بتریه در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←مقدمه) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = بتریه | |||
| عنوان مدخل = بتریه | |||
| مداخل مرتبط = [[بتریه در فرق و مذاهب]] - [[بتریه در تاریخ اسلامی]] - [[بتریه در فقه اسلامی]] - [[بتریه در معارف مهدویت]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
بتریه از انشعابات [[فرقه]] [[زیدیه]] و به [[پیروان]] [[حسن بن صالح]] و [[کُثَیر نَوّاء]] [[بتریّه]] گفته شده است. | بتریه از انشعابات [[فرقه]] [[زیدیه]] و به [[پیروان]] [[حسن بن صالح]] و [[کُثَیر نَوّاء]] [[بتریّه]] گفته شده است. | ||
آنان بعد از [[رسول خدا]]{{صل}}، [[علی]]{{ع}} را برای [[پیشوایی]] [[افضل]] و اولی از دیگران می‌دانند؛ لکن معتقدند آن [[حضرت]] [[خلافت]] را به [[ابوبکر]] و [[عمر]] واگذار کرده است. از این‌رو، [[بیعت مردم]] با آن دو را [[خطا]] نمی‌دانند. | آنان بعد از [[رسول خدا]] {{صل}}، [[علی]] {{ع}} را برای [[پیشوایی]] [[افضل]] و اولی از دیگران می‌دانند؛ لکن معتقدند آن [[حضرت]] [[خلافت]] را به [[ابوبکر]] و [[عمر]] واگذار کرده است. از این‌رو، [[بیعت مردم]] با آن دو را [[خطا]] نمی‌دانند. | ||
از سوی دیگر، [[رهبری امیر مؤمنان]]{{ع}} را تنها از [[زمان]] بیعت مردم با آن حضرت قبول دارند. بتریّه نسبت به [[عثمان]] توقّف نموده، [[حکم]] به [[ایمان]] یا [[کفر]] وی نکرده‌اند. آنان منکر [[رجعت]] نیز هستند<ref>بحوث فى الملل و النحل (سبحانى)، ج۷، ص۴۵۴.</ref>. از این عنوان به مناسبت در باب [[طهارت]] [[سخن]] رفته است. | از سوی دیگر، [[رهبری امیر مؤمنان]] {{ع}} را تنها از [[زمان]] بیعت مردم با آن حضرت قبول دارند. بتریّه نسبت به [[عثمان]] توقّف نموده، [[حکم]] به [[ایمان]] یا [[کفر]] وی نکرده‌اند. آنان منکر [[رجعت]] نیز هستند<ref>بحوث فى الملل و النحل (سبحانى)، ج۷، ص۴۵۴.</ref>. از این عنوان به مناسبت در باب [[طهارت]] [[سخن]] رفته است. | ||
در کلمات [[فقها]] بتریّه از [[فرقه‌های شیعه]] شمرده نشده است؛ از این‌رو، [[احکام]] [[فِرَق شیعی]] همچون [[وقف]] کردن [[مالی]] بر [[شیعه]] که بدون تقیید به امامیّه یا غیر امامیّه، همه فرقه‌های شیعی را شامل می‌شود بر این گروه مترتّب نمی‌گردد، بلکه مشمول [[احکام]] [[مخالفان]] هستند<ref>المقنعه، ص۶۵۴؛ النهایه، ص۵۹۸؛ الوسیلة، ج۱، ص۳۷۱.</ref> | در کلمات [[فقها]] بتریّه از [[فرقه‌های شیعه]] شمرده نشده است؛ از این‌رو، [[احکام]] [[فِرَق شیعی]] همچون [[وقف]] کردن [[مالی]] بر [[شیعه]] که بدون تقیید به امامیّه یا غیر امامیّه، همه فرقه‌های شیعی را شامل می‌شود بر این گروه مترتّب نمی‌گردد، بلکه مشمول [[احکام]] [[مخالفان]] هستند<ref>المقنعه، ص۶۵۴؛ النهایه، ص۵۹۸؛ الوسیلة، ج۱، ص۳۷۱.</ref><ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۲، ص:۶۶.</ref> | ||
== دیدگاه‌های [[فقهی]] == | |||
# '''مسح بر خُفَّین:''' جواز مسح بر پاپوش (خُف) در [[سفر]]، از باورهای [[فقهی]] [[اهل سنت]] است که بتریه نیز آن را پذیرفته بوده‌اند<ref> اشعری قمی، کتاب المقالات والفرق، ص۱۱؛ نوبختی، فرق الشیعه، ص۱۳.</ref>. | |||
# '''جواز خوردن جِرّی:''' منظور از جِرّی مار ماهی است که [[فلس]] ندارد<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ج۴، ص۱۲۵.</ref>. [[مسعدة بن صدقه]]، از [[راویان]] بتریه، [[حدیثی]] از [[امام صادق]] {{ع}} نقل می‌کند که در آن [[امام]] خوردن این نوع ماهی را مجاز می‌شمرد و بدان علاقه و اشتها نشان می‌دهد<ref>برقی، المحاسن، ج۲، ص۴۷۸.</ref>. [[فقیهان]] اهل سنت این ماهی را [[حلال]] می‌دانند<ref>ر. ک: دمیری، حیاة الحیوان، ج۱، ص۲۷۸.</ref>؛ اما نزد [[فقهای امامیه]] [[خوردن]] این ماهی جایز نیست و [[مجازات]] دارد<ref>ر. ک: مفید، المقنعه، ص۸۰۱.</ref>. | |||
# '''شُرب نبیذ مست کننده:''' نوشیدنی نبیذ به خودی خود [[حرام]] نیست؛ بلکه نوع خاصی از آن مُسکر است که گروهی از [[علویان]] [[کوفه]]، از جمله [[بتریه]]، در قول به جواز [[نوشیدن]] آن مشهور بوده‌اند<ref>اشعری قمی، کتاب المقالات والفرق، ص۱۱؛ نوبختی، فرق الشیعه.</ref>. | |||
# '''ترک جهر [[بسمله]]:''' تنها در یکی از منابع چنین [[اعتقادی]] به بتریان نسبت داده‌اند<ref>ابن‌مرتضی، کتاب البحر الزخار الجامع لمذاهب علماء الامصار.</ref>. جهر بسمله (بلند خواندن {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}}<ref>«به نام خداوند بخشنده بخشاینده» سوره فاتحه، آیه ۱.</ref> در [[نماز]]) از ویژگی‌های [[فقه]] امامی است<ref>ابن‌ادریس حلی، السرائر، ج۱، ص۲۱۷.</ref> که [[اهل سنت]] بر ترک آن [[اصرار]] دارند<ref>ر. ک: عینی، عمدة القاری، ج۵، ص۲۸۲.</ref>. ابن‌عقدة جارودی نیز کتابی دربارهٔ جهر بسمله تألیف کرده است<ref>نجاشی، الرجال، ص۹۴؛ طوسی، الفهرست، ص۷۴.</ref>. | |||
به‌هر دلیل مشخص نیست بتریان [[احکام]] و فتاوای [[فقهی]] و گاه اعتقادی‌شان را در مقابل فقه و [[اعتقادات]] [[جارودیه]] وضع کرده‌اند، یا جارودیه در برابر بتریه چنین مواضعی گرفته‌اند. هرچه هست رودررو بودن این دو فرقۀ [[زیدی]] در این ویژگی‌های اعتقادی و فقهی کاملاً روشن است. به نظر می‌رسد فقه جارودی بیشتر از فقه بتری در میان زیدیان سده‌های بعد رواج یافته است؛ برای نمونه [[محمد بن منصور مرادی]] دربارهٔ جهر بسمله می‌گوید: "[[عالمان]] [[خاندان پیامبر]] {{صل}} بر جهر بسمله [[اجماع]] دارند"<ref>احمد بن عیسی، الامالی (کتاب رأب الصدع)، ج۲، ص۸۵۵.</ref><ref>[[اعظم فرجامی|فرجامی، اعظم]]، [[زیدیه و حدیث امامیه (کتاب)|زیدیه و حدیث امامیه]]، ص: ۴۳-۴۴.</ref> | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1368945.jpg|22px]] [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|'''فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت''']] | # [[پرونده:1368945.jpg|22px]] [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|'''فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت''']] | ||
# [[پرونده:45654.jpg|22px]] [[اعظم فرجامی|فرجامی، اعظم]]، [[زیدیه و حدیث امامیه (کتاب)|'''زیدیه و حدیث امامیه''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:فرقه‌های شیعه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۴۰
این مدخل زیرشاخهٔ بحث بتریه است. بتریه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: بتریه در فرق و مذاهب - بتریه در تاریخ اسلامی - بتریه در فقه اسلامی - بتریه در معارف مهدویت - پرسش مرتبط نداردمقدمه
بتریه از انشعابات فرقه زیدیه و به پیروان حسن بن صالح و کُثَیر نَوّاء بتریّه گفته شده است.
آنان بعد از رسول خدا (ص)، علی (ع) را برای پیشوایی افضل و اولی از دیگران می‌دانند؛ لکن معتقدند آن حضرت خلافت را به ابوبکر و عمر واگذار کرده است. از این‌رو، بیعت مردم با آن دو را خطا نمی‌دانند.
از سوی دیگر، رهبری امیر مؤمنان (ع) را تنها از زمان بیعت مردم با آن حضرت قبول دارند. بتریّه نسبت به عثمان توقّف نموده، حکم به ایمان یا کفر وی نکرده‌اند. آنان منکر رجعت نیز هستند[۱]. از این عنوان به مناسبت در باب طهارت سخن رفته است.
در کلمات فقها بتریّه از فرقه‌های شیعه شمرده نشده است؛ از این‌رو، احکام فِرَق شیعی همچون وقف کردن مالی بر شیعه که بدون تقیید به امامیّه یا غیر امامیّه، همه فرقه‌های شیعی را شامل می‌شود بر این گروه مترتّب نمی‌گردد، بلکه مشمول احکام مخالفان هستند[۲][۳]
دیدگاه‌های فقهی
- مسح بر خُفَّین: جواز مسح بر پاپوش (خُف) در سفر، از باورهای فقهی اهل سنت است که بتریه نیز آن را پذیرفته بوده‌اند[۴].
- جواز خوردن جِرّی: منظور از جِرّی مار ماهی است که فلس ندارد[۵]. مسعدة بن صدقه، از راویان بتریه، حدیثی از امام صادق (ع) نقل می‌کند که در آن امام خوردن این نوع ماهی را مجاز می‌شمرد و بدان علاقه و اشتها نشان می‌دهد[۶]. فقیهان اهل سنت این ماهی را حلال می‌دانند[۷]؛ اما نزد فقهای امامیه خوردن این ماهی جایز نیست و مجازات دارد[۸].
- شُرب نبیذ مست کننده: نوشیدنی نبیذ به خودی خود حرام نیست؛ بلکه نوع خاصی از آن مُسکر است که گروهی از علویان کوفه، از جمله بتریه، در قول به جواز نوشیدن آن مشهور بوده‌اند[۹].
- ترک جهر بسمله: تنها در یکی از منابع چنین اعتقادی به بتریان نسبت داده‌اند[۱۰]. جهر بسمله (بلند خواندن ﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾[۱۱] در نماز) از ویژگی‌های فقه امامی است[۱۲] که اهل سنت بر ترک آن اصرار دارند[۱۳]. ابن‌عقدة جارودی نیز کتابی دربارهٔ جهر بسمله تألیف کرده است[۱۴].
به‌هر دلیل مشخص نیست بتریان احکام و فتاوای فقهی و گاه اعتقادی‌شان را در مقابل فقه و اعتقادات جارودیه وضع کرده‌اند، یا جارودیه در برابر بتریه چنین مواضعی گرفته‌اند. هرچه هست رودررو بودن این دو فرقۀ زیدی در این ویژگی‌های اعتقادی و فقهی کاملاً روشن است. به نظر می‌رسد فقه جارودی بیشتر از فقه بتری در میان زیدیان سده‌های بعد رواج یافته است؛ برای نمونه محمد بن منصور مرادی دربارهٔ جهر بسمله می‌گوید: "عالمان خاندان پیامبر (ص) بر جهر بسمله اجماع دارند"[۱۵][۱۶]
منابع
پانویس
- ↑ بحوث فى الملل و النحل (سبحانى)، ج۷، ص۴۵۴.
- ↑ المقنعه، ص۶۵۴؛ النهایه، ص۵۹۸؛ الوسیلة، ج۱، ص۳۷۱.
- ↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۲، ص:۶۶.
- ↑ اشعری قمی، کتاب المقالات والفرق، ص۱۱؛ نوبختی، فرق الشیعه، ص۱۳.
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۴، ص۱۲۵.
- ↑ برقی، المحاسن، ج۲، ص۴۷۸.
- ↑ ر. ک: دمیری، حیاة الحیوان، ج۱، ص۲۷۸.
- ↑ ر. ک: مفید، المقنعه، ص۸۰۱.
- ↑ اشعری قمی، کتاب المقالات والفرق، ص۱۱؛ نوبختی، فرق الشیعه.
- ↑ ابن‌مرتضی، کتاب البحر الزخار الجامع لمذاهب علماء الامصار.
- ↑ «به نام خداوند بخشنده بخشاینده» سوره فاتحه، آیه ۱.
- ↑ ابن‌ادریس حلی، السرائر، ج۱، ص۲۱۷.
- ↑ ر. ک: عینی، عمدة القاری، ج۵، ص۲۸۲.
- ↑ نجاشی، الرجال، ص۹۴؛ طوسی، الفهرست، ص۷۴.
- ↑ احمد بن عیسی، الامالی (کتاب رأب الصدع)، ج۲، ص۸۵۵.
- ↑ فرجامی، اعظم، زیدیه و حدیث امامیه، ص: ۴۳-۴۴.