سخاوت

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

سخاوت در قرآن | سخاوت در حدیث | سخاوت در اخلاق اسلامی | سخاوت در معارف دعا و زیارات | سخاوت در معارف و سیره سجادی | سخاوت در معارف و سیره رضوی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل سخاوت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

بخشش توأم با گشاده‌دستی و نظربلندی، جود نامیده می‌شود و صفتی پسندیده به شمار می‌آید. این بخشش می‌تواند در مال و ثروت باشد یا در علم. این بخشش چنانچه در امور ارزشمند و محاسن بزرگ مثل انفاق مال برای تجهیز مجاهدان در راه خدا صورت گیرد نشانه کرم است.

امام علی(ع) می‌فرماید: «الْجُودُ فِي‏ اللَّهِ‏ عِبَادَةُ الْمُقَرَّبِينَ‏»؛ کرم و گذشت در راه خدا عبادت مقرّبان است. نکته مهم و قابل توجه در اینجا این است که بخشش و جود و کرم مشروط به مالداری و ثروت بسیار نیست و حتی با چیزهای کم و کوچک نیز می‌توان به این فضیلت دست یافت. امام علی(ع) می‌فرماید: «از بخشش اندک شرم مدار که محروم کردن، از آن کمتر است». و هم‌چنین می‌فرماید: «آن کس که با دست کوتاه ببخشد، از دستی بلند پاداش گیرد».

در دعاهای امام سجاد(ع) به جلوه‌های متعددی از جود و بخشش اشاره شده است. امام به دفعات خدا را به جواد و بخشنده بودن توصیف نموده و از این رهگذر درخواست‌های خویش را با باری تعالی در میان نهاده است: «وَ أَنْتَ‏ الْجَوَادُ الْكَرِيمُ‏». و همچنین: «تویی که هرچه از تو خواهند توانی داشت و آنچه از فضل و احسان تو طلبند توانی داد (می‌بخشی) و به خواستاران مقام قرب خود نزدیک هستی». و نیز: «پس، از تو می‌خواهم، به جود و کرمت و آسان بودن خواهش من در نزد تو، که بر محمد و خاندان او درود فرستی». امام سجاد(ع) به ما می‌آموزد که جود و بخشش خدا بسیار وسیع و گسترده است: «...امْتَلَأَتْ بِفَيْضِ‏ جُودِكَ‏ أَوْعِيَةُ الطَّلِبَاتِ»؛ «آرزوها پیش از آن‌که عرصه کرم تو پیمایند، روا شده باز گشتند و کاسه‌های حاجت نیازمندان از فیض جود تو لبالب گردید». و نیز:»بار خدایا، درگاه تو به روی خواهندگان گشوده است و عطایت سائلان را رایگان است و فریاد رسی‌ات فریادخواهان را نزدیک».

به سبب همین وسعت بخشش خداوندی است که امام تکیه‌گاه خویش را خدا می‌داند و می‌گوید: «بار خدایا به سوی تو می‌گریزم، از تو می‌ترسم، به درگاه تو استغاثه می‌کنم، به تو امید می‌بندم، تو را می‌خوانم، به تو پناه می‌جویم. اعتمادم به توست و از تو یاری می‌خواهم، به تو ایمان می‌آورم و بر تو توکل می‌کنم و به جود و کرم تو متکی هستم».

از نکات ارزشمند در دعاهای حضرت این است که به ما می‌آموزد به پاس زحمات بی‌پایان پدر و مادر خویش از خطاها و کوتاهی‌های آنها چشم بپوشیم و در این مورد بخشش روا داریم: خداوندا، هر تعدّی که در گفتار و هر تجاوز که در رفتار بر من روا داشته‌اند و هر حقی که از من تباه کرده‌اند و هر قصور که در وظایف خود نسبت به من ورزیده‌اند، همه را به ایشان بخشیدم و به احسان ارزانی داشتم..

جستارهای وابسته

منابع

1. خالقیان، فضل‌الله، مقاله «بخشش»، دانشنامه صحیفه سجادیه

پانویس