] میهمانی ==
== [[آداب]] میهمانی ==
* میهمانی، دو طرف دارد: میهمان و میزبان و میهمان نیز در قبال میزبان، وظایفی دارد که [[پسندیده]] است آن را به [[بهترین]] وجه رعایت کند. از اموری که [[شایسته]] مهمانی نیست این است که میهمان [[روزه]] بگیرد و [[رسول خدا]] {{صل}} میهمانان را از گرفتن [[روزه]] [مستحبی] مگر با اجازه میزبان برحذر داشته، آن را باعث هدر رفتن زحمات میزبان می‌دانست<ref>علل الشرایع، ج ۲، ص ۳۸۴، الکافی، ج ۴، ص ۱۵۱ - ۱۵۲ و من لایحضره الفقیه، ص ۱۵۴ - ۱۵۵.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۵.</ref>.
میهمانی، دو طرف دارد: میهمان و میزبان و میهمان نیز در قبال میزبان، وظایفی دارد که پسندیده است آن را به [[بهترین]] وجه رعایت کند. از اموری که شایسته مهمانی نیست این است که میهمان [[روزه]] بگیرد و [[رسول خدا]] {{صل}} میهمانان را از گرفتن [[روزه]] [مستحبی] مگر با اجازه میزبان برحذر داشته، آن را باعث هدر رفتن زحمات میزبان می‌دانست<ref>علل الشرایع، ج ۲، ص ۳۸۴، الکافی، ج ۴، ص ۱۵۱ - ۱۵۲ و من لایحضره الفقیه، ص ۱۵۴ - ۱۵۵.</ref>.
* [[نقل]] شده است، روزی آن [[حضرت]] به خانه یکی از [[یاران]] خویش رفت و هنگامی که سفره [[غذا]] گسترده شد، یکی از حاضران از خوردن [[غذا]] خودداری ورزید و گفت: "من روزه‌ام"؛ پس [[پیامبر خدا]] {{صل}} به او فرمود: "[[برادر]] [[مسلمان]] تو، برای [[پذیرایی]] از تو زحمت کشیده است و تو می‌گویی [[روزه]] هستی؟! روزه‌ات را [که مستحبی است] افطار کن و به جای آن روز دیگری [[روزه]] بگیر"<ref>المحجة البیضاء، ص ۳۵ - ۳۶ و محمدحسن نجفی، جواهر الکلام، ج ۲۹، ص ۵۰.</ref>. ‌ از موارد دیگری که [[رسول خدا]] {{صل}} میهمانان را از آن بر حذر می‌داشتند، همراه بردن [[فرزندان]] خود در مهمانی‌هاست. [[رسول خدا]] {{صل}} در این باره فرموده است: "هر گاه به مهمانی [[دعوت]] شدید، [[فرزندان]] خود را [که [[دعوت]] نشده‌اند] همراه نبرید که این، کاری [[حرام]] و عملی غاصبانه است"<ref>المحاسن، ج ۲، ص ۴۱۱ و الدعوات، ص ۱۴۲.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۵.</ref>.
 
[[نقل]] شده است، روزی آن حضرت به خانه یکی از [[یاران]] خویش رفت و هنگامی که سفره غذا گسترده شد، یکی از حاضران از خوردن غذا خودداری ورزید و گفت: "من روزه‌ام"؛ پس [[پیامبر خدا]] {{صل}} به او فرمود: "[[برادر]] [[مسلمان]] تو، برای [[پذیرایی]] از تو زحمت کشیده است و تو می‌گویی [[روزه]] هستی؟! روزه‌ات را [که مستحبی است] افطار کن و به جای آن روز دیگری [[روزه]] بگیر"<ref>المحجة البیضاء، ص ۳۵ - ۳۶ و محمدحسن نجفی، جواهر الکلام، ج ۲۹، ص ۵۰.</ref>. ‌ از موارد دیگری که [[رسول خدا]] {{صل}} میهمانان را از آن بر حذر می‌داشتند، همراه بردن [[فرزندان]] خود در مهمانی‌هاست. [[رسول خدا]] {{صل}} در این باره فرموده است: "هر گاه به مهمانی [[دعوت]] شدید، [[فرزندان]] خود را [که [[دعوت]] نشده‌اند] همراه نبرید که این، کاری [[حرام]] و عملی غاصبانه است"<ref>المحاسن، ج ۲، ص ۴۱۱ و الدعوات، ص ۱۴۲.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۶۳۵.</ref>


== حد میهمانی ==
== حد میهمانی ==
* [[پیامبر اکرم]] {{صل}} میهمانی را سه روز می‌دانست و می‌فرمود: "مهمانی، سه روز است و افزون بر آن، [[حق]] نیست؛ بلکه صدقه‌ای است که صاحب‌خانه می‌پردازد"<ref>{{متن حدیث|‌ الضِّيَافَةُ أَوَّلَ‌ يَوْمٍ‌ وَ الثَّانِيَ‌ وَ الثَّالِثَ وَ مَا بَعْدَ ذَلِكَ فَإِنَّهَا صَدَقَةٌ تُصُدِّقَ بِهَا عَلَيْهِ}}؛ الکافی، ج ۶، ص ۲۸۳ و شیخ صدوق، الخصال، ج ۱، ص ۱۴۹.</ref> در روایتی از [[رسول خدا]] {{صل}} [[نقل]] شده است: "هیچ مسلمانی [[حق]] ندارد نزد برادرش تا زمانی بماند که او را به [[گناه]] بیندازد" گفتند: "چگونه او را به [[گناه]] می‌اندازد؟" ‌فرمود: "آن [[قدر]] در خانه میزبان بماند که او دیگر چیزی نداشته باشد که برای میهمان خود [[انفاق]] کند"<ref>مسلم نیشابوری، صحیح، ج ۵، ص ۱۳۸ و مسند احمد، ج ۴، ص ۳۱.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۶.</ref>.
[[پیامبر اکرم]] {{صل}} میهمانی را سه روز می‌دانست و می‌فرمود: "مهمانی، سه روز است و افزون بر آن، [[حق]] نیست؛ بلکه صدقه‌ای است که صاحب‌خانه می‌پردازد"<ref>{{متن حدیث|‌ الضِّيَافَةُ أَوَّلَ‌ يَوْمٍ‌ وَ الثَّانِيَ‌ وَ الثَّالِثَ وَ مَا بَعْدَ ذَلِكَ فَإِنَّهَا صَدَقَةٌ تُصُدِّقَ بِهَا عَلَيْهِ}}؛ الکافی، ج ۶، ص ۲۸۳ و شیخ صدوق، الخصال، ج ۱، ص ۱۴۹.</ref> در روایتی از [[رسول خدا]] {{صل}} [[نقل]] شده است: "هیچ مسلمانی [[حق]] ندارد نزد برادرش تا زمانی بماند که او را به [[گناه]] بیندازد" گفتند: "چگونه او را به [[گناه]] می‌اندازد؟" ‌فرمود: "آن [[قدر]] در خانه میزبان بماند که او دیگر چیزی نداشته باشد که برای میهمان خود [[انفاق]] کند"<ref>مسلم نیشابوری، صحیح، ج ۵، ص ۱۳۸ و مسند احمد، ج ۴، ص ۳۱.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۶.</ref>


== به [[سختی]] نیفتادن در مهمانی ==
== به [[سختی]] نیفتادن در مهمانی ==
* از سفارش‌های مهم [[رسول خدا]] {{صل}}، به [[سختی]] نیفتادن میهمان و میزبان در مهمانی است. در [[سیره]] آن بزرگوار، میزبان تا آنجا که به [[سختی]] نیفتد، موظف است وسایل [[آسایش]] میهمان را تأمین کند<ref>کنز العمال، ج ۹، ص ۲۴۸ و الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۷۵۴.</ref>؛ چنانکه از [[سلمان فارسی]] [[نقل]] شده است: {{متن حدیث| انَّ لَا نَتَكَلَّفُ لِلضَّيْفِ مَا لَيْسَ عِنْدَنَا وَ انَّ نقدم اليه مَا حَضَرٍ}}<ref>بخاری، التاریخ الکبیر، ج ۲، ص ۳۸۶؛ خطیب، بغدادی ج۸، ص۴۶؛ ۴۶؛ جلال الدین سیوطی، الدر المنثور، ج ۵، ص ۳۲۱؛ الطبرانی، المعجم الکبیر، ج۶، ص۲۳۵ و حاکم نیشابوری، المستدرک، ج ۴، ص ۱۲۳.</ref>. میهمان نیز باید که با رویی گشاده، [[پذیرایی]] هر چند مختصر میزبانش را بپذیرد. در این باره از [[پیامبر خدا]] {{صل}} چنین [[نقل]] شده است: "از [[بزرگواری]] مرد، آن است که آن‌چه برادرش نزد او می‌گذارد، بپذیرد و سختگیری نکند"<ref>الکافی، ج ۵، ص ۱۴۳؛ فضل اللّه راوندی، النوادر، ص ۱۱ و المحاسن، ج ۲، ص ۴۱۵.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۶.</ref>.
از سفارش‌های مهم [[رسول خدا]] {{صل}}، به [[سختی]] نیفتادن میهمان و میزبان در مهمانی است. در [[سیره]] آن بزرگوار، میزبان تا آنجا که به [[سختی]] نیفتد، موظف است وسایل [[آسایش]] میهمان را تأمین کند<ref>کنز العمال، ج ۹، ص ۲۴۸ و الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۷۵۴.</ref>؛ چنانکه از [[سلمان فارسی]] [[نقل]] شده است: {{متن حدیث| انَّ لَا نَتَكَلَّفُ لِلضَّيْفِ مَا لَيْسَ عِنْدَنَا وَ انَّ نقدم اليه مَا حَضَرٍ}}<ref>بخاری، التاریخ الکبیر، ج ۲، ص ۳۸۶؛ خطیب، بغدادی ج۸، ص۴۶؛ ۴۶؛ جلال الدین سیوطی، الدر المنثور، ج ۵، ص ۳۲۱؛ الطبرانی، المعجم الکبیر، ج۶، ص۲۳۵ و حاکم نیشابوری، المستدرک، ج ۴، ص ۱۲۳.</ref>. میهمان نیز باید که با رویی گشاده، [[پذیرایی]] هر چند مختصر میزبانش را بپذیرد. در این باره از [[پیامبر خدا]] {{صل}} چنین [[نقل]] شده است: "از [[بزرگواری]] مرد، آن است که آن‌چه برادرش نزد او می‌گذارد، بپذیرد و سختگیری نکند"<ref>الکافی، ج ۵، ص ۱۴۳؛ فضل اللّه راوندی، النوادر، ص ۱۱ و المحاسن، ج ۲، ص ۴۱۵.</ref>.
* همچنین [[نقل]] شده است که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرمود: "برای میزبان همین [[گناه]] بس که غذایی را که پیش [[برادران]] خود می‌گذارد، کم شمارد و برای میهمانان نیز همین [[گناه]] بس که آن‌چه را برادرشان در برابرشان می‌گذارد، کم بشمارند"<ref>وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۲۷۷ و المحاسن، ج ۲، ص ۴۱۴.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۶.</ref>.
 
همچنین [[نقل]] شده است که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} فرمود: "برای میزبان همین [[گناه]] بس که غذایی را که پیش [[برادران]] خود می‌گذارد، کم شمارد و برای میهمانان نیز همین [[گناه]] بس که آن‌چه را برادرشان در برابرشان می‌گذارد، کم بشمارند"<ref>وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۲۷۷ و المحاسن، ج ۲، ص ۴۱۴.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۶۳۶.</ref>


== مهمان‌دوستی [[خاتم انبیا]] {{صل}} ==
== مهمان‌دوستی [[خاتم انبیا]] {{صل}} ==
* نقل شده است، [[پیامبر خدا]] {{صل}} در یکی از سفرها به [[خواندن نماز]] مشغول بود که عده‌ای سواره آمدند و حال [[رسول اکرم]] {{صل}} را از [[یاران]] آن [[حضرت]] پرسیدند و آن [[حضرت]] را ستودند و گفتند: "اگر [[عجله]] نداشتیم [[منتظر]] آن [[حضرت]] می‌ماندیم؛ [[سلام]] ما را به او برسانید". آنها این سخنان را گفتند و رفتند؛ وقتی [[پیامبر]] {{صل}} از [[خواندن نماز]] فارغ شد، غضبناک شد و فرمود: عده‌ای نزد شما می‌آیند و حال مرا می‌پرسند و به من [[سلام]] می‌فرستند؛ اما شما آنها را [[دعوت]] نمی‌کنید که پایین بیایند و چیزی بخورند و از آنها [[پذیرایی]] نمی‌کنید... ؟"<ref>الکافی، ج ۶، ص ۲۷۵؛ المحاسن، ج ۲، ص ۴۱۶ - ۴۱۷ و وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۲۷۳.</ref>‌<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۷.</ref>.
نقل شده است، [[پیامبر خدا]] {{صل}} در یکی از سفرها به [[خواندن نماز]] مشغول بود که عده‌ای سواره آمدند و حال [[رسول اکرم]] {{صل}} را از [[یاران]] آن حضرت پرسیدند و آن حضرت را ستودند و گفتند: "اگر [[عجله]] نداشتیم [[منتظر]] آن حضرت می‌ماندیم؛ [[سلام]] ما را به او برسانید". آنها این سخنان را گفتند و رفتند؛ وقتی [[پیامبر]] {{صل}} از [[خواندن نماز]] فارغ شد، غضبناک شد و فرمود: عده‌ای نزد شما می‌آیند و حال مرا می‌پرسند و به من [[سلام]] می‌فرستند؛ اما شما آنها را [[دعوت]] نمی‌کنید که پایین بیایند و چیزی بخورند و از آنها [[پذیرایی]] نمی‌کنید... ؟"<ref>الکافی، ج ۶، ص ۲۷۵؛ المحاسن، ج ۲، ص ۴۱۶ - ۴۱۷ و وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۲۷۳.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۷.</ref>


== مهمان‌نوازی در [[سیره نبوی]] {{صل}} ==
== مهمان‌نوازی در [[سیره نبوی]] {{صل}} ==
* عادت آن [[حضرت]] این بود که با [[خانواده]] و خادمان خانه‌اش [[غذا]] می‌خورد؛ اما با آمدن میهمان، غذایش را همراه میهمان می‌خورد<ref>مکارم الاخلاق، ص ۲۶ - ۲۷ و وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۲۶۴.</ref> و دوست‌داشتنی‌ترین [[غذا]] برای ایشان غذایی بود که با مهمان و همراه او می‌خورد<ref>المستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۳۱ و مکارم الاخلاق، ص ۲۷.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۷.</ref>.
عادت آن حضرت این بود که با [[خانواده]] و خادمان خانه‌اش غذا می‌خورد؛ اما با آمدن میهمان، غذایش را همراه میهمان می‌خورد<ref>مکارم الاخلاق، ص ۲۶ - ۲۷ و وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۲۶۴.</ref> و دوست‌داشتنی‌ترین غذا برای ایشان غذایی بود که با مهمان و همراه او می‌خورد<ref>المستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۳۱ و مکارم الاخلاق، ص ۲۷.</ref>.
* [[نقل]] شده است که هرگاه برای آن [[حضرت]] میهمان می‌رسید و همراه میهمان [[غذا]] می‌خورد، به سفره دست دراز نمی‌کرد تا اینکه نخست، میهمان، خوردن را آغاز کند و دست از [[غذا]] نمی‌کشید تا میهمان دست از [[غذا]] بکشد (تا میهمان خجالت نکشد)<ref>وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۳۲۰ و الکافی، ج ۶، ص ۲۸۶.</ref>؛ اگر هم در میان جمعی [[غذا]] می‌خورد، پیش از همه شروع می‌کرد و آخر از همه، از [[غذا]] دست می‌کشید تا اینکه همه [[غذا]] خورده باشند <ref>الکافی، ج ۶، ص ۲۸۵؛ المحاسن، ج ۲، ص ۴۴۸ و علی بن جعفر {{عم}}، مسائل، ص ۳۴۱.</ref><ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۷.</ref>.
 
[[نقل]] شده است که هرگاه برای آن حضرت میهمان می‌رسید و همراه میهمان غذا می‌خورد، به سفره دست دراز نمی‌کرد تا اینکه نخست، میهمان، خوردن را آغاز کند و دست از غذا نمی‌کشید تا میهمان دست از غذا بکشد (تا میهمان خجالت نکشد)<ref>وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۳۲۰ و الکافی، ج ۶، ص ۲۸۶.</ref>؛ اگر هم در میان جمعی غذا می‌خورد، پیش از همه شروع می‌کرد و آخر از همه، از غذا دست می‌کشید تا اینکه همه غذا خورده باشند <ref>الکافی، ج ۶، ص ۲۸۵؛ المحاسن، ج ۲، ص ۴۴۸ و علی بن جعفر {{عم}}، مسائل، ص ۳۴۱.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۶۳۷.</ref>


== روایاتی درباره [[آداب]] مهمانی [[پیامبر]] {{صل}} ==
== روایاتی درباره [[آداب]] مهمانی [[پیامبر]] {{صل}} ==
* [[نقل]] شده است، [[رسول خدا]] {{صل}} با [[فروتنی]] تمام، [[دعوت]] همگان را می‌پذیرفت. ایشان بارها [[دعوت]] کسانی را پذیرفته بود که گاه غذای سفره‌شان نانی جو و دنبه‌ای بو گرفته بود<ref>ابوعیسی ترمذی، الشمائل المحمدیه، ص ۱۹۰؛ ابن سید الناس، عیون الاثر، ج ۲، ص ۴۰۲ و ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج ۴، ص ۱۲۰.</ref>؛ اما ایشان با رویی گشاده در این مهمانی‌ها شرکت می‌کرد و می‌فرمود: "اگر مرا به خوردن استخوان شانه و سردستی هم [[دعوت]] کنند، خواهم پذیرفت"<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۲۷۹ - ۲۸۰؛ مسند احمد، ج ۲، ص ۴۲۴ و نهج الفصاحه، ص ۳۹۳.</ref>. سختگیری در [[سیره]] حضرتش جایی نداشت و می‌فرمود:{{متن حدیث| لَا أُحِبُ‌ الْمُتَكَلِّفِينَ‌}}<ref>المحاسن، ج ۲، ص ۴۱۵؛ نعمان بن محمد تمیمی مغربی، دعائم الاسلام، ج ۲، ص ۳۲۶ و الکافی، ج ۶، ص ۲۷۶.</ref>. ‌
[[نقل]] شده است، [[رسول خدا]] {{صل}} با [[فروتنی]] تمام، [[دعوت]] همگان را می‌پذیرفت. ایشان بارها [[دعوت]] کسانی را پذیرفته بود که گاه غذای سفره‌شان نانی جو و دنبه‌ای بو گرفته بود<ref>ابوعیسی ترمذی، الشمائل المحمدیه، ص ۱۹۰؛ ابن سید الناس، عیون الاثر، ج ۲، ص ۴۰۲ و ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج ۴، ص ۱۲۰.</ref>؛ اما ایشان با رویی گشاده در این مهمانی‌ها شرکت می‌کرد و می‌فرمود: "اگر مرا به خوردن استخوان شانه و سردستی هم [[دعوت]] کنند، خواهم پذیرفت"<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۲۷۹ - ۲۸۰؛ مسند احمد، ج ۲، ص ۴۲۴ و نهج الفصاحه، ص ۳۹۳.</ref>. سختگیری در [[سیره]] حضرتش جایی نداشت و می‌فرمود:{{متن حدیث| لَا أُحِبُ‌ الْمُتَكَلِّفِينَ‌}}<ref>المحاسن، ج ۲، ص ۴۱۵؛ نعمان بن محمد تمیمی مغربی، دعائم الاسلام، ج ۲، ص ۳۲۶ و الکافی، ج ۶، ص ۲۷۶.</ref>. ‌
# '''اجازه گرفتن از میزبان برای میهمان بی‌دعوت :''' [[روایت]] شده است، روزی گروهی از ساکنان [[مدینه]] [[پیامبر خدا]] {{صل}} را همراه پنج نفر از [[اصحاب]] آن [[حضرت]] به میهمانی [[دعوت]] کردند. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} هم [[دعوت]] آنها را پذیرفت و به میهمانی رفت. [[پیامبر]] {{صل}} در بین راه شخص دیگری را دیدند که او هم از [[اصحاب]] ایشان بود و آن شخص نیز همراه [[رسول خدا]] {{صل}} و یارانش به راه افتاد تا اینکه به نزدیکی خانه میزبان رسیدند. پس در این هنگام، [[پیامبر خاتم]] {{صل}} به آن شخص فرمود: "این گروه، شما را [[دعوت]] نکرده‌اند؛ اینجا بمان تا ما حضور شما را به آنها یاد آوری کنیم و اجازه بگیریم..."<ref>مکارم الاخلاق، ص ۲۲ و المستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۰۷.</ref>. ‌
# '''اجازه گرفتن از میزبان برای میهمان بی‌دعوت :''' [[روایت]] شده است، روزی گروهی از ساکنان [[مدینه]] [[پیامبر خدا]] {{صل}} را همراه پنج نفر از [[اصحاب]] آن حضرت به میهمانی [[دعوت]] کردند. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} هم [[دعوت]] آنها را پذیرفت و به میهمانی رفت. [[پیامبر]] {{صل}} در بین راه شخص دیگری را دیدند که او هم از [[اصحاب]] ایشان بود و آن شخص نیز همراه [[رسول خدا]] {{صل}} و یارانش به راه افتاد تا اینکه به نزدیکی خانه میزبان رسیدند. پس در این هنگام، [[پیامبر خاتم]] {{صل}} به آن شخص فرمود: "این گروه، شما را [[دعوت]] نکرده‌اند؛ اینجا بمان تا ما حضور شما را به آنها یاد آوری کنیم و اجازه بگیریم..."<ref>مکارم الاخلاق، ص ۲۲ و المستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۰۷.</ref>. ‌
# '''[[پاداش]] دادن به میزبان‌:''' از [[جابر بن عبدالله انصاری]] [[نقل]] شده است: روزی ابوالهیثم [[انصاری]] غذایی تهیه و [[پیامبر خدا]] {{صل}} و [[یاران]] آن [[حضرت]] را به خوردن آن [[دعوت]] کرد. وقتی [[یاران پیامبر]] {{صل}} از خوردن [[غذا]] فارغ شدند، [[رسول اکرم]] {{صل}} به همراهان فرمود: "به [[برادر]] میزبان خود [[پاداش]] و [[ثواب]] برسانید!"‌ گفتند: "چگونه به او [[ثواب]] برسانیم؟"‌ فرمود: "هنگامی که میهمان، به خانه میزبان وارد شود و غذایش را بخورد و نوشیدنی‌هایش را بنوشد، برای او [[دعای خیر]] بکند که همین [[دعای خیر]] باعث [[پاداش]] برای میزبان خواهد بود"<ref>ابن اشعث، سنن ابی داوود، ج ۲، ص ۲۱۸؛ محیی الدین النووی، المجموع، ج ۱۶، ص ۴۰۴ - ۴۰۵ و ابن‌الاثیر الجزری، جامع الاصول من احادیث الرسول {{صل}}، ج ۵، ص ۱۰۱.</ref>.
# '''[[پاداش]] دادن به میزبان‌:''' از [[جابر بن عبدالله انصاری]] [[نقل]] شده است: روزی ابوالهیثم [[انصاری]] غذایی تهیه و [[پیامبر خدا]] {{صل}} و [[یاران]] آن حضرت را به خوردن آن [[دعوت]] کرد. وقتی [[یاران پیامبر]] {{صل}} از خوردن غذا فارغ شدند، [[رسول اکرم]] {{صل}} به همراهان فرمود: "به [[برادر]] میزبان خود [[پاداش]] و [[ثواب]] برسانید!"‌ گفتند: "چگونه به او [[ثواب]] برسانیم؟"‌ فرمود: "هنگامی که میهمان، به خانه میزبان وارد شود و غذایش را بخورد و نوشیدنی‌هایش را بنوشد، برای او [[دعای خیر]] بکند که همین [[دعای خیر]] باعث [[پاداش]] برای میزبان خواهد بود"<ref>ابن اشعث، سنن ابی داوود، ج ۲، ص ۲۱۸؛ محیی الدین النووی، المجموع، ج ۱۶، ص ۴۰۴ - ۴۰۵ و ابن‌الاثیر الجزری، جامع الاصول من احادیث الرسول {{صل}}، ج ۵، ص ۱۰۱.</ref>.
# '''کراهت از حضور در مهمانی خاص ثروتمندان‌:''' [[رسول خدا]] {{صل}} از حضور در میهمانی مخصوص [[توانگران]] [[نهی]] فرموده است<ref>الدعوات، ص ۱۴۱؛ المحجة البیضاء، ص ۳۷ و مستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۴۹.</ref> و آن بزرگوار، خود، کراهت داشت میهمان شخصی شود که فقط [[ثروتمندان]] را [[دعوت]] کرده و [[نیازمندان]] را [[دعوت]] نکرده بود<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۸-۶۳۹.</ref>.
# '''کراهت از حضور در مهمانی خاص ثروتمندان‌:''' [[رسول خدا]] {{صل}} از حضور در میهمانی مخصوص توانگران [[نهی]] فرموده است<ref>الدعوات، ص ۱۴۱؛ المحجة البیضاء، ص ۳۷ و مستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۴۹.</ref> و آن بزرگوار، خود، کراهت داشت میهمان شخصی شود که فقط [[ثروتمندان]] را [[دعوت]] کرده و [[نیازمندان]] را [[دعوت]] نکرده بود<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۶۳۸-۶۳۹.</ref>.


== میهمان‌دوستی و [[آداب میهمانی]] ==
== میهمان‌دوستی و آداب میهمانی ==
میهمان‌دوستی و [[میهمان‌نوازی]] از ویژگی‌های سخاوتمندان است. این کار در [[سیره]] [[رسول گرامی اسلام]] بسیار دیده می‌شود.
میهمان‌دوستی و [[میهمان‌نوازی]] از ویژگی‌های سخاوتمندان است. این کار در [[سیره]] [[رسول گرامی اسلام]] بسیار دیده می‌شود. اگر [[مسلمانی]] به میهمانی [[پیامبر]] [[دعوت]] می‌شد، همراه آنان، نشسته بر [[زمین]] و بر روی هر چه که دیگران طعام می‌خورند، غذا می‌خورد. اگر میهمان داشت ترجیح می‌داد با میهمانش غذا بخورد. محبوب‌ترین غذا و سفره در نظر پیامبر، غذایی بود که شرکت‌کنندگان بیشتری بر سر طعام باشند<ref>سنن النبی، ص۱۶۶.</ref>.
اگر [[مسلمانی]] به میهمانی [[پیامبر]] [[دعوت]] می‌شد، همراه آنان، نشسته بر [[زمین]] و بر روی هر چه که دیگران طعام می‌خورند، [[غذا]] می‌خورد. اگر میهمان داشت ترجیح می‌داد با میهمانش غذا بخورد. محبوب‌ترین غذا و سفره در نظر پیامبر، غذایی بود که شرکت‌کنندگان بیشتری بر سر طعام باشند<ref>سنن النبی، ص۱۶۶.</ref>.


در سفره‌های جمعی، [[رسول خدا]] {{صل}}، زودتر از همه دست به غذا می‌برد و دیرتر از همه دست از غذا می‌کشید تا دیگران بدون [[خجالت]] کشیدن، غذا بخورند<ref>محاسن، ص۴۴۸.</ref>. می‌فرمود، هرکس از جلوی خودش غذا بخورد. آن [[حضرت]] [[غذا خوردن]] به [[تنهایی]] را [[دوست]] نداشت و تنها غذا نمی‌خورد<ref>سنن النبی، ص۱۷۷.</ref>.
در سفره‌های جمعی، [[رسول خدا]] {{صل}}، زودتر از همه دست به غذا می‌برد و دیرتر از همه دست از غذا می‌کشید تا دیگران بدون [[خجالت]] کشیدن، غذا بخورند<ref>محاسن، ص۴۴۸.</ref>. می‌فرمود، هرکس از جلوی خودش غذا بخورد. آن حضرت [[غذا خوردن]] به تنهایی را [[دوست]] نداشت و تنها غذا نمی‌خورد<ref>سنن النبی، ص۱۷۷.</ref>.


هرگاه با جمعی به میهمانی می‌رفت، اگر کسی که دعوت نبود، با او و یارانش همراه می‌شد، نزدیک [[خانه]] میزبان که می‌رسیدند، می‌فرمود: تو را که دعوت نکرده‌اند، همین جا باش تا برای تو هم از میزبان، اجازه بگیریم<ref>مکارم الاخلاق، ص۲۲.</ref>. هرگاه میهمان به خانه وی می‌آمد، با میهمان غذا می‌خورد و از سفره دست نمی‌کشید تا آنکه میهمان از طعام دست بکشد<ref>سنن النبی، ص۶۷.</ref>.
هرگاه با جمعی به میهمانی می‌رفت، اگر کسی که دعوت نبود، با او و یارانش همراه می‌شد، نزدیک [[خانه]] میزبان که می‌رسیدند، می‌فرمود: تو را که دعوت نکرده‌اند، همین جا باش تا برای تو هم از میزبان، اجازه بگیریم<ref>مکارم الاخلاق، ص۲۲.</ref>. هرگاه میهمان به خانه وی می‌آمد، با میهمان غذا می‌خورد و از سفره دست نمی‌کشید تا آنکه میهمان از طعام دست بکشد<ref>سنن النبی، ص۶۷.</ref>.


[[سلمان فارسی]] می‌گوید: بر رسول خدا {{صل}} وارد شدم و دیدم آن بزرگوار به پشتی تکیه داده است. آن پشتی را برای من گذاشت و فرمود: ای سلمان هر مسلمانی که [[برادر]] مسلمانش بر او وارد شود و جهت [[احترام]] و [[بزرگداشت]] برای او پشتی بگذارد، [[خداوند]] او را می‌آمرزد<ref>مکارم الاخلاق، ص۲۰.</ref>.
[[سلمان فارسی]] می‌گوید: بر رسول خدا {{صل}} وارد شدم و دیدم آن بزرگوار به پشتی تکیه داده است. آن پشتی را برای من گذاشت و فرمود: ای سلمان هر مسلمانی که [[برادر]] مسلمانش بر او وارد شود و جهت [[احترام]] و [[بزرگداشت]] برای او پشتی بگذارد، [[خداوند]] او را می‌آمرزد<ref>مکارم الاخلاق، ص۲۰.</ref>. [[معاذ بن جبل]] می‌گوید: روزی میهمانی بر من وارد شد و من چیزی در خانه نداشتم، مگر مقداری نان خشک و آب گوشت که با خجالت آنها را نزد او گذاشتم. بعدها از پیامبر پرسیدم: آیا این کار اجری هم داشته است؟ حضرت فرمود: «اگر تمام [[فرشتگان]] [[آسمان‌ها]] جمع شوند، قادر نخواهد بود که [[ثواب]] این [[اطعام]] و [[اکرام]] را ذکر کنند»<ref>بحر المحبة، ص۱۱۸؛ برگرفته از: سیدمهدی شمس الدین، اخلاق اسلامی در برخوردهای اجتماعی، ص۹۷.</ref>.
[[معاذ بن جبل]] می‌گوید: روزی میهمانی بر من وارد شد و من چیزی در خانه نداشتم، مگر مقداری نان خشک و آب گوشت که با خجالت آنها را نزد او گذاشتم. بعدها از پیامبر پرسیدم: آیا این کار اجری هم داشته است؟ حضرت فرمود: «اگر تمام [[فرشتگان]] [[آسمان‌ها]] جمع شوند، [[قادر]] نخواهد بود که [[ثواب]] این [[اطعام]] و [[اکرام]] را ذکر کنند»<ref>بحر المحبة، ص۱۱۸؛ برگرفته از: سیدمهدی شمس الدین، اخلاق اسلامی در برخوردهای اجتماعی، ص۹۷.</ref>.
 
از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[روایت]] شده است:
هنگام [[ملاقات]] و اولین برخورد، [[سلام]] کنید و [[مصافحه]] کنید (یعنی به هم دست دهید) تا گناهانتان ریخته شود<ref>بحارالانوار، ج۷۴، ص۱۵۳.</ref>.
بنابراین، پیشوازی از میهمان و مصافحه کردن با او از [[وظایف]] میزبان است.


باز از آن [[حضرت]] روایت است:
از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[روایت]] شده است: هنگام [[ملاقات]] و اولین برخورد، [[سلام]] کنید و [[مصافحه]] کنید (یعنی به هم دست دهید) تا گناهانتان ریخته شود<ref>بحارالانوار، ج۷۴، ص۱۵۳.</ref>. بنابراین، پیشوازی از میهمان و مصافحه کردن با او از [[وظایف]] میزبان است.
کسی که میهمان خود را [[غذا]] بدهد، [[خداوند]] از طعام‌ها و میوه‌های بهشتی به او می‌خوراند<ref>اصول کافی، ج۲، ص۲۰۴.</ref>.
[[رسول]] گرامی {{صل}} [[اسلام]] در اهمیت [[دعوت]] از مهمان می‌فرماید: {{متن حدیث|كُلُّ بَيْتٍ لَا يَدْخُلُ فِيهِ الضَّيْفُ لَا يَدْخُلُهُ الْمَلَائِكَةُ}}<ref>«خانه‌ای که مهمان به آن وارد نشود، فرشتگان واردش نمی‌شوند» میزان الحکمه، ج۷، ص۳۲۷۲.</ref>. همچنین فرمودند: {{متن حدیث|الضَّيْفُ دَلِيلُ الْجَنَّةِ}}<ref>«مهمان راهنمای بهشت است» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.</ref>. [[رسول الله]] [[مهمانان]] را مایه [[برکت]] می‌شمارند و می‌فرمایند: {{متن حدیث|الْبَرَكَةُ أَسْرَعُ إِلَى مَنْ يُطْعِمُ الطَّعَامَ مِنَ السِّكِّينِ فِي السَّنَامِ}}<ref>«آن کس که غذا می‌دهد، برکت به سوی او سریع‌تر از برندگی کارد در کوهان شتر به او می‌رسد» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.</ref>. چنانکه فرمودند: {{متن حدیث|الضَّيْفُ يَأْتِي الْقَوْمَ بِرِزْقِهِ فَإِذَا ارْتَحَلَ ارْتَحَلَ بِجَمِيعِ ذُنُوبِهِمْ}}<ref>«مهمان روزی خود را همراه خود می‌آورد و وقتی از خانه میزبان بیرون رود، همه گناهان اهل خانه میزبان را با خود می‌برد و بیرون می‌ریزد» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.</ref>. همچنین [[پیامبر]] فرمودند:
هرگاه خداوند خیر و [[سعادت]] قومی را خواست، هدیه‌ای را به آن [[قوم]] اهدا کند. حاضران پرسیدند آن [[هدیه]] چیست؟ پیامبر فرمود: {{متن حدیث|الضَّيْفُ يَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَ يَرْتَحِلُ بِذُنُوبِ أَهْلِ الْبَيْتِ‌}}<ref>«آن هدیه مهمان است که همراه روزی خود وارد می‌گردد و با گناهان اهل خانه میزبان بیرون می‌رود» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.</ref>. پیامبر در [[کلامی]] دیگر می‌فرمایند: {{متن حدیث|مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ}}<ref>«هر که به خدا و روز واپسین ایمان دارد، باید میهمانش را گرامی دارد» میزان الحکمه، ج۷، ص۳۲۷۲.</ref>.


از سوی دیگر [[اجابت]] دعوت [[مؤمن]] برای مهمانی از نظر اسلام، [[ارزش]] والایی دارد و موجب [[پاداش]] خواهد بود. [[رسول اکرم]] {{صل}} دراین باره می‌فرمایند: {{متن حدیث| أُوصِي الشَّاهِدَ مِنْ أُمَّتِي وَ الْغَائِبَ أَنْ يُجِيبَ دَعْوَةَ الْمُسْلِمِ وَ لَوْ عَلَى خَمْسَةِ أَمْيَالٍ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنَ الدِّينِ}}<ref>«به حاضران و غایبان از امتم توصیه می‌کنم که دعوت مسلمان را اگر چه پنج میل (حدود ده کیلومتر) با او فاصله باشد، اجابت کنند زیرا اجابت دعوت مسلمان جزء برنامه‌های دین است» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۴۷.</ref>. و نیز فرمودند: {{متن حدیث|مِنَ الْجَفَاءِ... أَنْ يُدْعَى الرَّجُلُ إِلَى طَعَامٍ فَلَا يُجِيبَ أَوْ يُجِيبَ فَلَا يَأْكُلَ}}<ref>«از جفا و نامهربانی است که انسانی به غذا دعوت شود ولی اجابت نکند یا اجابت کند ولی از آن غذا نخورد» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۴۷.</ref>. [[رسول الله]] [[اجابت]] نکردن مهمانی را دلیل عجز و [[ناتوانی]] می‌دانند و می‌فرمایند: {{متن حدیث|مِنْ أَعْجَزِ الْعَجْزِ رَجُلٌ دَعَاهُ أَخُوهُ إِلَى طَعَامٍ فَتَرَكَهُ}}<ref>«بالاترین عجز آن است که مردی برادر دینیش او را به غذا دعوت کند، ولی او آن را ترک نماید و اجابت نکند» بحارالانوار، ج۷۲، ص۴۴۸.</ref>. نکته حائز اهمیت اینکه [[انسان]] نباید بدون [[دعوت]] بر کسی وارد شود چه اینکه این عمل از نظر [[رسول اکرم]] {{صل}} [[ناپسند]] شمرده شده، ایشان به علی {{ع}} می‌فرمایند: ای علی! هشت نفرند اگر [[اهانت]] شوند، جز خود را [[سرزنش]] نکنند... آن کسی که بدون دعوت به کنار سفره شخصی می‌رود<ref>صدوق، خصال، ج۲، ص۴۰.</ref>.
باز از آن حضرت روایت است: کسی که میهمان خود را غذا بدهد، [[خداوند]] از طعام‌ها و میوه‌های بهشتی به او می‌خوراند<ref>اصول کافی، ج۲، ص۲۰۴.</ref>. [[رسول]] گرامی {{صل}} [[اسلام]] در اهمیت [[دعوت]] از مهمان می‌فرماید: {{متن حدیث|كُلُّ بَيْتٍ لَا يَدْخُلُ فِيهِ الضَّيْفُ لَا يَدْخُلُهُ الْمَلَائِكَةُ}}<ref>«خانه‌ای که مهمان به آن وارد نشود، فرشتگان واردش نمی‌شوند» میزان الحکمه، ج۷، ص۳۲۷۲.</ref>. همچنین فرمودند: {{متن حدیث|الضَّيْفُ دَلِيلُ الْجَنَّةِ}}<ref>«مهمان راهنمای بهشت است» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.</ref>. [[رسول الله]] [[مهمانان]] را مایه [[برکت]] می‌شمارند و می‌فرمایند: {{متن حدیث|الْبَرَكَةُ أَسْرَعُ إِلَى مَنْ يُطْعِمُ الطَّعَامَ مِنَ السِّكِّينِ فِي السَّنَامِ}}<ref>«آن کس که غذا می‌دهد، برکت به سوی او سریع‌تر از برندگی کارد در کوهان شتر به او می‌رسد» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.</ref>. چنانکه فرمودند: {{متن حدیث|الضَّيْفُ يَأْتِي الْقَوْمَ بِرِزْقِهِ فَإِذَا ارْتَحَلَ ارْتَحَلَ بِجَمِيعِ ذُنُوبِهِمْ}}<ref>«مهمان روزی خود را همراه خود می‌آورد و وقتی از خانه میزبان بیرون رود، همه گناهان اهل خانه میزبان را با خود می‌برد و بیرون می‌ریزد» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.</ref>. همچنین [[پیامبر]] فرمودند: هرگاه خداوند خیر و [[سعادت]] قومی را خواست، هدیه‌ای را به آن [[قوم]] اهدا کند. حاضران پرسیدند آن [[هدیه]] چیست؟ پیامبر فرمود: {{متن حدیث|الضَّيْفُ يَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَ يَرْتَحِلُ بِذُنُوبِ أَهْلِ الْبَيْتِ‌}}<ref>«آن هدیه مهمان است که همراه روزی خود وارد می‌گردد و با گناهان اهل خانه میزبان بیرون می‌رود» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.</ref>. پیامبر در [[کلامی]] دیگر می‌فرمایند: {{متن حدیث|مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ}}<ref>«هر که به خدا و روز واپسین ایمان دارد، باید میهمانش را گرامی دارد» میزان الحکمه، ج۷، ص۳۲۷۲.</ref>.


در [[اسلام]] تاکید شده است که میزبان تنها [[ثروتمندان]] را دعوت نکند بلکه [[فقرا]] و [[مستمندان]] را نیز جزو دعوت‌شدگان قرار دهد [[پیامبر اکرم]] در این راستا می‌فرمایند:
از سوی دیگر [[اجابت]] دعوت [[مؤمن]] برای مهمانی از نظر اسلام، [[ارزش]] والایی دارد و موجب [[پاداش]] خواهد بود. [[رسول اکرم]] {{صل}} دراین باره می‌فرمایند: {{متن حدیث| أُوصِي الشَّاهِدَ مِنْ أُمَّتِي وَ الْغَائِبَ أَنْ يُجِيبَ دَعْوَةَ الْمُسْلِمِ وَ لَوْ عَلَى خَمْسَةِ أَمْيَالٍ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنَ الدِّينِ}}<ref>«به حاضران و غایبان از امتم توصیه می‌کنم که دعوت مسلمان را اگر چه پنج میل (حدود ده کیلومتر) با او فاصله باشد، اجابت کنند زیرا اجابت دعوت مسلمان جزء برنامه‌های دین است» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۴۷.</ref>. و نیز فرمودند: {{متن حدیث|مِنَ الْجَفَاءِ... أَنْ يُدْعَى الرَّجُلُ إِلَى طَعَامٍ فَلَا يُجِيبَ أَوْ يُجِيبَ فَلَا يَأْكُلَ}}<ref>«از جفا و نامهربانی است که انسانی به غذا دعوت شود ولی اجابت نکند یا اجابت کند ولی از آن غذا نخورد» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۴۷.</ref>. [[رسول الله]] [[اجابت]] نکردن مهمانی را دلیل عجز و [[ناتوانی]] می‌دانند و می‌فرمایند: {{متن حدیث|مِنْ أَعْجَزِ الْعَجْزِ رَجُلٌ دَعَاهُ أَخُوهُ إِلَى طَعَامٍ فَتَرَكَهُ}}<ref>«بالاترین عجز آن است که مردی برادر دینیش او را به غذا دعوت کند، ولی او آن را ترک نماید و اجابت نکند» بحارالانوار، ج۷۲، ص۴۴۸.</ref>. نکته حائز اهمیت اینکه [[انسان]] نباید بدون [[دعوت]] بر کسی وارد شود چه اینکه این عمل از نظر [[رسول اکرم]] {{صل}} ناپسند شمرده شده، ایشان به علی {{ع}} می‌فرمایند: ای علی! هشت نفرند اگر [[اهانت]] شوند، جز خود را [[سرزنش]] نکنند... آن کسی که بدون دعوت به کنار سفره شخصی می‌رود<ref>صدوق، خصال، ج۲، ص۴۰.</ref>.
{{متن حدیث|شَرُّ الطَّعَامِ طَعَامُ الْوَلِيمَةِ يُدْعَى إِلَيْهَا الشَّبْعَانَ وَ يُحْبَسُ عَنْهُ الْجِيعَانُ}}<ref>«بدترین غذا، آن سوری است که افراد سیر (و ثروتمند) به آن دعوت می‌شوند و از گرسنگان دریغ می‌گردد». میزان الحکمه، ج۵، ص۵۲۲.</ref>.


و نیز فرمودند: «اجابت دعوت کسی که در کنار سفره [[ولیمه]] او ثروتمندان حاضرند نه [[فقیران]]، ناپسند است»<ref>بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۴۸.</ref>.
در [[اسلام]] تاکید شده است که میزبان تنها [[ثروتمندان]] را دعوت نکند بلکه [[فقرا]] و [[مستمندان]] را نیز جزو دعوت‌شدگان قرار دهد [[پیامبر اکرم]] در این راستا می‌فرمایند: {{متن حدیث|شَرُّ الطَّعَامِ طَعَامُ الْوَلِيمَةِ يُدْعَى إِلَيْهَا الشَّبْعَانَ وَ يُحْبَسُ عَنْهُ الْجِيعَانُ}}<ref>«بدترین غذا، آن سوری است که افراد سیر (و ثروتمند) به آن دعوت می‌شوند و از گرسنگان دریغ می‌گردد». میزان الحکمه، ج۵، ص۵۲۲.</ref> و نیز فرمودند: «اجابت دعوت کسی که در کنار سفره ولیمه او ثروتمندان حاضرند نه [[فقیران]]، ناپسند است»<ref>بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۴۸.</ref>.


[[رسول گرامی اسلام]] محبوب‌ترین [[مهمانان]] را [[دوستان]] [[خداوند]] می‌شمارند و می‌فرمایند در دعوت کردن از میهمانان به این مهم توجه کنید. ازاین رو می‌فرماید: {{متن حدیث|أَضِفْ بِطَعَامِكَ مَنْ تُحِبُّ فِي اللَّهِ}}؛ «کسی را که به خاطر [[خدا]] دوستش داری به غذای خود میهمان کن». [[رسول اکرم]] {{صل}} سفارش می‌فرمایند که میزبان همراه مهمانانش [[غذا]] بخورد. {{متن حدیث|مَنْ أَحَبَّ أَنْ يُحِبَّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ فَلْيَأْكُلْ مَعَ ضَيْفِهِ}}<ref>«کسی که دوست دارد تا خدا و رسولش او را دوست بدارند باید همراه مهمانش غذا بخورد» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۵۷.</ref>. [[پیامبر]] توصیه می‌کردند برای [[پذیرایی از مهمان]] خود را به [[زحمت]] نیاندازند و با همان چیزی که در [[منزل]] دارید از او [[پذیرایی]] کنید. دو نفر مهمان [[مسلمانی]] شدند، [[مسلمان]] نان و نمک برای آنها حاضر کرد و گفت: اگر پیامبر از [[تکلف]] [[نهی]] نکرده بود برایتان از بیرون چیزی تهیه می‌کردم<ref>بحارالانوار، ج۲۲، ص۳۸۴.</ref>.<ref>[[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[کانون محبت (کتاب)|کانون محبت]] ص ۴۹.</ref>
[[رسول گرامی اسلام]] محبوب‌ترین [[مهمانان]] را [[دوستان]] [[خداوند]] می‌شمارند و می‌فرمایند در دعوت کردن از میهمانان به این مهم توجه کنید. ازاین رو می‌فرماید: {{متن حدیث|أَضِفْ بِطَعَامِكَ مَنْ تُحِبُّ فِي اللَّهِ}}؛ «کسی را که به خاطر [[خدا]] دوستش داری به غذای خود میهمان کن». [[رسول اکرم]] {{صل}} سفارش می‌فرمایند که میزبان همراه مهمانانش غذا بخورد. {{متن حدیث|مَنْ أَحَبَّ أَنْ يُحِبَّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ فَلْيَأْكُلْ مَعَ ضَيْفِهِ}}<ref>«کسی که دوست دارد تا خدا و رسولش او را دوست بدارند باید همراه مهمانش غذا بخورد» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۵۷.</ref>. [[پیامبر]] توصیه می‌کردند برای [[پذیرایی از مهمان]] خود را به زحمت نیاندازند و با همان چیزی که در [[منزل]] دارید از او [[پذیرایی]] کنید. دو نفر مهمان [[مسلمانی]] شدند، [[مسلمان]] نان و نمک برای آنها حاضر کرد و گفت: اگر پیامبر از [[تکلف]] [[نهی]] نکرده بود برایتان از بیرون چیزی تهیه می‌کردم<ref>بحارالانوار، ج۲۲، ص۳۸۴.</ref>.<ref>[[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[کانون محبت (کتاب)|کانون محبت]] ص ۴۹.</ref>


== [[مهمان‌نوازی]] ==
== [[مهمان‌نوازی]] ==
[[پیامبر اعظم]] {{صل}} بسیار مهمان‌دوست و مهمان‌نواز بود تا جایی که از مهمان به عنوان راهنمای [[بهشت]] یاد می‌کرد و می‌فرمود: «هر خانه‌ای که مهمانی وارد آن نشود، [[فرشتگان]] وارد آن [[خانه]] نمی‌گردند»<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.</ref>. آن [[حضرت]]، [[مسلمانان]] را مهمان می‌کرد و به [[دعوت]] مسلمانان حتی [[بندگان]] پاسخ می‌داد و هیچ غذایی را کم نمی‌شمرد. [[رسول الله]] {{صل}} خودش از [[مهمانان]] [[پذیرایی]] می‌کرد، چنان که در [[تاریخ]] آمده است: «هنگامی که کاروان فرستادگان [[نجاشی]] در [[مدینه]] به محضر [[رسول خدا]] {{صل}} وارد شدند، آن حضرت برخاست و خودش به آنان [[خدمت]] کرد»<ref>محمدتقی عبدوس؛ محمد محمدی اشتهاردی، آموزه‌های اخلاقی - رفتاری امامان شیعه، ص۲۲۳ و ۲۲۴.</ref>.
[[پیامبر اعظم]] {{صل}} بسیار مهمان‌دوست و مهمان‌نواز بود تا جایی که از مهمان به عنوان راهنمای [[بهشت]] یاد می‌کرد و می‌فرمود: «هر خانه‌ای که مهمانی وارد آن نشود، [[فرشتگان]] وارد آن [[خانه]] نمی‌گردند»<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.</ref>. آن حضرت، [[مسلمانان]] را مهمان می‌کرد و به [[دعوت]] مسلمانان حتی [[بندگان]] پاسخ می‌داد و هیچ غذایی را کم نمی‌شمرد. [[رسول الله]] {{صل}} خودش از [[مهمانان]] [[پذیرایی]] می‌کرد، چنان که در [[تاریخ]] آمده است: «هنگامی که کاروان فرستادگان [[نجاشی]] در [[مدینه]] به محضر [[رسول خدا]] {{صل}} وارد شدند، آن حضرت برخاست و خودش به آنان خدمت کرد»<ref>محمدتقی عبدوس؛ محمد محمدی اشتهاردی، آموزه‌های اخلاقی - رفتاری امامان شیعه، ص۲۲۳ و ۲۲۴.</ref>.


در روایتی دیگر آمده است که در یکی از جبهه‌های [[جنگ]]، [[پیامبر]] در حال [[نماز خواندن]] بود. گروهی مسافر از کنار اردوگاه آن حضرت گذشتند و هنگام [[دیدار]] با [[اصحاب پیامبر]]، احوال حضرت را از آنان پرسیدند. آن گاه برای پیامبر [[دعا]] کردند و او را ستودند. سپس از آنجا گذشتند. پیامبر پس از [[نماز]] و [[آگاهی]] از ماجرا، در حالی که [[خشمگین]] بود، به اصحابش [[اعتراض]] کرد و فرمود: «سوارانی به اینجا می‌آیند و [[سلام]] خود را به من می‌رسانند و جویای حال من می‌شوند، ولی شما آنان را به مهمانی دعوت نمی‌کنید؟»<ref>محمدتقی عبدوس؛ محمد محمدی اشتهاردی، آموزه‌های اخلاقی - رفتاری امامان شیعه، ص۱۶۰.</ref>.
در روایتی دیگر آمده است که در یکی از جبهه‌های [[جنگ]]، [[پیامبر]] در حال [[نماز خواندن]] بود. گروهی مسافر از کنار اردوگاه آن حضرت گذشتند و هنگام دیدار با [[اصحاب پیامبر]]، احوال حضرت را از آنان پرسیدند. آن گاه برای پیامبر [[دعا]] کردند و او را ستودند. سپس از آنجا گذشتند. پیامبر پس از [[نماز]] و [[آگاهی]] از ماجرا، در حالی که [[خشمگین]] بود، به اصحابش [[اعتراض]] کرد و فرمود: «سوارانی به اینجا می‌آیند و [[سلام]] خود را به من می‌رسانند و جویای حال من می‌شوند، ولی شما آنان را به مهمانی دعوت نمی‌کنید؟»<ref>محمدتقی عبدوس؛ محمد محمدی اشتهاردی، آموزه‌های اخلاقی - رفتاری امامان شیعه، ص۱۶۰.</ref>.


ایشان [[معتقد]] بود که همه [[شایسته]] پذیرایی هستند. بر همین اساس می‌فرمود: {{متن حدیث|‌أَضِفْ بِطَعَامِكَ مَنْ تُحِبُّ فِي اللَّهِ‌}}؛ «کسی را که به خاطر [[خدا]] دوستش داری، به غذای خود مهمان کن»<ref>میزان الحکمه، ج۷، ص۳۲۷۴.</ref>. در [[باور]] رسول الله {{صل}}، مهمان مایه [[برکت]] و روزی‌آور خویش است. بنابراین می‌فرمود: {{متن حدیث|الضَّيْفُ يَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَ يَرْتَحِلُ بِذُنُوبِ أَهْلِ الْبَيْتِ}}؛ «مهمان، روزی خود را می‌آورد و [[گناهان]] [[اهل]] خانه را می‌برد»<ref>بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۱.</ref>.
ایشان [[معتقد]] بود که همه شایسته پذیرایی هستند. بر همین اساس می‌فرمود: {{متن حدیث|‌أَضِفْ بِطَعَامِكَ مَنْ تُحِبُّ فِي اللَّهِ‌}}؛ «کسی را که به خاطر [[خدا]] دوستش داری، به غذای خود مهمان کن»<ref>میزان الحکمه، ج۷، ص۳۲۷۴.</ref>. در [[باور]] رسول الله {{صل}}، مهمان مایه [[برکت]] و روزی‌آور خویش است. بنابراین می‌فرمود: {{متن حدیث|الضَّيْفُ يَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَ يَرْتَحِلُ بِذُنُوبِ أَهْلِ الْبَيْتِ}}؛ «مهمان، روزی خود را می‌آورد و [[گناهان]] [[اهل]] خانه را می‌برد»<ref>بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۱.</ref>.


از نظر ایشان، [[اجابت]] دعوت [[مؤمن]] برای مهمانی نیز [[ارزش]] والایی دارد. دراین باره سفارش می‌فرمود: «به حاضران و غایبان از امتم سفارش می‌کنم که [[دعوت]] [[مسلمان]] را اگرچه پنج میل (حدود ده کیلومتر) با او فاصله باشد، [[اجابت]] کنند؛ زیرا اجابت دعوت مسلمان از برنامه‌های [[دین]] است».<ref>{{متن حدیث|أُوصِي الشَّاهِدَ مِنْ أُمَّتِي وَ الْغَائِبَ أَنْ يُجِيبَ دَعْوَةَ الْمُسْلِمِ وَ لَوْ عَلَى خَمْسَةِ أَمْيَالٍ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنَ الدِّينِ}}؛ بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۴۷.</ref>.
از نظر ایشان، [[اجابت]] دعوت [[مؤمن]] برای مهمانی نیز [[ارزش]] والایی دارد. دراین باره سفارش می‌فرمود: «به حاضران و غایبان از امتم سفارش می‌کنم که [[دعوت]] [[مسلمان]] را اگرچه پنج میل (حدود ده کیلومتر) با او فاصله باشد، [[اجابت]] کنند؛ زیرا اجابت دعوت مسلمان از برنامه‌های [[دین]] است».<ref>{{متن حدیث|أُوصِي الشَّاهِدَ مِنْ أُمَّتِي وَ الْغَائِبَ أَنْ يُجِيبَ دَعْوَةَ الْمُسْلِمِ وَ لَوْ عَلَى خَمْسَةِ أَمْيَالٍ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنَ الدِّينِ}}؛ بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۴۷.</ref>.


ناگفته نماند که [[پیامبر اسلام]] در عین مهمان [[دوستی]]، سفارش می‌کرد که خود را برای [[پذیرایی از مهمان]] به [[زحمت]] نیندازید و با همان چیزی که در [[خانه]] دارید، از او [[پذیرایی]] کنید. گفته‌اند دو نفر مهمان سلمان شدند. سلمان، نان و نمک برای آنها حاضر کرد و گفت: «اگر [[پیامبر]] از تکلّف [[نهی]] نکرده بود، برایتان از بیرون چیزی تهیه می‌کردم»<ref>بحارالانوار، ج۲۲، ص۳۸۴.</ref>.
ناگفته نماند که [[پیامبر اسلام]] در عین مهمان [[دوستی]]، سفارش می‌کرد که خود را برای [[پذیرایی از مهمان]] به زحمت نیندازید و با همان چیزی که در [[خانه]] دارید، از او [[پذیرایی]] کنید. گفته‌اند دو نفر مهمان سلمان شدند. سلمان، نان و نمک برای آنها حاضر کرد و گفت: «اگر [[پیامبر]] از تکلّف [[نهی]] نکرده بود، برایتان از بیرون چیزی تهیه می‌کردم»<ref>بحارالانوار، ج۲۲، ص۳۸۴.</ref>.


در [[مکتب]] [[رسول الله]] {{صل}}، پذیرایی از مهمان در خانه، به نوعی [[زکات]] خانه به شمار می‌رود. ایشان می‌فرماید: {{متن حدیث|لِكُلِّ شَيْ‌ءٍ زَكَاةً وَ زَكَاةُ الدَّارِ بَيْتُ الضِّيَافَةِ}}؛ «هر چیزی را زکاتی هست و زکات خانه، اتاق مهمان‌خانه است»<ref>کنزالعمال، ج۱۵، ص۳۹۰، ح۴۱۵۰۴.</ref>.
در [[مکتب]] [[رسول الله]] {{صل}}، پذیرایی از مهمان در خانه، به نوعی [[زکات]] خانه به شمار می‌رود. ایشان می‌فرماید: {{متن حدیث|لِكُلِّ شَيْ‌ءٍ زَكَاةً وَ زَكَاةُ الدَّارِ بَيْتُ الضِّيَافَةِ}}؛ «هر چیزی را زکاتی هست و زکات خانه، اتاق مهمان‌خانه است»<ref>کنزالعمال، ج۱۵، ص۳۹۰، ح۴۱۵۰۴.</ref>.


[[پیامبر گرامی اسلام]] به میزبان [[احترام]] می‌نهاد. گفته‌اند ایشان در [[دوران جوانی]] و [[پیش از بعثت]] به [[طائف]] [[سفر]] کرد. مردی از اهالی طائف، آن [[حضرت]] را مهمان کرد و به او احترام گذاشت. پس هنگامی که در [[چهل سالگی]] به [[مقام]] [[پیامبری]] رسید، آوازه پیامبری و دعوت او به [[اسلام]] در همه جا پیچید. شخصی در طائف از میزبان پیامبر پرسید: آیا می‌دانی کسی که در [[مکه]] به پیامبری [[مبعوث]] شده، کیست؟ میزبان گفت: نه، نمی‌دانم. به او گفتند او همان محمد {{صل}}، [[یتیم]] [[عبدالمطلب]] است که در فلان [[روز]] وارد طائف شد و تو از او میزبانی کردی. میزبان که در همان مهمانی به بزرگی مقام [[حضرت محمد]] {{صل}} پی برده بود، وقتی این سخن را شنید، به سوی پیامبر رهسپار شد. وقتی به حضور حضرت رسید، اسلام را پذیرفت. آن گاه از [[رسول اکرم]] {{صل}} پرسید: آیا مرا می‌شناسی؟ پیامبر فرمود: «تو کیستی؟» میزبان گفت: من همان کسی هستم که وقتی در [[دوران جاهلیت]] به [[طائف]] آمده بودی، مهمانم شدی. [[رسول اکرم]] {{صل}} به او فرمود: «خوش آمدی، اینک نیاز خود را بیان کن». میزبان گفت: من از شما دویست گوسفند می‌خواهم. [[رسول خدا]] {{صل}} دستور داد تا همان تعداد گوسفند را در [[اختیار]] او بگذارند. پس به [[اصحاب]] خود فرمود: «چرا این مرد تقاضای اندکی از من کرد و مانند فردی از [[بنی‌اسرائیل]] نخواست که در [[روز قیامت]]، در [[بهشت]] همراه من باشد»<ref>ویژه‌نامه پیامبر اعظم {{صل}}، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، ش۴، ص۵۴۲.</ref>.<ref>[[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[رسول مهربانی (کتاب)|رسول مهربانی]] ص ۵۵.</ref>.
[[پیامبر گرامی اسلام]] به میزبان [[احترام]] می‌نهاد. گفته‌اند ایشان در [[دوران جوانی]] و پیش از بعثت به [[طائف]] [[سفر]] کرد. مردی از اهالی طائف، آن حضرت را مهمان کرد و به او احترام گذاشت. پس هنگامی که در چهل سالگی به مقام [[پیامبری]] رسید، آوازه پیامبری و دعوت او به [[اسلام]] در همه جا پیچید. شخصی در طائف از میزبان پیامبر پرسید: آیا می‌دانی کسی که در [[مکه]] به پیامبری [[مبعوث]] شده، کیست؟ میزبان گفت: نه، نمی‌دانم. به او گفتند او همان محمد {{صل}}، [[یتیم]] [[عبدالمطلب]] است که در فلان [[روز]] وارد طائف شد و تو از او میزبانی کردی. میزبان که در همان مهمانی به بزرگی مقام [[حضرت محمد]] {{صل}} پی برده بود، وقتی این سخن را شنید، به سوی پیامبر رهسپار شد. وقتی به حضور حضرت رسید، اسلام را پذیرفت. آن گاه از [[رسول اکرم]] {{صل}} پرسید: آیا مرا می‌شناسی؟ پیامبر فرمود: «تو کیستی؟» میزبان گفت: من همان کسی هستم که وقتی در [[دوران جاهلیت]] به [[طائف]] آمده بودی، مهمانم شدی. [[رسول اکرم]] {{صل}} به او فرمود: «خوش آمدی، اینک نیاز خود را بیان کن». میزبان گفت: من از شما دویست گوسفند می‌خواهم. [[رسول خدا]] {{صل}} دستور داد تا همان تعداد گوسفند را در [[اختیار]] او بگذارند. پس به [[اصحاب]] خود فرمود: «چرا این مرد تقاضای اندکی از من کرد و مانند فردی از [[بنی‌اسرائیل]] نخواست که در [[روز قیامت]]، در [[بهشت]] همراه من باشد»<ref>ویژه‌نامه پیامبر اعظم {{صل}}، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، ش۴، ص۵۴۲.</ref>.<ref>[[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[رسول مهربانی (کتاب)|رسول مهربانی]] ص ۵۵.</ref>.


== مهمان‌داری ==
== مهمان‌داری ==
مهمان‌داری، افزون بر [[ارزش]] و ثوابی که در [[آخرت]] برای میزبان دارد، در پیوند [[صفا]] و [[صمیمیت]] میان [[مؤمنان]] نیز نقش بسزایی دارد. میهمان، هدیه‌ای گران بها است که [[خداوند]] به سوی [[نیکان]] می‌فرستد. [[شایسته]] است میزبان با [[گشاده رویی]] به استقبال مهمان برود و در مدت مهمانی، وسایل [[آسایش]] و [[آرامش]] او را فراهم آورد. شایسته است میزبان برای بازگشت میهمان زمینه‌سازی نکند، ولی اگر خودش [[تصمیم]] به رفتن گرفت، تا در [[خانه]]، او را بدرقه کند. مهمان در خانه میزبان، به طور طبیعی در خوردن [[غذا]] [[حیا]] می‌کند. از این رو، میزبان باید پیش از مهمان، [[غذا خوردن]] را آغاز کند و پس از او دست بکشد.
مهمان‌داری، افزون بر [[ارزش]] و ثوابی که در [[آخرت]] برای میزبان دارد، در پیوند صفا و صمیمیت میان [[مؤمنان]] نیز نقش بسزایی دارد. میهمان، هدیه‌ای گران بها است که [[خداوند]] به سوی [[نیکان]] می‌فرستد. شایسته است میزبان با [[گشاده رویی]] به استقبال مهمان برود و در مدت مهمانی، وسایل [[آسایش]] و [[آرامش]] او را فراهم آورد. شایسته است میزبان برای بازگشت میهمان زمینه‌سازی نکند، ولی اگر خودش تصمیم به رفتن گرفت، تا در [[خانه]]، او را بدرقه کند. مهمان در خانه میزبان، به طور طبیعی در خوردن غذا [[حیا]] می‌کند. از این رو، میزبان باید پیش از مهمان، [[غذا خوردن]] را آغاز کند و پس از او دست بکشد. هر چند باید از هر نظر مهمان را گرامی داشت، ولی این بدان معنا نیست که [[انسان]]، خود را به [[سختی]] اندازد و بیش از حد توانش، خود را گرفتار سازد.
هر چند باید از هر نظر مهمان را گرامی داشت، ولی این بدان معنا نیست که [[انسان]]، خود را به [[سختی]] اندازد و بیش از حد توانش، خود را گرفتار سازد.  
 
[[حقیقت]] این است که برخی در این زمینه [[افراط]] و [[تفریط]] می‌کنند. از همین رو، گاهی دیده می‌شود که برای [[پذیرایی از مهمان]] چنان [[اسراف]] می‌کنند که گویی می‌خواهند همه امکانات خود را به یک باره [[خرج]] کنند، در حالی که مهمان‌داری از نظر [[اسلام]] باید چنان باشد که برای هیچ یک از دو طرف مشکلاتی ایجاد نکند. از سوی دیگر، نباید در پذیرایی از مهمان کوتاهی کرد. [[پیامبر گرامی اسلام]] در زمینه [[تکریم]] میهمان فرموده است:
[[حقیقت]] این است که برخی در این زمینه [[افراط]] و تفریط می‌کنند. از همین رو، گاهی دیده می‌شود که برای [[پذیرایی از مهمان]] چنان [[اسراف]] می‌کنند که گویی می‌خواهند همه امکانات خود را به یک باره [[خرج]] کنند، در حالی که مهمان‌داری از نظر [[اسلام]] باید چنان باشد که برای هیچ یک از دو طرف مشکلاتی ایجاد نکند. از سوی دیگر، نباید در پذیرایی از مهمان کوتاهی کرد. [[پیامبر گرامی اسلام]] در زمینه [[تکریم]] میهمان فرموده است: {{متن حدیث|مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ‌}}<ref>میزان الحکمه، ج۷، ص۳۲۷۲.</ref>. هر که به [[خدا]] و [[روز واپسین]] [[ایمان]] دارد، باید میهمانش را گرامی بدارد.
{{متن حدیث|مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ‌}}<ref>میزان الحکمه، ج۷، ص۳۲۷۲.</ref>.
هر که به [[خدا]] و [[روز واپسین]] [[ایمان]] دارد، باید میهمانش را گرامی بدارد.


ایشان در [[کلامی]] دیگر، پی آمدهای مثبت [[میهمان نوازی]] را چنین برمی‌شمارد: «میهمان، روزی خود را می‌آورد و [[گناهان]] [[اهل]] خانه را می‌برد»<ref>{{متن حدیث|الضَّيْفُ يَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَ يَرْتَحِلُ بِذُنُوبِ أَهْلِ الْبَيْتِ}}؛ میزان الحکمه، ج۷، ص۳۲۷۲؛ مستدرک الوسائل، ج۱۶، ص۲۵۸، ح۱۹۷۹۲.</ref>.<ref>[[اقبال حسینی‌نیا|حسینی‌نیا، اقبال]]، [[زمزم هدایت (کتاب)|زمزم هدایت]]، ص ۴۸.</ref>
ایشان در [[کلامی]] دیگر، پی آمدهای مثبت [[میهمان نوازی]] را چنین برمی‌شمارد: «میهمان، روزی خود را می‌آورد و [[گناهان]] [[اهل]] خانه را می‌برد»<ref>{{متن حدیث|الضَّيْفُ يَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَ يَرْتَحِلُ بِذُنُوبِ أَهْلِ الْبَيْتِ}}؛ میزان الحکمه، ج۷، ص۳۲۷۲؛ مستدرک الوسائل، ج۱۶، ص۲۵۸، ح۱۹۷۹۲.</ref>.<ref>[[اقبال حسینی‌نیا|حسینی‌نیا، اقبال]]، [[زمزم هدایت (کتاب)|زمزم هدایت]]، ص ۴۸.</ref>


==[[آداب]] مهمان‌داری در گفتار و [[رفتار پیامبر اعظم]]{{صل}}==
==[[آداب]] مهمان‌داری در گفتار و رفتار پیامبر اعظم{{صل}}==
#استقبال از مهمان: صاحب‌خانه لازم است خوش‌آمد به مهمان بگوید و از او خوب [[پذیرایی]] کند. در [[سیره پیامبر]]{{صل}} آمده است: حضرت هرگاه مهمان بر او وارد می‌‌شد، وی را گرامی میداشت و چه بسیار [[جامه]] (در برخی از [[روایات]] ردا و [[عبا]] آمده است) خود را زیر پای او می‌گسترد: {{متن حدیث|وَ كَانَ يُكْرِمُ مَنْ يَدْخُلُ عَلَيْهِ حَتَّى رُبَّمَا بَسَطَ ثَوْبَهُ}}<ref>سنن النبی، ص۱۳۴.</ref>.
#استقبال از مهمان: صاحب‌خانه لازم است خوش‌آمد به مهمان بگوید و از او خوب [[پذیرایی]] کند. در [[سیره پیامبر]]{{صل}} آمده است: حضرت هرگاه مهمان بر او وارد می‌‌شد، وی را گرامی میداشت و چه بسیار [[جامه]] (در برخی از [[روایات]] ردا و [[عبا]] آمده است) خود را زیر پای او می‌گسترد: {{متن حدیث|وَ كَانَ يُكْرِمُ مَنْ يَدْخُلُ عَلَيْهِ حَتَّى رُبَّمَا بَسَطَ ثَوْبَهُ}}<ref>سنن النبی، ص۱۳۴.</ref>.
#[[غذا خوردن]] با مهمان: یکی از [[وظایف]] [[اخلاقی]] میزبان این است که با مهمان غذا بخورد. در روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} آمده است: وقتی مهمانی برای [[رسول خدا]]{{صل}} می‌رسید، همراه او غذا میل می‌کرد و دست از غذا نمی‌کشید تا مهمان [[سیر]] می‌‌شد و کنار میک‌شید<ref>وسائل الشیعة، ج۱۶، ص۴۳۲.</ref>.
#[[غذا خوردن]] با مهمان: یکی از [[وظایف]] [[اخلاقی]] میزبان این است که با مهمان غذا بخورد. در روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} آمده است: وقتی مهمانی برای [[رسول خدا]]{{صل}} می‌رسید، همراه او غذا میل می‌کرد و دست از غذا نمی‌کشید تا مهمان [[سیر]] می‌‌شد و کنار میک‌شید<ref>وسائل الشیعة، ج۱۶، ص۴۳۲.</ref>.
#پذیرایی در حد توان: در [[حدیث نبوی]] آمده است: [[انسان]] نباید آن‌چه را [[قدرت]] ندارد، با [[تکلف]] و [[زحمت]] برای مهمان فراهم کند: {{متن حدیث|لَا يَتَكَلَّفَنَّ أَحَدُ لِضَيْفِهِ مَا لَا يَقْدِرُ}}<ref>نهج الفصاحه، ح۲۵۲۰.</ref>.
#پذیرایی در حد توان: در حدیث نبوی آمده است: [[انسان]] نباید آن‌چه را [[قدرت]] ندارد، با [[تکلف]] و زحمت برای مهمان فراهم کند: {{متن حدیث|لَا يَتَكَلَّفَنَّ أَحَدُ لِضَيْفِهِ مَا لَا يَقْدِرُ}}<ref>نهج الفصاحه، ح۲۵۲۰.</ref>.
#[[پرهیز]] از [[اسراف]]: در [[دین مبین اسلام]] اسراف [[حرام]] است و [[گناه]] دارد. باید تلاش کنیم در همه برنامه‌های [[زندگی]] خود [[برنامه‌ریزی]] داشته باشیم و در مهمانی‌ها به اندازه لازم غذا [[تدارک]] ببینیم و برای ده نفر مهمان، به اندازه بیست نفر غذا تهیه نکنیم تا مجبور شویم بقیه آن را دور بریزیم.
#پرهیز از [[اسراف]]: در [[دین مبین اسلام]] اسراف [[حرام]] است و [[گناه]] دارد. باید تلاش کنیم در همه برنامه‌های [[زندگی]] خود [[برنامه‌ریزی]] داشته باشیم و در مهمانی‌ها به اندازه لازم غذا [[تدارک]] ببینیم و برای ده نفر مهمان، به اندازه بیست نفر غذا تهیه نکنیم تا مجبور شویم بقیه آن را دور بریزیم.
#به [[خدمت]] نگرفتن مهمان: در حدیث نبوی آمده است: سبک [[عقلی]] مرد آن است که مهمان خویش را به خدمت گیرد: {{متن حدیث|سَخَافَةٌ بِالْمَرْءِ أَنْ يَسْتَخْدِمَ ضَيْفَهُ}}<ref>نهج الفصاحه، ح۱۷۳۸.</ref>.
#به خدمت نگرفتن مهمان: در حدیث نبوی آمده است: سبک [[عقلی]] مرد آن است که مهمان خویش را به خدمت گیرد: {{متن حدیث|سَخَافَةٌ بِالْمَرْءِ أَنْ يَسْتَخْدِمَ ضَيْفَهُ}}<ref>نهج الفصاحه، ح۱۷۳۸.</ref>.
#گرامی داشتن مهمان: [[پیامبر اسلام]] فرمود: هر که به [[خدا]] و [[روز جزا]] [[ایمان]] دارد... مهمان خویش را گرامی دارد: {{متن قرآن|مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ...}}<ref>«کسی که به خداوند و روز بازپسین ایمان دارد» سوره طلاق، آیه ۲.</ref> {{متن حدیث|فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ}}<ref>نهج الفصاحه، ح۲۹۱۵.</ref>.
#گرامی داشتن مهمان: [[پیامبر اسلام]] فرمود: هر که به [[خدا]] و [[روز جزا]] [[ایمان]] دارد... مهمان خویش را گرامی دارد: {{متن قرآن|مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ...}}<ref>«کسی که به خداوند و روز بازپسین ایمان دارد» سوره طلاق، آیه ۲.</ref> {{متن حدیث|فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ}}<ref>نهج الفصاحه، ح۲۹۱۵.</ref>.
#بدرقه کردن: در حدیث نبوی آمده است: [[مستحب]] است که مرد با مهمان خود تا در [[خانه]] برود و او را بدرقه کند: {{متن حدیث|إِنَّ مِنَ السُّنَّةِ أَن يَخْرُجَ الرَّجُلُ مَعَ ضَيْفِهِ بَابَ الدَّارِ}}<ref>نهج الفصاحه، ح۹۱۹.</ref>.<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم - برهانی (کتاب)| سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص 184-185.</ref>
#بدرقه کردن: در حدیث نبوی آمده است: [[مستحب]] است که مرد با مهمان خود تا در [[خانه]] برود و او را بدرقه کند: {{متن حدیث|إِنَّ مِنَ السُّنَّةِ أَن يَخْرُجَ الرَّجُلُ مَعَ ضَيْفِهِ بَابَ الدَّارِ}}<ref>نهج الفصاحه، ح۹۱۹.</ref>.<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم - برهانی (کتاب)| سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص ۱۸۴-۱۸۵.</ref>


== منابع ==
== منابع ==

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۱۶

این مدخل زیرشاخهٔ بحث میهمان و میهمانی است. میهمان و میهمانی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: میهمان و میهمانی در قرآن - میهمان و میهمانی در معارف و سیره نبوی - میهمان و میهمانی در معارف و سیره فاطمی - میهمان و میهمانی در جامعه‌شناسی اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

داشتن دستی گشاده، سفره‌ای گشوده و عطایی پیوسته و میهمانداری و میهمان‌نوازی از نشانه‌ها و جلوه‌های روحیه جوانمردی است که در آموزه‌های دینی ما خصلتی شایسته و پسندیده به شمار می‌آید[۱].

تشویق به میهمان‌پذیری

میهمان‌نوازی و پذیرایی از میهمان از ویژگی‌های بارزی است که در سیره رسول خدا (ص) بسیار بر آن تأکید شده است. پیامبر خدا (ص) میهمان را راهنمای بهشت[۲] و هدیه ارزشمند الهی معرفی کرده و فرموده است: "هرگاه خداوند برای قومی خیر اراده بکند، به سویش هدیه می‌فرستد"؛ ‌ گفتند: "آن هدیه چیست؟" فرمود: "میهمان؛ میهمانی که روزی را نازل می‌کند و گناه اهل خانه را می‌برد"[۳].

همچنین از ایشان روایت شده است که فرمود: "تا وقتی که امتم، دوستی خود را بر یکدیگر آشکار و امانت را ادا کنند و از حرام خدا بپرهیزند و از میهمان، پذیرایی کنند و نماز را به پا دارند و زکات دهند، خیر و برکت از ایشان گرفته نمی‌شود و اگر جز این باشد، به خشکسالی مبتلا می‌شوند"[۴].

آن حضرت، پذیرایی از میهمان را کفاره گناهان مؤمن شمرده است[۵]. نقل شده است، روزی مردی به رسول خدا (ص) گفت: "پدر و مادرم فدایت! برنامه زندگی‌ام این است که وضو را به طور کامل انجام می‌دهم، نماز می‌خوانم، زکات مالم را هم به موقع می‌پردازم و از میهمان با آغوش باز و برای رضای خدا پذیرایی می‌کنم"؛حضرت به او فرمود: "آفرین، آفرین، آفرین بر تو باد! جهنم راهی به سوی تو ندارد اگر چنین باشی؛ خداوند تو را از هرگونه بخل پاک ساخته است"[۶].

از دلایلی که بعضی مردم را از پذیرفتن میهمان بازداشته، ترس از مخارج مهمانی است؛ اما رسول خدا (ص) مهمان را باعث خیر و برکت معرفی می‌کرد و می‌فرمود: "خیر و برکت به خانه‌ای که در آن اطعام می‌شود، سریع‌تر از فرو رفتن تیغ در کوهان شتر، می‌رسد"[۷].[۸]

نکوهش خانه بی‌میهمان‌

پیامبر خدا (ص) خانه بی‌مهمان را دوست نداشت و می‌فرمود: "در خانه‌ای که میهمان وارد نمی‌شود، ملائکه هم فرود نمی‌آیند"[۹] و کسانی را که از قبول مهمان شانه خالی می‌کردند، سرزنش می‌کرد و می‌فرمود: "در کسی که میهمان نمی‌پذیرد، خبری نیست"[۱۰]. و نیز می‌فرمود: « بئس القوم لا ینزلون الضیف»؛ بد قومی‌اند کسانی که میهمان به خانه نمی‌آورند[۱۱].[۱۲]

مهمان‌دوستی؛ لطف خداوند به بندگان

رسول اکرم (ص) مهمان‌دوستی و مهمان‌نوازی را از الطاف خداوند به بندگان خاصش می‌دانست و می‌فرمود: "جز مؤمن پرهیزگار، کسی پذیرایی از میهمان رادوست ندارد و از او پذیرایی نمی‌کند"[۱۳]. نقل شده است، روزی، پیامبر خدا (ص) از کنار مردی گذشت که صاحب گاو و شتر بود و پیامبر (ص) را میهمان نکرد؛ اما وقتی از کنار زنی عبور کرد که او تنها چند بره داشت، او یکی از بره‌ها را برای خاتم انبیا (ص) سر برید. پس پیامبر (ص) به اصحاب فرمود: "به این دو نفر بنگرید؛ به راستی که این قبیل خصلت‌ها به دست خداست و به هر کس که بخواهد، خوی نیک می‌دهد"[۱۴].[۱۵].

تشویق افراد به پذیرفتن دعوت مؤمن

پذیرفتن دعوت مسلمانان از سنت‌های رسول خدا (ص) است که در سیره و گفتار آن حضرت، به شدت به آن توجه و تأکید شده بود. آن حضرت، خطاب به تمامی مسلمان می‌فرمود: "به حاضر و غایب امت خود سفارش می‌کنم که دعوت مسلمانان را اگرچه به فاصله پنج میل هم باشد، بپذیرند که این عمل از دیانت است"[۱۶] او نپذیرفتن دعوت مؤمنان را به دور از ادب می‌دانست[۱۷] و می‌فرمود: "اگر مؤمنی مرا به خوردن پاچه گوسفندی دعوت کنند، می‌پذیرم و این، جزو دین است"[۱۸].

البته نکته مهم آن است که پیامبر (ص) از نپذیرفتن دعوت شخص مؤمن داشت؛ و گرنه به فرموده خود ایشان، مسلمانان از پذیرش دعوت منافقان و فاسقان منع شده‌اند؛ چنانکه آن حضرت به ابوذر چنین توصیه فرموده بود: « لَا تَأْكُلْ‌ طَعَامَ‌ الْفَاسِقِينَ‌!»[۱۹].[۲۰]

رعایت رضای الهی در میهمانی‌ها

به مهمانی رفتن و پذیرش مهمان باید تنها برای رضای خدا و برای تکریم و بزرگداشت برادر مؤمن صورت گیرد و به دلیل ریا، طمع ورزی و... ؛ رسول خدا (ص) نیز در توصیه‌های خود به ابوذر فرمود: "ای ابوذر! به کسی که او را برای رضای خدا دوست داری، از غذای خود بخوران و از غذای کسی که برای خدا تو را دوست دارد، بخور!"[۲۱].[۲۲]

آداب میهمان‌نوازی

روایات بسیاری از رسول خدا (ص) درباره تکریم و تعظیم‌ شأن میهمان نقل شده و در حدیثی آمده است: "هر که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید میهمانش را گرامی بدارد"[۲۳].

از مصادیق تکریم میهمان، غذا خوردن همراه میهمان است؛ رسول خدا (ص) در این باره می‌فرمود: "هر کس دوست دارد که خدا و رسولش او را دوست بدارند، پس با مهمانش غذا بخورد"[۲۴]. همچنین فرموده است: "هر کس غذای خود را با میهمانش بخورد، میان او و پروردگارش هیچ پرده‌ای (حجابی) نخواهد بود"[۲۵].

خاتم انبیا (ص) میزبان را از روزه گرفتن مستحبی نهی کرده؛ زیرا ممکن است باعث شود که میهمان خجالت بکشد و زودتر از غذا خوردن دست بردارد[۲۶]. همچنین رسول خدا (ص) میزبان را از اموری که باعث زحمت افتادن میهمان می‌شود بازداشته است[۲۷] و می‌فرماید: "میهمان را به زحمت و سختی نیندازید تا اینکه او را عصبانی کنید؛ پس اگر او را عصبانی کنید، به تحقیق که خدا را عصبانی کرده‌اید و کسی که خدا را عصبانی کند، خدا بر او خشم می‌گیرد"[۲۸]. به خدمت گرفتن میهمان هم از امور دیگری است که رسول خدا (ص) به شدت از آن نهی کرده است؛ آن بزرگوار به خدمت گرفتن میهمان را دلیل سبکی عقل می‌دانست و از آن نهی می‌کرد[۲۹].

تهیه خلال دندان میهمان، یکی از حقوق میهمان بر میزبان است و این مطلب، از دیگر نکات جالب توجه در مهمانی‌هاست که رسول خدا (ص) بدان اشاره می‌فرماید[۳۰]. آن حضرت، بدرقه میهمان را هم از حقوق مهمان بر میزبان دانسته است و می‌فرماید: "از حقوق میهمان، این است که او را تا در منزل بدرقه کنی"[۳۱].[۳۲]

آداب میهمانی

میهمانی، دو طرف دارد: میهمان و میزبان و میهمان نیز در قبال میزبان، وظایفی دارد که پسندیده است آن را به بهترین وجه رعایت کند. از اموری که شایسته مهمانی نیست این است که میهمان روزه بگیرد و رسول خدا (ص) میهمانان را از گرفتن روزه [مستحبی] مگر با اجازه میزبان برحذر داشته، آن را باعث هدر رفتن زحمات میزبان می‌دانست[۳۳].

نقل شده است، روزی آن حضرت به خانه یکی از یاران خویش رفت و هنگامی که سفره غذا گسترده شد، یکی از حاضران از خوردن غذا خودداری ورزید و گفت: "من روزه‌ام"؛ پس پیامبر خدا (ص) به او فرمود: "برادر مسلمان تو، برای پذیرایی از تو زحمت کشیده است و تو می‌گویی روزه هستی؟! روزه‌ات را [که مستحبی است] افطار کن و به جای آن روز دیگری روزه بگیر"[۳۴]. ‌ از موارد دیگری که رسول خدا (ص) میهمانان را از آن بر حذر می‌داشتند، همراه بردن فرزندان خود در مهمانی‌هاست. رسول خدا (ص) در این باره فرموده است: "هر گاه به مهمانی دعوت شدید، فرزندان خود را [که دعوت نشده‌اند] همراه نبرید که این، کاری حرام و عملی غاصبانه است"[۳۵].[۳۶]

حد میهمانی

پیامبر اکرم (ص) میهمانی را سه روز می‌دانست و می‌فرمود: "مهمانی، سه روز است و افزون بر آن، حق نیست؛ بلکه صدقه‌ای است که صاحب‌خانه می‌پردازد"[۳۷] در روایتی از رسول خدا (ص) نقل شده است: "هیچ مسلمانی حق ندارد نزد برادرش تا زمانی بماند که او را به گناه بیندازد" گفتند: "چگونه او را به گناه می‌اندازد؟" ‌فرمود: "آن قدر در خانه میزبان بماند که او دیگر چیزی نداشته باشد که برای میهمان خود انفاق کند"[۳۸].[۳۹]

به سختی نیفتادن در مهمانی

از سفارش‌های مهم رسول خدا (ص)، به سختی نیفتادن میهمان و میزبان در مهمانی است. در سیره آن بزرگوار، میزبان تا آنجا که به سختی نیفتد، موظف است وسایل آسایش میهمان را تأمین کند[۴۰]؛ چنانکه از سلمان فارسی نقل شده است: « انَّ لَا نَتَكَلَّفُ لِلضَّيْفِ مَا لَيْسَ عِنْدَنَا وَ انَّ نقدم اليه مَا حَضَرٍ»[۴۱]. میهمان نیز باید که با رویی گشاده، پذیرایی هر چند مختصر میزبانش را بپذیرد. در این باره از پیامبر خدا (ص) چنین نقل شده است: "از بزرگواری مرد، آن است که آن‌چه برادرش نزد او می‌گذارد، بپذیرد و سختگیری نکند"[۴۲].

همچنین نقل شده است که پیامبر اکرم (ص) فرمود: "برای میزبان همین گناه بس که غذایی را که پیش برادران خود می‌گذارد، کم شمارد و برای میهمانان نیز همین گناه بس که آن‌چه را برادرشان در برابرشان می‌گذارد، کم بشمارند"[۴۳].[۴۴]

مهمان‌دوستی خاتم انبیا (ص)

نقل شده است، پیامبر خدا (ص) در یکی از سفرها به خواندن نماز مشغول بود که عده‌ای سواره آمدند و حال رسول اکرم (ص) را از یاران آن حضرت پرسیدند و آن حضرت را ستودند و گفتند: "اگر عجله نداشتیم منتظر آن حضرت می‌ماندیم؛ سلام ما را به او برسانید". آنها این سخنان را گفتند و رفتند؛ وقتی پیامبر (ص) از خواندن نماز فارغ شد، غضبناک شد و فرمود: عده‌ای نزد شما می‌آیند و حال مرا می‌پرسند و به من سلام می‌فرستند؛ اما شما آنها را دعوت نمی‌کنید که پایین بیایند و چیزی بخورند و از آنها پذیرایی نمی‌کنید... ؟"[۴۵].[۴۶]

مهمان‌نوازی در سیره نبوی (ص)

عادت آن حضرت این بود که با خانواده و خادمان خانه‌اش غذا می‌خورد؛ اما با آمدن میهمان، غذایش را همراه میهمان می‌خورد[۴۷] و دوست‌داشتنی‌ترین غذا برای ایشان غذایی بود که با مهمان و همراه او می‌خورد[۴۸].

نقل شده است که هرگاه برای آن حضرت میهمان می‌رسید و همراه میهمان غذا می‌خورد، به سفره دست دراز نمی‌کرد تا اینکه نخست، میهمان، خوردن را آغاز کند و دست از غذا نمی‌کشید تا میهمان دست از غذا بکشد (تا میهمان خجالت نکشد)[۴۹]؛ اگر هم در میان جمعی غذا می‌خورد، پیش از همه شروع می‌کرد و آخر از همه، از غذا دست می‌کشید تا اینکه همه غذا خورده باشند [۵۰].[۵۱]

روایاتی درباره آداب مهمانی پیامبر (ص)

نقل شده است، رسول خدا (ص) با فروتنی تمام، دعوت همگان را می‌پذیرفت. ایشان بارها دعوت کسانی را پذیرفته بود که گاه غذای سفره‌شان نانی جو و دنبه‌ای بو گرفته بود[۵۲]؛ اما ایشان با رویی گشاده در این مهمانی‌ها شرکت می‌کرد و می‌فرمود: "اگر مرا به خوردن استخوان شانه و سردستی هم دعوت کنند، خواهم پذیرفت"[۵۳]. سختگیری در سیره حضرتش جایی نداشت و می‌فرمود:« لَا أُحِبُ‌ الْمُتَكَلِّفِينَ‌»[۵۴]. ‌

  1. اجازه گرفتن از میزبان برای میهمان بی‌دعوت : روایت شده است، روزی گروهی از ساکنان مدینه پیامبر خدا (ص) را همراه پنج نفر از اصحاب آن حضرت به میهمانی دعوت کردند. پیامبر اکرم (ص) هم دعوت آنها را پذیرفت و به میهمانی رفت. پیامبر (ص) در بین راه شخص دیگری را دیدند که او هم از اصحاب ایشان بود و آن شخص نیز همراه رسول خدا (ص) و یارانش به راه افتاد تا اینکه به نزدیکی خانه میزبان رسیدند. پس در این هنگام، پیامبر خاتم (ص) به آن شخص فرمود: "این گروه، شما را دعوت نکرده‌اند؛ اینجا بمان تا ما حضور شما را به آنها یاد آوری کنیم و اجازه بگیریم..."[۵۵]. ‌
  2. پاداش دادن به میزبان‌: از جابر بن عبدالله انصاری نقل شده است: روزی ابوالهیثم انصاری غذایی تهیه و پیامبر خدا (ص) و یاران آن حضرت را به خوردن آن دعوت کرد. وقتی یاران پیامبر (ص) از خوردن غذا فارغ شدند، رسول اکرم (ص) به همراهان فرمود: "به برادر میزبان خود پاداش و ثواب برسانید!"‌ گفتند: "چگونه به او ثواب برسانیم؟"‌ فرمود: "هنگامی که میهمان، به خانه میزبان وارد شود و غذایش را بخورد و نوشیدنی‌هایش را بنوشد، برای او دعای خیر بکند که همین دعای خیر باعث پاداش برای میزبان خواهد بود"[۵۶].
  3. کراهت از حضور در مهمانی خاص ثروتمندان‌: رسول خدا (ص) از حضور در میهمانی مخصوص توانگران نهی فرموده است[۵۷] و آن بزرگوار، خود، کراهت داشت میهمان شخصی شود که فقط ثروتمندان را دعوت کرده و نیازمندان را دعوت نکرده بود[۵۸].

میهمان‌دوستی و آداب میهمانی

میهمان‌دوستی و میهمان‌نوازی از ویژگی‌های سخاوتمندان است. این کار در سیره رسول گرامی اسلام بسیار دیده می‌شود. اگر مسلمانی به میهمانی پیامبر دعوت می‌شد، همراه آنان، نشسته بر زمین و بر روی هر چه که دیگران طعام می‌خورند، غذا می‌خورد. اگر میهمان داشت ترجیح می‌داد با میهمانش غذا بخورد. محبوب‌ترین غذا و سفره در نظر پیامبر، غذایی بود که شرکت‌کنندگان بیشتری بر سر طعام باشند[۵۹].

در سفره‌های جمعی، رسول خدا (ص)، زودتر از همه دست به غذا می‌برد و دیرتر از همه دست از غذا می‌کشید تا دیگران بدون خجالت کشیدن، غذا بخورند[۶۰]. می‌فرمود، هرکس از جلوی خودش غذا بخورد. آن حضرت غذا خوردن به تنهایی را دوست نداشت و تنها غذا نمی‌خورد[۶۱].

هرگاه با جمعی به میهمانی می‌رفت، اگر کسی که دعوت نبود، با او و یارانش همراه می‌شد، نزدیک خانه میزبان که می‌رسیدند، می‌فرمود: تو را که دعوت نکرده‌اند، همین جا باش تا برای تو هم از میزبان، اجازه بگیریم[۶۲]. هرگاه میهمان به خانه وی می‌آمد، با میهمان غذا می‌خورد و از سفره دست نمی‌کشید تا آنکه میهمان از طعام دست بکشد[۶۳].

سلمان فارسی می‌گوید: بر رسول خدا (ص) وارد شدم و دیدم آن بزرگوار به پشتی تکیه داده است. آن پشتی را برای من گذاشت و فرمود: ای سلمان هر مسلمانی که برادر مسلمانش بر او وارد شود و جهت احترام و بزرگداشت برای او پشتی بگذارد، خداوند او را می‌آمرزد[۶۴]. معاذ بن جبل می‌گوید: روزی میهمانی بر من وارد شد و من چیزی در خانه نداشتم، مگر مقداری نان خشک و آب گوشت که با خجالت آنها را نزد او گذاشتم. بعدها از پیامبر پرسیدم: آیا این کار اجری هم داشته است؟ حضرت فرمود: «اگر تمام فرشتگان آسمان‌ها جمع شوند، قادر نخواهد بود که ثواب این اطعام و اکرام را ذکر کنند»[۶۵].

از پیامبر اکرم (ص) روایت شده است: هنگام ملاقات و اولین برخورد، سلام کنید و مصافحه کنید (یعنی به هم دست دهید) تا گناهانتان ریخته شود[۶۶]. بنابراین، پیشوازی از میهمان و مصافحه کردن با او از وظایف میزبان است.

باز از آن حضرت روایت است: کسی که میهمان خود را غذا بدهد، خداوند از طعام‌ها و میوه‌های بهشتی به او می‌خوراند[۶۷]. رسول گرامی (ص) اسلام در اهمیت دعوت از مهمان می‌فرماید: «كُلُّ بَيْتٍ لَا يَدْخُلُ فِيهِ الضَّيْفُ لَا يَدْخُلُهُ الْمَلَائِكَةُ»[۶۸]. همچنین فرمودند: «الضَّيْفُ دَلِيلُ الْجَنَّةِ»[۶۹]. رسول الله مهمانان را مایه برکت می‌شمارند و می‌فرمایند: «الْبَرَكَةُ أَسْرَعُ إِلَى مَنْ يُطْعِمُ الطَّعَامَ مِنَ السِّكِّينِ فِي السَّنَامِ»[۷۰]. چنانکه فرمودند: «الضَّيْفُ يَأْتِي الْقَوْمَ بِرِزْقِهِ فَإِذَا ارْتَحَلَ ارْتَحَلَ بِجَمِيعِ ذُنُوبِهِمْ»[۷۱]. همچنین پیامبر فرمودند: هرگاه خداوند خیر و سعادت قومی را خواست، هدیه‌ای را به آن قوم اهدا کند. حاضران پرسیدند آن هدیه چیست؟ پیامبر فرمود: «الضَّيْفُ يَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَ يَرْتَحِلُ بِذُنُوبِ أَهْلِ الْبَيْتِ‌»[۷۲]. پیامبر در کلامی دیگر می‌فرمایند: «مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ»[۷۳].

از سوی دیگر اجابت دعوت مؤمن برای مهمانی از نظر اسلام، ارزش والایی دارد و موجب پاداش خواهد بود. رسول اکرم (ص) دراین باره می‌فرمایند: « أُوصِي الشَّاهِدَ مِنْ أُمَّتِي وَ الْغَائِبَ أَنْ يُجِيبَ دَعْوَةَ الْمُسْلِمِ وَ لَوْ عَلَى خَمْسَةِ أَمْيَالٍ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنَ الدِّينِ»[۷۴]. و نیز فرمودند: «مِنَ الْجَفَاءِ... أَنْ يُدْعَى الرَّجُلُ إِلَى طَعَامٍ فَلَا يُجِيبَ أَوْ يُجِيبَ فَلَا يَأْكُلَ»[۷۵]. رسول الله اجابت نکردن مهمانی را دلیل عجز و ناتوانی می‌دانند و می‌فرمایند: «مِنْ أَعْجَزِ الْعَجْزِ رَجُلٌ دَعَاهُ أَخُوهُ إِلَى طَعَامٍ فَتَرَكَهُ»[۷۶]. نکته حائز اهمیت اینکه انسان نباید بدون دعوت بر کسی وارد شود چه اینکه این عمل از نظر رسول اکرم (ص) ناپسند شمرده شده، ایشان به علی (ع) می‌فرمایند: ای علی! هشت نفرند اگر اهانت شوند، جز خود را سرزنش نکنند... آن کسی که بدون دعوت به کنار سفره شخصی می‌رود[۷۷].

در اسلام تاکید شده است که میزبان تنها ثروتمندان را دعوت نکند بلکه فقرا و مستمندان را نیز جزو دعوت‌شدگان قرار دهد پیامبر اکرم در این راستا می‌فرمایند: «شَرُّ الطَّعَامِ طَعَامُ الْوَلِيمَةِ يُدْعَى إِلَيْهَا الشَّبْعَانَ وَ يُحْبَسُ عَنْهُ الْجِيعَانُ»[۷۸] و نیز فرمودند: «اجابت دعوت کسی که در کنار سفره ولیمه او ثروتمندان حاضرند نه فقیران، ناپسند است»[۷۹].

رسول گرامی اسلام محبوب‌ترین مهمانان را دوستان خداوند می‌شمارند و می‌فرمایند در دعوت کردن از میهمانان به این مهم توجه کنید. ازاین رو می‌فرماید: «أَضِفْ بِطَعَامِكَ مَنْ تُحِبُّ فِي اللَّهِ»؛ «کسی را که به خاطر خدا دوستش داری به غذای خود میهمان کن». رسول اکرم (ص) سفارش می‌فرمایند که میزبان همراه مهمانانش غذا بخورد. «مَنْ أَحَبَّ أَنْ يُحِبَّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ فَلْيَأْكُلْ مَعَ ضَيْفِهِ»[۸۰]. پیامبر توصیه می‌کردند برای پذیرایی از مهمان خود را به زحمت نیاندازند و با همان چیزی که در منزل دارید از او پذیرایی کنید. دو نفر مهمان مسلمانی شدند، مسلمان نان و نمک برای آنها حاضر کرد و گفت: اگر پیامبر از تکلف نهی نکرده بود برایتان از بیرون چیزی تهیه می‌کردم[۸۱].[۸۲]

مهمان‌نوازی

پیامبر اعظم (ص) بسیار مهمان‌دوست و مهمان‌نواز بود تا جایی که از مهمان به عنوان راهنمای بهشت یاد می‌کرد و می‌فرمود: «هر خانه‌ای که مهمانی وارد آن نشود، فرشتگان وارد آن خانه نمی‌گردند»[۸۳]. آن حضرت، مسلمانان را مهمان می‌کرد و به دعوت مسلمانان حتی بندگان پاسخ می‌داد و هیچ غذایی را کم نمی‌شمرد. رسول الله (ص) خودش از مهمانان پذیرایی می‌کرد، چنان که در تاریخ آمده است: «هنگامی که کاروان فرستادگان نجاشی در مدینه به محضر رسول خدا (ص) وارد شدند، آن حضرت برخاست و خودش به آنان خدمت کرد»[۸۴].

در روایتی دیگر آمده است که در یکی از جبهه‌های جنگ، پیامبر در حال نماز خواندن بود. گروهی مسافر از کنار اردوگاه آن حضرت گذشتند و هنگام دیدار با اصحاب پیامبر، احوال حضرت را از آنان پرسیدند. آن گاه برای پیامبر دعا کردند و او را ستودند. سپس از آنجا گذشتند. پیامبر پس از نماز و آگاهی از ماجرا، در حالی که خشمگین بود، به اصحابش اعتراض کرد و فرمود: «سوارانی به اینجا می‌آیند و سلام خود را به من می‌رسانند و جویای حال من می‌شوند، ولی شما آنان را به مهمانی دعوت نمی‌کنید؟»[۸۵].

ایشان معتقد بود که همه شایسته پذیرایی هستند. بر همین اساس می‌فرمود: «‌أَضِفْ بِطَعَامِكَ مَنْ تُحِبُّ فِي اللَّهِ‌»؛ «کسی را که به خاطر خدا دوستش داری، به غذای خود مهمان کن»[۸۶]. در باور رسول الله (ص)، مهمان مایه برکت و روزی‌آور خویش است. بنابراین می‌فرمود: «الضَّيْفُ يَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَ يَرْتَحِلُ بِذُنُوبِ أَهْلِ الْبَيْتِ»؛ «مهمان، روزی خود را می‌آورد و گناهان اهل خانه را می‌برد»[۸۷].

از نظر ایشان، اجابت دعوت مؤمن برای مهمانی نیز ارزش والایی دارد. دراین باره سفارش می‌فرمود: «به حاضران و غایبان از امتم سفارش می‌کنم که دعوت مسلمان را اگرچه پنج میل (حدود ده کیلومتر) با او فاصله باشد، اجابت کنند؛ زیرا اجابت دعوت مسلمان از برنامه‌های دین است».[۸۸].

ناگفته نماند که پیامبر اسلام در عین مهمان دوستی، سفارش می‌کرد که خود را برای پذیرایی از مهمان به زحمت نیندازید و با همان چیزی که در خانه دارید، از او پذیرایی کنید. گفته‌اند دو نفر مهمان سلمان شدند. سلمان، نان و نمک برای آنها حاضر کرد و گفت: «اگر پیامبر از تکلّف نهی نکرده بود، برایتان از بیرون چیزی تهیه می‌کردم»[۸۹].

در مکتب رسول الله (ص)، پذیرایی از مهمان در خانه، به نوعی زکات خانه به شمار می‌رود. ایشان می‌فرماید: «لِكُلِّ شَيْ‌ءٍ زَكَاةً وَ زَكَاةُ الدَّارِ بَيْتُ الضِّيَافَةِ»؛ «هر چیزی را زکاتی هست و زکات خانه، اتاق مهمان‌خانه است»[۹۰].

پیامبر گرامی اسلام به میزبان احترام می‌نهاد. گفته‌اند ایشان در دوران جوانی و پیش از بعثت به طائف سفر کرد. مردی از اهالی طائف، آن حضرت را مهمان کرد و به او احترام گذاشت. پس هنگامی که در چهل سالگی به مقام پیامبری رسید، آوازه پیامبری و دعوت او به اسلام در همه جا پیچید. شخصی در طائف از میزبان پیامبر پرسید: آیا می‌دانی کسی که در مکه به پیامبری مبعوث شده، کیست؟ میزبان گفت: نه، نمی‌دانم. به او گفتند او همان محمد (ص)، یتیم عبدالمطلب است که در فلان روز وارد طائف شد و تو از او میزبانی کردی. میزبان که در همان مهمانی به بزرگی مقام حضرت محمد (ص) پی برده بود، وقتی این سخن را شنید، به سوی پیامبر رهسپار شد. وقتی به حضور حضرت رسید، اسلام را پذیرفت. آن گاه از رسول اکرم (ص) پرسید: آیا مرا می‌شناسی؟ پیامبر فرمود: «تو کیستی؟» میزبان گفت: من همان کسی هستم که وقتی در دوران جاهلیت به طائف آمده بودی، مهمانم شدی. رسول اکرم (ص) به او فرمود: «خوش آمدی، اینک نیاز خود را بیان کن». میزبان گفت: من از شما دویست گوسفند می‌خواهم. رسول خدا (ص) دستور داد تا همان تعداد گوسفند را در اختیار او بگذارند. پس به اصحاب خود فرمود: «چرا این مرد تقاضای اندکی از من کرد و مانند فردی از بنی‌اسرائیل نخواست که در روز قیامت، در بهشت همراه من باشد»[۹۱].[۹۲].

مهمان‌داری

مهمان‌داری، افزون بر ارزش و ثوابی که در آخرت برای میزبان دارد، در پیوند صفا و صمیمیت میان مؤمنان نیز نقش بسزایی دارد. میهمان، هدیه‌ای گران بها است که خداوند به سوی نیکان می‌فرستد. شایسته است میزبان با گشاده رویی به استقبال مهمان برود و در مدت مهمانی، وسایل آسایش و آرامش او را فراهم آورد. شایسته است میزبان برای بازگشت میهمان زمینه‌سازی نکند، ولی اگر خودش تصمیم به رفتن گرفت، تا در خانه، او را بدرقه کند. مهمان در خانه میزبان، به طور طبیعی در خوردن غذا حیا می‌کند. از این رو، میزبان باید پیش از مهمان، غذا خوردن را آغاز کند و پس از او دست بکشد. هر چند باید از هر نظر مهمان را گرامی داشت، ولی این بدان معنا نیست که انسان، خود را به سختی اندازد و بیش از حد توانش، خود را گرفتار سازد.

حقیقت این است که برخی در این زمینه افراط و تفریط می‌کنند. از همین رو، گاهی دیده می‌شود که برای پذیرایی از مهمان چنان اسراف می‌کنند که گویی می‌خواهند همه امکانات خود را به یک باره خرج کنند، در حالی که مهمان‌داری از نظر اسلام باید چنان باشد که برای هیچ یک از دو طرف مشکلاتی ایجاد نکند. از سوی دیگر، نباید در پذیرایی از مهمان کوتاهی کرد. پیامبر گرامی اسلام در زمینه تکریم میهمان فرموده است: «مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ‌»[۹۳]. هر که به خدا و روز واپسین ایمان دارد، باید میهمانش را گرامی بدارد.

ایشان در کلامی دیگر، پی آمدهای مثبت میهمان نوازی را چنین برمی‌شمارد: «میهمان، روزی خود را می‌آورد و گناهان اهل خانه را می‌برد»[۹۴].[۹۵]

آداب مهمان‌داری در گفتار و رفتار پیامبر اعظم(ص)

  1. استقبال از مهمان: صاحب‌خانه لازم است خوش‌آمد به مهمان بگوید و از او خوب پذیرایی کند. در سیره پیامبر(ص) آمده است: حضرت هرگاه مهمان بر او وارد می‌‌شد، وی را گرامی میداشت و چه بسیار جامه (در برخی از روایات ردا و عبا آمده است) خود را زیر پای او می‌گسترد: «وَ كَانَ يُكْرِمُ مَنْ يَدْخُلُ عَلَيْهِ حَتَّى رُبَّمَا بَسَطَ ثَوْبَهُ»[۹۶].
  1. غذا خوردن با مهمان: یکی از وظایف اخلاقی میزبان این است که با مهمان غذا بخورد. در روایتی از امام صادق(ع) آمده است: وقتی مهمانی برای رسول خدا(ص) می‌رسید، همراه او غذا میل می‌کرد و دست از غذا نمی‌کشید تا مهمان سیر می‌‌شد و کنار میک‌شید[۹۷].
  2. پذیرایی در حد توان: در حدیث نبوی آمده است: انسان نباید آن‌چه را قدرت ندارد، با تکلف و زحمت برای مهمان فراهم کند: «لَا يَتَكَلَّفَنَّ أَحَدُ لِضَيْفِهِ مَا لَا يَقْدِرُ»[۹۸].
  3. پرهیز از اسراف: در دین مبین اسلام اسراف حرام است و گناه دارد. باید تلاش کنیم در همه برنامه‌های زندگی خود برنامه‌ریزی داشته باشیم و در مهمانی‌ها به اندازه لازم غذا تدارک ببینیم و برای ده نفر مهمان، به اندازه بیست نفر غذا تهیه نکنیم تا مجبور شویم بقیه آن را دور بریزیم.
  4. به خدمت نگرفتن مهمان: در حدیث نبوی آمده است: سبک عقلی مرد آن است که مهمان خویش را به خدمت گیرد: «سَخَافَةٌ بِالْمَرْءِ أَنْ يَسْتَخْدِمَ ضَيْفَهُ»[۹۹].
  5. گرامی داشتن مهمان: پیامبر اسلام فرمود: هر که به خدا و روز جزا ایمان دارد... مهمان خویش را گرامی دارد: ﴿مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ...﴾[۱۰۰] «فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَهُ»[۱۰۱].
  6. بدرقه کردن: در حدیث نبوی آمده است: مستحب است که مرد با مهمان خود تا در خانه برود و او را بدرقه کند: «إِنَّ مِنَ السُّنَّةِ أَن يَخْرُجَ الرَّجُلُ مَعَ ضَيْفِهِ بَابَ الدَّارِ»[۱۰۲].[۱۰۳]

منابع

  1. حسینی ایمنی، سید علی اکبر، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم
  2. اسحاقی، سید حسین، کانون محبت
  3. اسحاقی، سید حسین، رسول مهربانی
  4. حسینی‌نیا، اقبال، زمزم هدایت
  5. برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم

پانویس

  1. ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۶۳۱.
  2. ↑ تاج الدین شعیری، جامع الاخبار، ج ۱، ص ۱۳۶ و محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۵۷.
  3. ↑ المتقی الهندی، کنزالعمال، ج ۹، ص ۲۴۲؛ ورام بن ابی‌فراس، مجموعه ورام، ج ۱، ص ۶ و جامع الاخبار، ص ۱۳۶.
  4. ↑ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۳۱۸ و جامع الاخبار، ص ۱۳۶.
  5. ↑ ملا محسن فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ج ۳، ص ۳۲ و وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۵۹.
  6. ↑ حمیری قمی، قرب الاسناد، ص ۳۶ و وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۲۸۰.
  7. ↑ کلینی، الکافی، ج ۴، ص ۵۱؛ احمد بن محمد بن خالد برقی، المحاسن، ج ۲، ص ۲۹۰ و قطب الدین راوندی، الدعوات، ص ۱۵۰.
  8. ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص۶۳۱ ـ ۶۳۲.
  9. ↑ جامع الاخبار، ص ۱۳۶ و المستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۵۸.
  10. ↑ احمد بن حنبل، مسند احمد، ج ۴، ص ۱۵۵؛ الهیثمی، مجمع الزوائد، ج ۸، ص ۱۷۵؛ جلال الدین سیوطی، الجامع الصغیر، ج۲، ص۷۴۷ و المحجة البیضاء، ص ۳۲.
  11. ↑ کنزالعمال، ج۹، ص ۲۴۴ و الجامع الصغیر، ج ۱، ص ۴۹۱.
  12. ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۶۳۲.
  13. ↑ وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۲۳ و حمیری قمی، قرب الاسناد، ص ۳۶.
  14. ↑ المحجة البیضاء، ص ۳۲.
  15. ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۶۳۲-۶۳۳.
  16. ↑ الکافی، ج ۶، ص ۲۷۶؛ شیخ طوسی، التهذیب، ج ۹، ص ۹۴ و المحاسن، ج ۲، ص۴۱۱.
  17. ↑ قرب الاسناد، ص۷۴ و وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۱۴۵.
  18. ↑ الکافی، ج ۶، ص ۲۷۴ و المحاسن، ج ۲، ص۴۱۱.
  19. ↑ شیخ طوسی، الامالی، ص۵۳۵؛ حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق، ص ۴۶۶ و حسن بن ابی الحسن دیلمی، اعلام الدین، ص۱۹۸.
  20. ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص۶۳۳.
  21. ↑ امالی طوسی، ص ۵۳۵؛ اعلام الدین، ص ۱۹۸ و مکارم الاخلاق، ص ۶۶.
  22. ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۶۳۳-۶۳۴.
  23. ↑ الکافی، ج ۲، ص ۶۶۷؛ جامع الاخبار، ص ۱۳۶؛ مسند احمد، ص ۳۱ و بخاری، صحیح، ج ۷، ص ۱۰۴.
  24. ↑ مجموعه ورام، ج ۲، ص ۱۱۶ و مستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۶۰.
  25. ↑ مجموعه ورام، ج ۲، ص ۱۱۶.
  26. ↑ شیخ صدوق، علل الشرایع، ج ۲، ص ۳۸۴؛ الکافی، ج ۴، ص ۱۵۱ - ۱۵۲ و شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۱۵۴ - ۱۵۵.
  27. ↑ المحجة البیضاء، ص ۳۱.
  28. ↑ همان، ص ۳۱ - ۳۲.
  29. ↑ الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۵۰ و کنزالعمال، ج ۹، ص ۲۴۸.
  30. ↑ من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص ۳۵۷، الکافی، ج ۶، ص ۲۸۵ و المحاسن، ج ۲، ص ۵۶۴.
  31. ↑ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا (ع)، ج ۲، ص ۷۰؛ ابن سلامة، مسند الشهاب، ج ۲، ص ۱۸۴ و ابن ماجه، سنن، ج۲، ص۱۱۱۴.
  32. ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص۶۳۴ ـ ۶۳۵.
  33. ↑ علل الشرایع، ج ۲، ص ۳۸۴، الکافی، ج ۴، ص ۱۵۱ - ۱۵۲ و من لایحضره الفقیه، ص ۱۵۴ - ۱۵۵.
  34. ↑ المحجة البیضاء، ص ۳۵ - ۳۶ و محمدحسن نجفی، جواهر الکلام، ج ۲۹، ص ۵۰.
  35. ↑ المحاسن، ج ۲، ص ۴۱۱ و الدعوات، ص ۱۴۲.
  36. ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص۶۳۵.
  37. ↑ «‌ الضِّيَافَةُ أَوَّلَ‌ يَوْمٍ‌ وَ الثَّانِيَ‌ وَ الثَّالِثَ وَ مَا بَعْدَ ذَلِكَ فَإِنَّهَا صَدَقَةٌ تُصُدِّقَ بِهَا عَلَيْهِ»؛ الکافی، ج ۶، ص ۲۸۳ و شیخ صدوق، الخصال، ج ۱، ص ۱۴۹.
  38. ↑ مسلم نیشابوری، صحیح، ج ۵، ص ۱۳۸ و مسند احمد، ج ۴، ص ۳۱.
  39. ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۶۳۶.
  40. ↑ کنز العمال، ج ۹، ص ۲۴۸ و الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۷۵۴.
  41. ↑ بخاری، التاریخ الکبیر، ج ۲، ص ۳۸۶؛ خطیب، بغدادی ج۸، ص۴۶؛ ۴۶؛ جلال الدین سیوطی، الدر المنثور، ج ۵، ص ۳۲۱؛ الطبرانی، المعجم الکبیر، ج۶، ص۲۳۵ و حاکم نیشابوری، المستدرک، ج ۴، ص ۱۲۳.
  42. ↑ الکافی، ج ۵، ص ۱۴۳؛ فضل اللّه راوندی، النوادر، ص ۱۱ و المحاسن، ج ۲، ص ۴۱۵.
  43. ↑ وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۲۷۷ و المحاسن، ج ۲، ص ۴۱۴.
  44. ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص۶۳۶.
  45. ↑ الکافی، ج ۶، ص ۲۷۵؛ المحاسن، ج ۲، ص ۴۱۶ - ۴۱۷ و وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۲۷۳.
  46. ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۶۳۷.
  47. ↑ مکارم الاخلاق، ص ۲۶ - ۲۷ و وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۲۶۴.
  48. ↑ المستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۳۱ و مکارم الاخلاق، ص ۲۷.
  49. ↑ وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۳۲۰ و الکافی، ج ۶، ص ۲۸۶.
  50. ↑ الکافی، ج ۶، ص ۲۸۵؛ المحاسن، ج ۲، ص ۴۴۸ و علی بن جعفر (ع)، مسائل، ص ۳۴۱.
  51. ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص۶۳۷.
  52. ↑ ابوعیسی ترمذی، الشمائل المحمدیه، ص ۱۹۰؛ ابن سید الناس، عیون الاثر، ج ۲، ص ۴۰۲ و ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج ۴، ص ۱۲۰.
  53. ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۲۷۹ - ۲۸۰؛ مسند احمد، ج ۲، ص ۴۲۴ و نهج الفصاحه، ص ۳۹۳.
  54. ↑ المحاسن، ج ۲، ص ۴۱۵؛ نعمان بن محمد تمیمی مغربی، دعائم الاسلام، ج ۲، ص ۳۲۶ و الکافی، ج ۶، ص ۲۷۶.
  55. ↑ مکارم الاخلاق، ص ۲۲ و المستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۰۷.
  56. ↑ ابن اشعث، سنن ابی داوود، ج ۲، ص ۲۱۸؛ محیی الدین النووی، المجموع، ج ۱۶، ص ۴۰۴ - ۴۰۵ و ابن‌الاثیر الجزری، جامع الاصول من احادیث الرسول (ص)، ج ۵، ص ۱۰۱.
  57. ↑ الدعوات، ص ۱۴۱؛ المحجة البیضاء، ص ۳۷ و مستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۲۴۹.
  58. ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۶۳۸-۶۳۹.
  59. ↑ سنن النبی، ص۱۶۶.
  60. ↑ محاسن، ص۴۴۸.
  61. ↑ سنن النبی، ص۱۷۷.
  62. ↑ مکارم الاخلاق، ص۲۲.
  63. ↑ سنن النبی، ص۶۷.
  64. ↑ مکارم الاخلاق، ص۲۰.
  65. ↑ بحر المحبة، ص۱۱۸؛ برگرفته از: سیدمهدی شمس الدین، اخلاق اسلامی در برخوردهای اجتماعی، ص۹۷.
  66. ↑ بحارالانوار، ج۷۴، ص۱۵۳.
  67. ↑ اصول کافی، ج۲، ص۲۰۴.
  68. ↑ «خانه‌ای که مهمان به آن وارد نشود، فرشتگان واردش نمی‌شوند» میزان الحکمه، ج۷، ص۳۲۷۲.
  69. ↑ «مهمان راهنمای بهشت است» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.
  70. ↑ «آن کس که غذا می‌دهد، برکت به سوی او سریع‌تر از برندگی کارد در کوهان شتر به او می‌رسد» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.
  71. ↑ «مهمان روزی خود را همراه خود می‌آورد و وقتی از خانه میزبان بیرون رود، همه گناهان اهل خانه میزبان را با خود می‌برد و بیرون می‌ریزد» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.
  72. ↑ «آن هدیه مهمان است که همراه روزی خود وارد می‌گردد و با گناهان اهل خانه میزبان بیرون می‌رود» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.
  73. ↑ «هر که به خدا و روز واپسین ایمان دارد، باید میهمانش را گرامی دارد» میزان الحکمه، ج۷، ص۳۲۷۲.
  74. ↑ «به حاضران و غایبان از امتم توصیه می‌کنم که دعوت مسلمان را اگر چه پنج میل (حدود ده کیلومتر) با او فاصله باشد، اجابت کنند زیرا اجابت دعوت مسلمان جزء برنامه‌های دین است» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۴۷.
  75. ↑ «از جفا و نامهربانی است که انسانی به غذا دعوت شود ولی اجابت نکند یا اجابت کند ولی از آن غذا نخورد» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۴۷.
  76. ↑ «بالاترین عجز آن است که مردی برادر دینیش او را به غذا دعوت کند، ولی او آن را ترک نماید و اجابت نکند» بحارالانوار، ج۷۲، ص۴۴۸.
  77. ↑ صدوق، خصال، ج۲، ص۴۰.
  78. ↑ «بدترین غذا، آن سوری است که افراد سیر (و ثروتمند) به آن دعوت می‌شوند و از گرسنگان دریغ می‌گردد». میزان الحکمه، ج۵، ص۵۲۲.
  79. ↑ بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۴۸.
  80. ↑ «کسی که دوست دارد تا خدا و رسولش او را دوست بدارند باید همراه مهمانش غذا بخورد» بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۵۷.
  81. ↑ بحارالانوار، ج۲۲، ص۳۸۴.
  82. ↑ اسحاقی، سید حسین، کانون محبت ص ۴۹.
  83. ↑ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۰.
  84. ↑ محمدتقی عبدوس؛ محمد محمدی اشتهاردی، آموزه‌های اخلاقی - رفتاری امامان شیعه، ص۲۲۳ و ۲۲۴.
  85. ↑ محمدتقی عبدوس؛ محمد محمدی اشتهاردی، آموزه‌های اخلاقی - رفتاری امامان شیعه، ص۱۶۰.
  86. ↑ میزان الحکمه، ج۷، ص۳۲۷۴.
  87. ↑ بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۶۱.
  88. ↑ «أُوصِي الشَّاهِدَ مِنْ أُمَّتِي وَ الْغَائِبَ أَنْ يُجِيبَ دَعْوَةَ الْمُسْلِمِ وَ لَوْ عَلَى خَمْسَةِ أَمْيَالٍ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنَ الدِّينِ»؛ بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۴۷.
  89. ↑ بحارالانوار، ج۲۲، ص۳۸۴.
  90. ↑ کنزالعمال، ج۱۵، ص۳۹۰، ح۴۱۵۰۴.
  91. ↑ ویژه‌نامه پیامبر اعظم (ص)، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، ش۴، ص۵۴۲.
  92. ↑ اسحاقی، سید حسین، رسول مهربانی ص ۵۵.
  93. ↑ میزان الحکمه، ج۷، ص۳۲۷۲.
  94. ↑ «الضَّيْفُ يَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَ يَرْتَحِلُ بِذُنُوبِ أَهْلِ الْبَيْتِ»؛ میزان الحکمه، ج۷، ص۳۲۷۲؛ مستدرک الوسائل، ج۱۶، ص۲۵۸، ح۱۹۷۹۲.
  95. ↑ حسینی‌نیا، اقبال، زمزم هدایت، ص ۴۸.
  96. ↑ سنن النبی، ص۱۳۴.
  97. ↑ وسائل الشیعة، ج۱۶، ص۴۳۲.
  98. ↑ نهج الفصاحه، ح۲۵۲۰.
  99. ↑ نهج الفصاحه، ح۱۷۳۸.
  100. ↑ «کسی که به خداوند و روز بازپسین ایمان دارد» سوره طلاق، آیه ۲.
  101. ↑ نهج الفصاحه، ح۲۹۱۵.
  102. ↑ نهج الفصاحه، ح۹۱۹.
  103. ↑ برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم، ص ۱۸۴-۱۸۵.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=میهمان_و_میهمانی_در_معارف_و_سیره_نبوی&oldid=1307231»