حوض کوثر: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '== جستارهای وابسته == == پانویس ==' به '== پانویس ==') |
|||
| (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[حوض کوثر در کلام اسلامی]] | پرسش مرتبط = }} | ||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
حوضی است در [[بهشت]] یا صحرای [[محشر]] که [[خداوند]] به [[پیامبر اسلام]] {{صل}} عطا کرده است و [[مؤمنان]] هنگام ورود به [[بهشت]] از [[آب]] آن سیراب می‌شوند. "کوثر" نام کوچک‌ترین سوره [[قرآن]] نیز هست. [[خداوند]] در این سوره در مقام یاد کرد نعمت‌های خویش، به [[پیامبر اسلام]] {{صل}} می‌فرماید: "ما به تو کوثر عطا کردیم". کلمه "کوثر" از "کثرت" است به معنای خیر کثیر. | |||
[[مفسران]] [[قرآن کریم]] برای کوثر معناهای بسیاری بر شمرده‌اند. از آن جمله است: نهری در [[بهشت]]؛ حوضی دربهشت یا [[محشر]] که ویژه [[پیامبر اسلام]] {{صل}} است؛ [[فرزندان]] فراوان [[رسول خدا]] {{صل}}؛ [[اصحاب]] و [[پیروان]] آن حضرت تا [[روز قیامت]]؛ دانشمندان [[امت پیامبر]] {{صل}}؛ [[قرآن]] و فضیلت‌های بی‌کران آن؛ [[مقام نبوت]]؛ [[آیین اسلام]]؛ [[توحید]]؛ فضیلت‌های [[رسول]] [[اسلام]] {{صل}}؛ [[مقام محمود]]؛ [[دانش]] [[حکمت]]؛ [[نور]] [[قلب]] [[شریف]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}}<ref>المیزان، ۲۰/ ۳۷۰.</ref>. | |||
== | درباره [[شأن نزول]] سوره کوثر آمده است: [[پیامبر اسلام]] {{صل}} چند بار [[صاحب]] [[فرزند]] پسر شد؛ ولی هیچ یک نمی‌ماندند و از [[دنیا]] می‌رفتند. [[کفار]] از این ماجرا [[شادی]] می‌کردند و زبان به شماتت و طعنه می‌گشودند. عاص بن وائل سهمی- که از بدزبانان [[کفار]] بود- حضرت [[رسول اکرم]] {{صل}} را "ابتر" خواند که به معنای بی‌دنباله است. [[خدای متعال]] برای دلجویی از [[پیامبر]] {{صل}} و پاسخ به [[طعن]] گویان، [[آیات]] سوره کوثر را نازل فرمود<ref>مجمع البیان، ۹ و ۱۰/ ۵۴۹.</ref>. | ||
برخی [[مفسران]] از [[شأن نزول]] و معنای ظاهری [[آیه]] بر آن رفته‌اند که مراد از "کوثر" در این سوره، یا فراوانی [[فرزندان]] آتی [[پیامبر]] {{صل}} است و یا خیر فراوان که یکی از مصداق‌های آن، فراوانی [[فرزند]] است<ref>المیزان، ۲۰/ ۳۲۰.</ref>. بنابر اینکه کوثر را به معنای خیر کثیر بدانیم، حوض کوثر نیز یکی از مصداق‌های این خیر است که [[خداوند]] به [[پیامبر]] خویش عطا کرده است؛ چنان که از پاره‌ای [[روایات]] نیز همین بر می‌آید. بسیاری از علمای [[شیعه]] روشن‌ترین مصداق کوثر و خیر فراوان را وجود [[مبارک]] حضرت [[فاطمه]] {{س}} دانسته‌اند که به واسطه ایشان، نسل [[پیامبر]] {{صل}} فزونی یافته و در سراسر [[جهان]] پراکنده شده است<ref>تفسیر نمونه، ۲۷/ ۳۷۵.</ref>. برخی [[مفسران]] نیز بر آن‌اند که حوض کوثر، [[ظهور]] [[حقیقت]] [[حضرت زهرا]] {{س}} در [[جهان آخرت]] است<ref>جامی از زلال کوثر، ۲۳.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۲۹ ـ ۲۳۰.</ref> | |||
== حوض کوثر میعادگاه [[پیامبر]] {{صل}} با [[قرآن و عترت]] == | |||
در [[حدیث]] معروف [[ثقلین]] از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} آمده است که [[قرآن و عترت]] [[پیامبر]] {{صل}} از هم جدا نخواهند شد تا در کنار حوض بر من وارد شوند<ref>غایة المرام و حجة الخصام، ۲/ ۳۶۷- ۳۰۴.</ref>. طبق این [[حدیث]] حوض کوثر در [[رستاخیز]] میعادگاه [[پیامبر]] {{صل}} با [[قرآن و عترت]] است و یگانگی [[قرآن و عترت]] در آنجا آشکار و [[پیامبر]] از [[امت]] درباره آنها پرسش خواهد کرد، و کسانی در [[قیامت]] از آن خواهند نوشید که [[حق]] [[عترت]] را ادا نمایند<ref>بحارالانوار، ۸/ ۲۴.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۲۳۱.</ref> | |||
== [[امامان]]{{ع}} و حوض کوثر == | |||
براساس [[روایات]] پرشمار، [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در [[بهشت]]، حوضی به نام حوض کوثر دارد که از آب گوارای آن به [[مؤمنان]] می‌دهند. این روایات آن‌چنان فراوان‌اند که می‌توان به تواتر معنوی آنها [[حکم]] داد.<ref>تواتر معنوی بدین معناست که الفاظ احادیث، متفاوت است؛ اما همگی یک مضمون را بیان می‌کنند (سید محمد صادق روحانی، زبدة الاصول، ج۳، ص۱۵۴). علامه مجلسی دراین‌باره ۳۳ روایت را گردآوری کرده است (ر. ک: محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۸، ص۱۶-۲۹).</ref> در این روایات، نقش [[امام علی]]{{ع}} به عنوان ساقی و حتی صاحب حوض برجسته شده است. دراین‌باره، [[رسول خدا]]{{صل}} درباره [[امیرمؤمنان]]{{ع}} فرموده‌اند: "...همانا او صاحب حوض من است. از دشمنانش منع کرده، دوستانش را می‌نوشاند".<ref>محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، الامالی، ص۲۸۰ و نیز، ر. ک: محمد بن علی بن بابویه قمی (شیع صدوق)، کمال الدین، ج۲، ص۶۶۹؛ همو، عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۲۹۴؛ تفسير الامام العسکری{{ع}}، ص۱۸۴.</ref> در این میان، جایگاه دیگر امامان نیز در رابطه با مسئله حوض کوثر مهم است. البته در اغلب روایات، تنها به ارتباط امام علی{{ع}} با این حوض اشاره شده است؛ گویی که شاید نتوان آن را شأن امامت دانست؛ اما با جست‌وجوی بیشتر در روایات، می‌توان شواهدی به دست آورد که بیانگر ارتباط این حوض با [[مقام امامت]] باشد. برای نمونه، در روایتی صحیح چنین آمده است: من با [[رسول الله]]{{صل}} هستم و [[عترت]] و دو سبط من در کنار حوض همراه من هستند. پس هرکس ما را می‌خواهد، باید سخن ما را گرفته، مانند ما عمل کند.<ref>محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، الخصال، ص۶۲۴. نیز، ر. ک: محمد بن محمد شعیری، جامع الاخبار، ص۱۷۴.</ref> در این [[روایت]]، از حضور تمام امامان{{عم}} کنار حوض کوثر یاد شده است. در روایتی دیگر چنین آمده است که هرکس می‌خواهد از [[وحشت]] [[روز قیامت]] در [[امان]] باشد، [[ولایت علی]]{{ع}} را بپذیرد که او خليفه پس از من و صاحب حوض من است.<ref>محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، الامالی، ص۲۸۰. این روایت به دلیل وجود محمد بن ابی القاسم - که مهمل است - اعتبار سندی لازم را ندارد؛ اما برای تأیید، مفید است.</ref> همچنین در [[روایات]] دیگری از [[اطاعت]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} به عنوان شرط [[نوشیدن]] از حوض کوثر یاد شده است.<ref>سید علی بن طاووس حسنی، التحصين، ص۵۶۴.</ref> مجموعه این روایات نشان می‌دهد که آنچه موجب رسیدن به حوض کوثر و نوشیدن از آن است، داشتن ولایت امامان{{عم}} است؛ چراکه [[ولایت]] امیرالمؤمنين{{ع}} (بدون دیگر [[امامان]]{{عم}}) نمی‌تواند موجب رسیدن به این [[نعمت]] شود<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت]]، ص۱۷۰.</ref>. | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:457575.jpeg|22px]] [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|'''بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت''']] | |||
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۶: | ||
{{قیامت}} | {{قیامت}} | ||
[[رده: | |||
[[رده: | [[رده:اصطلاحات قرآنی]] | ||
[[رده:فضائل امام علی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۰ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۴۷
حوض کوثر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حوض کوثر در کلام اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
حوضی است در بهشت یا صحرای محشر که خداوند به پیامبر اسلام (ص) عطا کرده است و مؤمنان هنگام ورود به بهشت از آب آن سیراب می‌شوند. "کوثر" نام کوچک‌ترین سوره قرآن نیز هست. خداوند در این سوره در مقام یاد کرد نعمت‌های خویش، به پیامبر اسلام (ص) می‌فرماید: "ما به تو کوثر عطا کردیم". کلمه "کوثر" از "کثرت" است به معنای خیر کثیر.
مفسران قرآن کریم برای کوثر معناهای بسیاری بر شمرده‌اند. از آن جمله است: نهری در بهشت؛ حوضی دربهشت یا محشر که ویژه پیامبر اسلام (ص) است؛ فرزندان فراوان رسول خدا (ص)؛ اصحاب و پیروان آن حضرت تا روز قیامت؛ دانشمندان امت پیامبر (ص)؛ قرآن و فضیلت‌های بی‌کران آن؛ مقام نبوت؛ آیین اسلام؛ توحید؛ فضیلت‌های رسول اسلام (ص)؛ مقام محمود؛ دانش حکمت؛ نور قلب شریف پیامبر اسلام (ص)[۱].
درباره شأن نزول سوره کوثر آمده است: پیامبر اسلام (ص) چند بار صاحب فرزند پسر شد؛ ولی هیچ یک نمی‌ماندند و از دنیا می‌رفتند. کفار از این ماجرا شادی می‌کردند و زبان به شماتت و طعنه می‌گشودند. عاص بن وائل سهمی- که از بدزبانان کفار بود- حضرت رسول اکرم (ص) را "ابتر" خواند که به معنای بی‌دنباله است. خدای متعال برای دلجویی از پیامبر (ص) و پاسخ به طعن گویان، آیات سوره کوثر را نازل فرمود[۲].
برخی مفسران از شأن نزول و معنای ظاهری آیه بر آن رفته‌اند که مراد از "کوثر" در این سوره، یا فراوانی فرزندان آتی پیامبر (ص) است و یا خیر فراوان که یکی از مصداق‌های آن، فراوانی فرزند است[۳]. بنابر اینکه کوثر را به معنای خیر کثیر بدانیم، حوض کوثر نیز یکی از مصداق‌های این خیر است که خداوند به پیامبر خویش عطا کرده است؛ چنان که از پاره‌ای روایات نیز همین بر می‌آید. بسیاری از علمای شیعه روشن‌ترین مصداق کوثر و خیر فراوان را وجود مبارک حضرت فاطمه (س) دانسته‌اند که به واسطه ایشان، نسل پیامبر (ص) فزونی یافته و در سراسر جهان پراکنده شده است[۴]. برخی مفسران نیز بر آن‌اند که حوض کوثر، ظهور حقیقت حضرت زهرا (س) در جهان آخرت است[۵].[۶]
حوض کوثر میعادگاه پیامبر (ص) با قرآن و عترت
در حدیث معروف ثقلین از پیامبر اکرم (ص) آمده است که قرآن و عترت پیامبر (ص) از هم جدا نخواهند شد تا در کنار حوض بر من وارد شوند[۷]. طبق این حدیث حوض کوثر در رستاخیز میعادگاه پیامبر (ص) با قرآن و عترت است و یگانگی قرآن و عترت در آنجا آشکار و پیامبر از امت درباره آنها پرسش خواهد کرد، و کسانی در قیامت از آن خواهند نوشید که حق عترت را ادا نمایند[۸].[۹]
امامان(ع) و حوض کوثر
براساس روایات پرشمار، پیامبر اکرم(ص) در بهشت، حوضی به نام حوض کوثر دارد که از آب گوارای آن به مؤمنان می‌دهند. این روایات آن‌چنان فراوان‌اند که می‌توان به تواتر معنوی آنها حکم داد.[۱۰] در این روایات، نقش امام علی(ع) به عنوان ساقی و حتی صاحب حوض برجسته شده است. دراین‌باره، رسول خدا(ص) درباره امیرمؤمنان(ع) فرموده‌اند: "...همانا او صاحب حوض من است. از دشمنانش منع کرده، دوستانش را می‌نوشاند".[۱۱] در این میان، جایگاه دیگر امامان نیز در رابطه با مسئله حوض کوثر مهم است. البته در اغلب روایات، تنها به ارتباط امام علی(ع) با این حوض اشاره شده است؛ گویی که شاید نتوان آن را شأن امامت دانست؛ اما با جست‌وجوی بیشتر در روایات، می‌توان شواهدی به دست آورد که بیانگر ارتباط این حوض با مقام امامت باشد. برای نمونه، در روایتی صحیح چنین آمده است: من با رسول الله(ص) هستم و عترت و دو سبط من در کنار حوض همراه من هستند. پس هرکس ما را می‌خواهد، باید سخن ما را گرفته، مانند ما عمل کند.[۱۲] در این روایت، از حضور تمام امامان(ع) کنار حوض کوثر یاد شده است. در روایتی دیگر چنین آمده است که هرکس می‌خواهد از وحشت روز قیامت در امان باشد، ولایت علی(ع) را بپذیرد که او خليفه پس از من و صاحب حوض من است.[۱۳] همچنین در روایات دیگری از اطاعت امیرالمؤمنین(ع) به عنوان شرط نوشیدن از حوض کوثر یاد شده است.[۱۴] مجموعه این روایات نشان می‌دهد که آنچه موجب رسیدن به حوض کوثر و نوشیدن از آن است، داشتن ولایت امامان(ع) است؛ چراکه ولایت امیرالمؤمنين(ع) (بدون دیگر امامان(ع)) نمی‌تواند موجب رسیدن به این نعمت شود[۱۵].
منابع
پانویس
- ↑ المیزان، ۲۰/ ۳۷۰.
- ↑ مجمع البیان، ۹ و ۱۰/ ۵۴۹.
- ↑ المیزان، ۲۰/ ۳۲۰.
- ↑ تفسیر نمونه، ۲۷/ ۳۷۵.
- ↑ جامی از زلال کوثر، ۲۳.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص ۲۲۹ ـ ۲۳۰.
- ↑ غایة المرام و حجة الخصام، ۲/ ۳۶۷- ۳۰۴.
- ↑ بحارالانوار، ۸/ ۲۴.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص ۲۳۱.
- ↑ تواتر معنوی بدین معناست که الفاظ احادیث، متفاوت است؛ اما همگی یک مضمون را بیان می‌کنند (سید محمد صادق روحانی، زبدة الاصول، ج۳، ص۱۵۴). علامه مجلسی دراین‌باره ۳۳ روایت را گردآوری کرده است (ر. ک: محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۸، ص۱۶-۲۹).
- ↑ محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، الامالی، ص۲۸۰ و نیز، ر. ک: محمد بن علی بن بابویه قمی (شیع صدوق)، کمال الدین، ج۲، ص۶۶۹؛ همو، عیون اخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۲۹۴؛ تفسير الامام العسکری(ع)، ص۱۸۴.
- ↑ محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، الخصال، ص۶۲۴. نیز، ر. ک: محمد بن محمد شعیری، جامع الاخبار، ص۱۷۴.
- ↑ محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، الامالی، ص۲۸۰. این روایت به دلیل وجود محمد بن ابی القاسم - که مهمل است - اعتبار سندی لازم را ندارد؛ اما برای تأیید، مفید است.
- ↑ سید علی بن طاووس حسنی، التحصين، ص۵۶۴.
- ↑ فاریاب، محمد حسین، بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت، ص۱۷۰.