عصمت در معارف دعا و زیارات: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'سلیمانیان' به 'سلیمانیان، مصطفی') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = عصمت | |||
| عنوان مدخل = عصمت | |||
| مداخل مرتبط = [[عصمت در لغت]] - [[عصمت در قرآن]] - [[عصمت در حدیث]] - [[عصمت در کلام اسلامی]] - [[عصمت در تاریخ اسلامی]] - [[عصمت در معارف و سیره نبوی]] - [[عصمت در معارف و سیره رضوی]] - [[عصمت در معارف و سیره علوی]] - [[عصمت در معارف دعا و زیارات]] - [[عصمت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] - [[عصمت از دیدگاه اهل سنت]] - [[عصمت در ادیان و مکاتب]] | |||
| پرسش مرتبط = عصمت (پرسش) | |||
}} | |||
[[عصمت]] عبارت از نیروی درونی [[حفاظت از گناه]] و [[مصونیت از اشتباه]] است و عصمت امام به معنای دوری ایشان از [[خطا]] و [[گناه]] است. این عصمت موجب اعتماد و [[اطمینان]] [[پیروان]] به [[درستی]] گفته‌ها و [[اعمال]] [[امام]] و انطباق آنها با [[دین حق]] و [[فرامین الهی]] است و چون [[ائمه]] به خاطر قابلیت و [[لطف الهی]] می‌‌توانند چنین نیرویی را داشته باشند به ایشان [[معصوم]] می‌گویند. در مجامع [[روایی]] [[شیعه]] و [[اهل سنت]]، [[روایات]] فراوانی وجود دارد که در آنها به موضوع عصمت امام پرداخته شده است. در کنار این روایات، عصمت معصومان و مسائل مرتبط با آن همچون: گستره عصمت و مصادیق معصومان، در ادعیه و زیارات به جای مانده از امامان معصوم{{ع}} نیز به چشم می‌خورد. | |||
{{متن | == معناشناسی عصمت == | ||
=== معنای لغوی === | |||
{{اصلی|عصمت در لغت}} | |||
[[عصمت]]، واژه‌ای عربی و از ماده {{عربی|عَصِمَ، یعصِمُ}} است که در لغت در دو معنا به کار رفته؛ یکی مَسَک به معنای [[حفظ]] و نگهداری و دیگری مَنَع به معنای مانع شدن. استعمال واژه عصمت در معنای حفظ و نگهداری به ویژه هنگامی که این کلمه و مشتقات آن به [[خداوند]] اسناد داده شود مورد اتفاق لغت‌نویسان معروف زبان عربی است<ref>[[خلیل بن احمد فراهیدی]] در کتاب"العین" می‌گوید: "عصمت، یعنی اینکه خداوند تو را از [[بدی]] حفظ کند. العین، ج۱، ص۳۱۳. بر این اساس، عَصَمَهُ، یعنی او را حفظ و نگهداری کرد. مصباح المنیر، جزء ۲، ص۷۴. راغب اصفهانی نیز با استناد به [[آیه]] {{متن قرآن|لاَ عَاصِمَ الْيَوْمَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِلاَّ مَن رَّحِمَ}} «امروز هیچ پناهی از «امر» خداوند نخواهد بود جز (برای) آن کس که (خداوند بر او) بخشایش آورده باشد» سوره هود، آیه ۴۳. می‌گوید: "امروز، نگهدارنده و حافظی از امر [[خدا]] نیست" المفردات فی غریب القرآن، ص۳۳۷.</ref>. برخی هم این واژه را به [[امتناع]] به معنای منع کردن یا مانع شدن معنا کرده اند<ref>زبیدی می‌گوید: "عصمت به معنای منع و بازداشتن (از چیزی) است {{متن قرآن|لاَ عَاصِمَ الْيَوْمَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ}} «امروز هیچ پناهی از «امر» خداوند نخواهد بود» سوره هود، آیه ۴۳. یعنی امروز هیچ منع کننده و بازدارنده‌ای از کار [[خداوند]] نیست" زبیدی، تاج العروس، ج۸، ص۳۹۹؛ ابراهیم انیس و دیگران، معجم الوسیط، ص۶۰۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت در بینش اسلامی (کتاب)|امامت در بینش اسلامی]]، ص۲۱۳ و ۲۱۴.</ref> | |||
{{ | === معنای اصطلاحی === | ||
[[عصمت]] در اصطلاح، نیروی درونی [[حفاظت از گناه]] و [[مصونیت از اشتباه]] است که مایه اعتماد و [[اطمینان]] [[پیروان]] به [[درستی]] گفته‌ها و [[اعمال]] [[پیامبر]]، [[امام]] و انطباق آنها با [[دین حق]] و [[دین]] خداست و چون [[ائمه]] {{ع}} به خاطر قابلیت و [[لطف الهی]] می‌‌توانند چنین نیرویی را داشته باشند و از هرگونه [[خطا]] و [[گناه]] مصون بمانند به ایشان [[معصوم]] می‌گویند<ref>ر.ک: [[عبدالحسین خسروپناه|خسروپناه، عبدالحسین]]، [[کلام نوین اسلامی ج۲ (کتاب)|کلام نوین اسلامی ج۲]]، ص۳۵۹ - ۳۶۲.</ref>. | |||
در منابع روایی [[شیعه]]، [[روایات]] فراوانی به توضیح و [[تفسیر]] [[عصمت ائمه]] پرداخته‌اند که از برآیند آنها میتوان تعریف فوق را برداشت نمود. به عنوان نمونه میتوان به روایتی که از قول [[امام سجاد]] {{ع}} نقل شده اشاره کرد که در پاسخ به پرسشی پیرامون معنای معصوم، می‌‌فرمایند: «... [[معصوم]] شخصی است که به علت چنگ زدنش به [[ریسمان الهی]] و جدا نشدنش از آن، هرگز به گناهی [[آلوده]] نمی‌شود و رشته محکم [[خدا]]، [[قرآن]] است که آن دو تا [[روز قیامت]] از یکدیگر جدا نمی‌شوند و تا [[روز رستاخیز]] [[امام]] به قرآن [[هدایت]] می‌‌کند و قرآن به امام و این است که فرموده خدا: {{متن قرآن|إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ}}<ref>«قطعا اين قرآن به [آيينى] كه خود پايدارتر است راه مى نمايد}} سوره اسراء، آیه۹.</ref>.<ref>صدوق، محمدبن علی بن الحسین، معانی الاخبار، ص۱۳۲.</ref> | |||
ادعیه [[ | == پیشینه استعمال [[عصمت]] در ادعیه و زیارات == | ||
برخی از موارد استعمال واژه [[عصمت]] در [[ادعیه]] و زیارات که به عنوان تاریخچه استعمال واژه عصمت مطرح می‌شود، از این قرار است: | |||
# [[امام سجاد]]{{ع}}: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنَ الْمَعْصُومِينَ مِنَ الذُّنُوبِ وَ الزَّلَلِ وَ الْخَطَايَا بِتَقْوَاكَ}}<ref>صحیفه سجادیه، دعای ۲۵، دعا برای فرزندان، ص۱۲۳: «خدایا با تقوای خود مرا در زمره معصومین از گناه و لغزش و خلا قرار ده».</ref>. | |||
# امام سجاد{{ع}}: «خدایا با [[سلطه]] خود بر سلطه شیطان [[غلبه]] کن تا با کثرت دعایمان ما را از او [[حفظ]] کنی و در زمره [[معصومین]] از او قرار بگیریم»<ref>إقبال الأعمال، ج۱، ص۱۷۳؛ مصباح المتهجد، ج۲، ص۵۶۰؛ صحیفه سجادیه، ص۱۲۲، دعای حضرت برای فرزندانش: {{متن حدیث|وَ اقْهَرْ سُلْطَانَهُ عَلَيَ بِسُلْطَانِكَ عَلَيْهِ حَتَّى تَحْبِسَهُ عَنِّي بِكَثْرَةِ الدُّعَاءِ لَكَ مِنِّي فَأَفُوزَ فِي الْمَعْصُومِينَ مِنْهُ بِكَ}}.</ref>. | |||
# [[علی بن بصیر]] از [[امام]]{{ع}} درخواست کرد دعایی به او بیاموزد که با خواندن آن، [[عصمت از گناهان]] پیدا کند<ref>کافی، ج۲، ص۵۷۸: {{متن حدیث|دُعَاءً يُعَلِّمُهُ إِيَّاهُ يَدْعُو بِهِ فَيُعْصَمُ بِهِ مِنَ الذُّنُوبِ}}.</ref>. | |||
# در [[اعمال]] [[روز جمعه]] آمده: {{متن حدیث|مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْكَهْفِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ فَهُوَ مَعْصُومٌ إِلَى ثَمَانِيَةِ أَيَّامٍ وَ إِنْ خَرَجَ الدَّجَّالُ عُصِمَ مِنْهُ}}<ref>بحارالأنوار، ج۸۶، ص۳۵۸: «هرکس سوره کهف را بخواند تا هشت روز محفوظ است و حتی اگر دجال خروج کند از دست او حفظ می‌شود».</ref>. | |||
# در دعای شب یازدهم: {{متن حدیث|مَا يُسْعِدُهُ بِطَاعَتِكَ وَ تَجَنُّبِهِ الشِّقْوَةَ بِمَعْصِيَتِكَ حَتَّى يَفُوزَ فِي الْمَعْصُومِينَ}}<ref>إقبال الأعمال، ج۱، ص۱۳۸؛ بحارالأنوار، ج۹۵، ص۳۲: «تا با اطاعت تو سعادتمند شود و از شقاوت با معصیت تو دور بماند تا در زمره معصومین قرار گیرد».</ref>. | |||
# دعای هنگام [[رؤیت]] هلال: {{متن حدیث|وَ اعْصِمْنَا مِنَ الْآثَامِ وَ الْحَوْبَةِ}}<ref>بحارالأنوار، ج۹۳، ص۳۸۰: «خدایا ما را از گناهان کوچک و بزرگ حفظ کن».</ref>.<ref>[[مصطفی سلیمانیان|سلیمانیان، مصطفی]]، [[مقامات امامان (کتاب)|مقامات امامان]]، ص ۲۰۷-۲۱۰.</ref> | |||
# دعای [[امام سجاد]] {{ع}}: {{متن حدیث|وَ طَهِّرْنِي بِالتَّوْبَةِ وَ أَيِّدْنِي بِالْعِصْمَةِ}}<ref>صحیفه سجادیه، دعای۱۶.</ref>: خدایا! مرا با [[توبه]] [[پاک]] نما و با نگهداری و حمایتت [[تأیید]] کن. | |||
# دعای امام سجاد {{ع}}: {{متن حدیث|وَ هَبْ لِي عِصْمَةً تُدْنِينِي مِنْ خَشْيَتِكَ، وَ تَقْطَعُنِي عَنْ رُكُوبِ مَحَارِمِك}}<ref>صحیفه سجادیه، دعای۴۷.</ref>: خداوندا! به من عصمتی عطا کن که تو را به [[ترس]] از تو نزدیک سازد و مرا از ارتکاب حرام‌های تو باز دارد. | |||
# مناجات [[حضرت علی]] {{ع}}: {{متن حدیث|إِلَهِي لَا سَبِيلَ إِلَى الِاحْتِرَاسِ مِنَ الذَّنْبِ إِلَّا بِعِصْمَتِكَ... كَيْفَ بِالاحْتِرَاسِ مِنَ الذَّنْبِ مَا لَمْ تُدْرِكْنِي فِيهِ عِصْمَتُكَ}}<ref>ابراهیم کفعمی، البلد الامین، ج۱، ص۳۱۵.</ref>: خداوندا! مرا به [[دوری از گناه]] راهی نیست مگر به کمک و نگهداری خودت... و چگونه می‌توانم از [[گناهان]] دوری جویم مادامی که [[حفظ]] و نگهداری تو به من نرسیده باشد. | |||
# [[امام هادی]] {{ع}} در [[زیارت جامعه کبیره]] می‌فرماید: {{متن حدیث|أَشْهَدُ أَنَّكُمُ الْأَئِمَّةُ الرَّاشِدُونَ الْمَهْدِيُّونَ الْمَعْصُومُونَ}}<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۴۲۷؛ شیخ طوسی، التهذیب الاحکام، ج۶، ص۹۷.</ref>. مراد از این [[شهادت]] به [[عصمت]]، با ملاحظه بخش‌های قبل و بعد این بخش از [[زیارت]]، یقیناً معنای [[دینی]] عصمت مراد است نه صرف معنای لغوی آن. در بخش دیگری از این زیارت این معنا، مورد تأکید بیشتری قرار گرفته است: {{متن حدیث|عَصَمَكُمُ اللَّهُ مِنَ الزَّلَلِ وَ آمَنَكُمْ مِنَ الْفِتَنِ وَ طَهَّرَكُمْ مِنَ الدَّنَسِ وَ أَذْهَبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ طَهَّرَكُمْ تَطْهِيراً}}<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۴۲۷.</ref>: [[خداوند]] شما امامان را از [[لغزش‌ها]] نگاه داشته و از [[فتنه‌ها]] ایمن کرده است و شما را از [[پستی]] [[پاک]] کرده است و تنها از شما [[اهل بیت]] [[پلیدی‌ها]] را برداشته است و شما را پاک گردانیده است پاک گردانیدنی. این معنا اشاره به [[حقیقت]] و معنای [[دینی]] [[عصمت]] می‌باشد. | |||
# در [[زیارت]] [[امام صادق]] {{ع}} از [[حضرت امیرالمؤمنین]] {{ع}} چنین آمده است: {{متن حدیث|إِمَامِ الْمُخْلِصِينَ وَ الْمَعْصُومِ مِنَ الْخَلَلِ الْمُهَذَّبِ مِنَ الزَّلَلِ الْمُطَهَّرِ مِنَ الْعَيْبِ الْمُنَزَّهِ مِنَ الرَّيْبِ}}<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۹۷، ص۳۰۷.</ref>. در توصیف [[حضرت علی]] {{ع}}، [[عصمت]] از وهن، [[اشتباه]]، [[لغزش]] و [[پاکی]] از هر [[عیب]] و نقص و [[شک]] و [[شبهه]] [[اعتقادی]] را به ایشان نسبت می‌دهد. | |||
# در زیارت [[امام عسکری]] {{ع}} درباره حضرت [[امام هادی]] {{ع}} نیز چنین تعبیری وجود دارد: {{متن حدیث|وَ الشَّهِيدِ عَلَى الْأُمَّةِ الْمَعْصُومِ الْمُهَذَّبِ وَ الْفَاضِلِ الْمُقَرَّبِ وَ الْمُطَهَّرِ مِنَ الرِّجْسِ}}<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۹۹، ص۶۷.</ref>.<ref>[[بهروز مینایی|مینایی، بهروز]]، [[اندیشه کلامی عصمت (کتاب)|اندیشه کلامی عصمت]]، ص ۶۴-۷۶.</ref> | |||
=== گستره عصمت امامان === | |||
==== عصمت از گناهان ==== | |||
{{متن حدیث|أَشْهَدُ أَنَّكُمُ الْأَئِمَّةُ... الصَّادِقُونَ، الْمُقَرَّبُونَ الْمُطَهَّرُونَ الْمَعْصُومُونَ، عَصَمَكُمُ اللَّهُ مِنَ الذُّنُوبِ، وَ بَرَّأَكُمْ مِنَ الْعُيُوبِ}}<ref>البلد الأمین و الدرع الحصین، ص۲۹۹؛ المزارالکبیر، ص۲۴۸؛ بحارالأنوار، ج۹۷، ص۳۴۴.</ref>. | |||
==== عصمت از هر نوع لغزش و خطا ==== | |||
{{متن حدیث|الْمَعْصُومِ مِنْ كُلِّ خَطَإٍ وَ زَلَلٍ الْمُنَزَّهِ مِنْ كُلِّ دَنَسٍ وَ خَطَلٍ}}<ref>بحارالأنوار، ج۹۹، ص۱۷۸.</ref>. | |||
[[زیارت]] [[امیرالمؤمنین]] {{ع}}: {{متن حدیث|أَشْهَدُ أَنَّكُمُ الْأَئِمَّةُ... الْمُطَهَّرُونَ الْمَعْصُومُونَ، عَصَمَكُمُ اللَّهُ مِنَ الذُّنُوبِ، وَ بَرَّأَكُمْ مِنَ الْعُيُوبِ}}<ref>المزار الکبیر، ص۲۴۸ و ۵۶۲.</ref>. {{متن حدیث|الْمَعْصُومِ مِنَ الزَّلَلِ وَ الْمَفْطُومِ مِنَ الْخَلَلِ وَ الْمُهَذَّبِ مِنَ الْعَيْبِ وَ الْمُطَهَّرِ مِنَ الرَّيْبِ}}<ref>بحارالأنوار، ج۹۷، ص۳۸۰.</ref>. | |||
=== معرفی معصومان === | |||
در [[ادعیه]] و [[زیارات]] متعددی برای [[ائمه]] {{عم}} صفت [[عصمت]] ذکر شده که موارد آن در حدّ تواتر است. در این بخش به نقل چند نمونه اکتفا می‌شود. | |||
{{متن حدیث| | {{متن حدیث|وَ احْشُرْهُ مَعَ مَنْ كَانَ يَتَوَلَّاهُ مِنْ الْأَئِمَّةِ الطَّاهِرِينَ الْمَعْصُومِينَ}}<ref>مصباح کفعمی، ص۹.</ref>. | ||
{{متن حدیث|اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَؤُلَاءِ الْمَعْصُومِينَ}}<ref>زادالمعاد مفتاح الجنان، ص۴۰۶.</ref> و {{متن حدیث|اللَّهُمَّ بِحَقِّ الْأَئِمَّةِ الْمَعْصُومِينَ}}<ref>البلد الأمین و الدرع الحصین، ص۳۲۶.</ref> و {{متن حدیث|إِلَهِي بِحَقِّ هَؤُلَاءِ الْأَئِمَّةِ الْمَعْصُومِينَ الْمَظْلُومِينَ الْهَادِينَ الْمَهْدِيِّينَ}}<ref>زاد المعاد مفتاح الجنان، ص۴۰۵.</ref>. | |||
{{متن حدیث|وَ | ادعیه حرز: {{متن حدیث|أَوْدَعْتُ نَفْسِي وَ أَهْلِي وَ مَالِي وَ وُلْدِي فِي أَرْضٍ اللَّهُ... الْأَئِمَّةُ الْمَعْصُومُونَ وَ الْمَلَائِكَةُ حُرَّاسُهَا}}<ref>بحارالأنوار، ج۹۱، ص۳۷۰.</ref>. | ||
{{متن حدیث| | در دعای [[روز جمعه]] می‌خوانیم: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ اشْتَرِ مِنِّي نَفْسِيَ... بِالْجَنَّةِ مَعَ مَعْصُومٍ مِنْ عِتْرَةِ نَبِيِّكَ {{صل}}}}<ref>بحارالأنوار، ج۸۷، ص۶۸.</ref>. | ||
{{متن حدیث| | در برخی [[دعاها]] به [[برکت]] [[اهل بیت]] برای خود درخواست عصمت از [[گناه]] می‌کنیم: {{متن حدیث|جِسْمِي بِهِمْ مُعَافًى مَرْزُوقاً سَعِيداً رَشِيداً تَقِيّاً... مَعْصُوماً مُؤَيَّداً قَوِيّاً عَزِيزاً}}<ref>بحارالأنوار، ج۱۹، ص۱۵۷.</ref>. | ||
{{متن حدیث| | {{متن حدیث|إِنِّي أَدِينُكَ يَا رَبِّ بِطَاعَتِكَ وَ... وَلَايَةَ الطَّاهِرِينَ الْمَعْصُومِينَ مِنْ ذُرِّيَّةِ الْحُسَيْنِ}}<ref>إقبال الأعمال، ج۱، ص۱۴۶.</ref>. | ||
{{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَيُّهَا السَّادَةُ الْمَعْصُومُونَ الْمُؤَيَّدُونَ}}<ref>بحارالأنوار، ج۹۹، ص۱۸۹.</ref>. | {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَيُّهَا السَّادَةُ الْمَعْصُومُونَ الْمُؤَيَّدُونَ}}<ref>بحارالأنوار، ج۹۹، ص۱۸۹.</ref>. | ||
زیارت [[حضرت زهرا]] {{س}}: {{متن حدیث|أُمِّ الْأَئِمَّةِ الرَّاشِدِينَ الْمَعْصُومِينَ}}<ref>ارشاد القلوب، ج۲، ص۲۸۷.</ref>. | |||
=== اثبات عصمت امامان === | |||
بارها در صلوات‌های مختلف صفت عصمت از بین صفات دیگر ائمه {{عم}} مطرح شده است که نشانه اهمیت این مطلب است؛ زیرا اگر [[حجت الهی]] هزاران صفت داشته باشد اما [[معصوم]] نباشد [[اطمینان]] به او از بین می‌رود و صفات دیگر هم کارایی خود را از دست می‌دهند و به اصل هدفی از فرستادن حجج خدشه وارد می‌شود. برای نمونه: {{متن حدیث|وَ صَلّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ الْمَعْصُومِينَ}}<ref>زادالمعاد مفتاح الجنان، ص۳۹۸: دعای سمات.</ref>. و {{متن حدیث|صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِينَ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ الْمَعْصُومِينَ}}<ref>زادالمعاد مفتاح الجنان، ص۴۵۰: دعای قاموس کبیر.</ref>. و {{متن حدیث|صَلَّى اللَّهُ عَلَى خَيْرِ خَلْقِهِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ الْمَعْصُومِينَ}}<ref>زادالمعاد مفتاح الجنان، ص۴۴۴ و ۴۴۹: دعای جوشن صغیر.</ref>. و {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْأَئِمَّةِ الْمَعْصُومِينَ}} و {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى الْمَعْصُومِينَ مِنْ عِتْرَتِهِ، وَ الطَّيِّبِينَ مِنْ أُسْرَتِهِ}} و {{متن حدیث|صَلِّ عَلَى خَيْرِ الْأَنَامِ مُحَمَّدٍ رَسُولِكَ وَ آلِهِ الْمَعْصُومِينَ الطَّاهِرِينَ الْكِرَامِ}} و {{متن حدیث|صَلَّى اللَّهُ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ رَسُولِهِ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ الْمَعْصُومِينَ}} و {{متن حدیث|اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَى الْأَئِمَّةِ الرَّاشِدِينَ، وَ الْقَادَةِ الْهَادِينَ، وَ السَّادَةِ الْمَعْصُومِينَ، الْأَتْقِيَاءِ الْأَبْرَارِ}} و {{متن حدیث|فَصَلِّ عَلَيْهِ وَ عَلَى آبَائِهِ الطَّاهِرِينَ وَ أَبْنَائِهِ الْمَعْصُومِينَ}} و {{متن حدیث|صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ الْمَعْصُومِينَ}}<ref>مصباح المتهجد، ج۱، ص۲۷۲؛ المزارالکبیر، ص۷۸ و ۵۶۰؛ جمال الأسبوع، ص۲۰۳؛ مهج الدعوات، ص۱۷۲؛ مصباح کفعمی، ص۲۸۰؛ بحارالأنوار، ج۸۶، ص۳۱۶؛ ج۹۷، ۱۶۶ و ۲۱۰.</ref>. | |||
زیارات [[ | در [[زیارات]] مختلف [[اهل بیت]] {{عم}}، هیچ زیارتی وجود ندارد که در آن به نوعی به [[عصمت اهل بیت]] اشاره نشده باشد، برای نمونه: {{متن حدیث|أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ الْكَرِيمُ وَ رَسُولُهُ الطَّاهِرُ الْمَعْصُومُ}}<ref>بحارالأنوار، ج۹۱، ص۱۵۹.</ref>. | ||
زیارات [[امام حسین]] {{ع}}: {{متن حدیث|السلام علیک یا أبا عبد الله یا أبا الأئمة المعصومین الهداة}} و {{متن حدیث|اللَّهُمَّ إِنِّي أُقْسِمُ عَلَيْكَ بِنَبِيِّكَ الْمَعْصُومِ... الْإِمَامُ الْمَعْصُومُ الْمَقْتُولُ الْمَظْلُومُ}} و {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَى الْإِمَامِ الْمَعْصُومِ وَ السِّبْطِ الْمَظْلُومِ}}<ref>زاد المعاد مفتاح الجنان، ص۵۱۰؛ بحارالأنوار، ج۹۸، ص۳۲۴؛ بحارالأنوار، ج۹۹، ص۱۹۲.</ref>. | |||
زیارت [[امام | زیارت [[امام باقر]] {{ع}}: {{متن حدیث|الْإِمَامِ الْمَعْصُومِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ بَاقِرِ الْعُلُومِ}}<ref>بحارالأنوار، ج۹۹، ص۱۹۳.</ref>. | ||
زیارت [[امام | زیارت [[امام جواد]] {{ع}}: {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ الْأَئِمَّةِ الْمَعْصُومِينَ}}<ref>زاد المعاد مفتاح الجنان، ص۵۳۶.</ref>. | ||
زیارت [[امام | زیارت [[امام هادی]] {{ع}}: {{متن حدیث|وَ صَلِّ عَلَى عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الرَّاشِدِ الْمَعْصُومِ مِنَ الزَّلَلِ وَ الطَّاهِرِ مِنَ الْخَلَلِ}}<ref>بحارالأنوار، ج۹۹، ص۶۵.</ref>. | ||
زیارت [[امام عسکری]] {{ع}}: {{متن حدیث|صَلِّ عَلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْهَادِي... الْمَعْصُومِ الْمُهَذَّبِ وَ الْفَاضِلِ الْمُقَرَّبِ وَ الْمُطَهَّرِ مِنَ الرِّجْسِ}}<ref>بحارالأنوار، ج۹۹، ص۶۸.</ref>. {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَى الْأَئِمَّةِ الْمَعْصُومِينَ مِنْ وُلْدِهِ الْمَهْدِيِّينَ الَّذِينَ أَمَرُوا بِطَاعَةِ اللَّهِ وَ قَرَّبُوا أَوْلِيَاءَ اللَّهِ وَ اجْتَنَبُوا مَعْصِيَةَ اللَّهِ}}<ref>بحارالأنوار، ج۹۹، ص۷۷.</ref>. | |||
[[ | [[زیارت]] امامین عسکریین {{عم}}: {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكُمَا يَا ابْنَيْ الْأَئِمَّةِ الْمَعْصُومِينَ السَّلَامُ عَلَيْكُمَا وَ عَلَى آبَائِكُمَا الطَّاهِرِينَ}}<ref>بحارالأنوار، ج۹۹، ص۷۳.</ref>. | ||
[[زیارات]] و [[استغاثه]] به [[امام زمان]] {{ع}}: {{متن حدیث|الطَّاهِرِ ابْنِ الطَّاهِرِينَ... الْمَعْصُومِ ابْنِ الْهُدَاةِ الْمَعْصُومِينَ}} و {{متن حدیث|يَا صَاحِبَ الزَّمَانِ أَدْرِكْنَا بِحَقِّكَ وَ بِحَقِّ آبَائِكَ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِينَ الطَّيِّبِينَ الْخَيِّرِينَ الْمَعْصُومِينَ}} و {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا خَلِيفَةَ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ خَلِيفَةَ رَسُولِهِ وَ آبَائِهِ الْأَئِمَّةِ الْمَعْصُومِينَ الْمَهْدِيِّينَ}}<ref>زاد المعاد مفتاح الجنان، ص۵۸۱؛ بحارالأنوار، ج۹۹، ص۹۸ و ۲۴۶.</ref> و {{متن حدیث|فَصَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنْ سَادَةٍ غَائِبِينَ وَ مِنْ سُلَالَةٍ طَاهِرِينِ وَ مِنْ أَئِمَّةٍ مَعْصُومِينَ}}<ref>بحارالأنوار، ج۹۹، ص۱۱۶.</ref>.<ref>[[مصطفی سلیمانیان|سلیمانیان، مصطفی]]، [[مقامات امامان (کتاب)|مقامات امامان]]، ص ۲۴۰.</ref> | |||
== پرسش مستقیم == | |||
{{پرسش‌های وابسته}} | |||
# [[عصمت در حدیث به چه معناست؟ (پرسش)]] | |||
{{پایان پرسش‌های وابسته}} | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:118564654.jpg|22px]] [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت در بینش اسلامی (کتاب)|'''امامت در بینش اسلامی''']] | |||
# [[پرونده:426310763.jpg|22px]] [[عبدالحسین خسروپناه|خسروپناه، عبدالحسین]]، [[کلام نوین اسلامی ج۲ (کتاب)|'''کلام نوین اسلامی ج۲''']] | |||
# [[پرونده:1100785.jpg|22px]] [[مصطفی سلیمانیان|سلیمانیان، مصطفی]]، [[مقامات امامان (کتاب)|'''مقامات امامان''']] | # [[پرونده:1100785.jpg|22px]] [[مصطفی سلیمانیان|سلیمانیان، مصطفی]]، [[مقامات امامان (کتاب)|'''مقامات امامان''']] | ||
# [[پرونده:1379710.jpg|22px]] [[بهروز مینایی|مینایی، بهروز]]، [[اندیشه کلامی عصمت (کتاب)|'''اندیشه کلامی عصمت''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:عصمت]] | |||
[[رده: عصمت]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۸ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۰۶
این مدخل زیرشاخهٔ بحث عصمت است. عصمت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عصمت در لغت - عصمت در قرآن - عصمت در حدیث - عصمت در کلام اسلامی - عصمت در تاریخ اسلامی - عصمت در معارف و سیره نبوی - عصمت در معارف و سیره رضوی - عصمت در معارف و سیره علوی - عصمت در معارف دعا و زیارات - عصمت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - عصمت از دیدگاه اهل سنت - عصمت در ادیان و مکاتب - پرسش‌های مرتبطعصمت عبارت از نیروی درونی حفاظت از گناه و مصونیت از اشتباه است و عصمت امام به معنای دوری ایشان از خطا و گناه است. این عصمت موجب اعتماد و اطمینان پیروان به درستی گفته‌ها و اعمال امام و انطباق آنها با دین حق و فرامین الهی است و چون ائمه به خاطر قابلیت و لطف الهی می‌‌توانند چنین نیرویی را داشته باشند به ایشان معصوم می‌گویند. در مجامع روایی شیعه و اهل سنت، روایات فراوانی وجود دارد که در آنها به موضوع عصمت امام پرداخته شده است. در کنار این روایات، عصمت معصومان و مسائل مرتبط با آن همچون: گستره عصمت و مصادیق معصومان، در ادعیه و زیارات به جای مانده از امامان معصوم(ع) نیز به چشم می‌خورد.
معناشناسی عصمت
معنای لغوی
عصمت، واژه‌ای عربی و از ماده عَصِمَ، یعصِمُ است که در لغت در دو معنا به کار رفته؛ یکی مَسَک به معنای حفظ و نگهداری و دیگری مَنَع به معنای مانع شدن. استعمال واژه عصمت در معنای حفظ و نگهداری به ویژه هنگامی که این کلمه و مشتقات آن به خداوند اسناد داده شود مورد اتفاق لغت‌نویسان معروف زبان عربی است[۱]. برخی هم این واژه را به امتناع به معنای منع کردن یا مانع شدن معنا کرده اند[۲].[۳]
معنای اصطلاحی
عصمت در اصطلاح، نیروی درونی حفاظت از گناه و مصونیت از اشتباه است که مایه اعتماد و اطمینان پیروان به درستی گفته‌ها و اعمال پیامبر، امام و انطباق آنها با دین حق و دین خداست و چون ائمه (ع) به خاطر قابلیت و لطف الهی می‌‌توانند چنین نیرویی را داشته باشند و از هرگونه خطا و گناه مصون بمانند به ایشان معصوم می‌گویند[۴].
در منابع روایی شیعه، روایات فراوانی به توضیح و تفسیر عصمت ائمه پرداخته‌اند که از برآیند آنها میتوان تعریف فوق را برداشت نمود. به عنوان نمونه میتوان به روایتی که از قول امام سجاد (ع) نقل شده اشاره کرد که در پاسخ به پرسشی پیرامون معنای معصوم، می‌‌فرمایند: «... معصوم شخصی است که به علت چنگ زدنش به ریسمان الهی و جدا نشدنش از آن، هرگز به گناهی آلوده نمی‌شود و رشته محکم خدا، قرآن است که آن دو تا روز قیامت از یکدیگر جدا نمی‌شوند و تا روز رستاخیز امام به قرآن هدایت می‌‌کند و قرآن به امام و این است که فرموده خدا: ﴿إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ﴾[۵].[۶]
پیشینه استعمال عصمت در ادعیه و زیارات
برخی از موارد استعمال واژه عصمت در ادعیه و زیارات که به عنوان تاریخچه استعمال واژه عصمت مطرح می‌شود، از این قرار است:
- امام سجاد(ع): «اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنَ الْمَعْصُومِينَ مِنَ الذُّنُوبِ وَ الزَّلَلِ وَ الْخَطَايَا بِتَقْوَاكَ»[۷].
- امام سجاد(ع): «خدایا با سلطه خود بر سلطه شیطان غلبه کن تا با کثرت دعایمان ما را از او حفظ کنی و در زمره معصومین از او قرار بگیریم»[۸].
- علی بن بصیر از امام(ع) درخواست کرد دعایی به او بیاموزد که با خواندن آن، عصمت از گناهان پیدا کند[۹].
- در اعمال روز جمعه آمده: «مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْكَهْفِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ فَهُوَ مَعْصُومٌ إِلَى ثَمَانِيَةِ أَيَّامٍ وَ إِنْ خَرَجَ الدَّجَّالُ عُصِمَ مِنْهُ»[۱۰].
- در دعای شب یازدهم: «مَا يُسْعِدُهُ بِطَاعَتِكَ وَ تَجَنُّبِهِ الشِّقْوَةَ بِمَعْصِيَتِكَ حَتَّى يَفُوزَ فِي الْمَعْصُومِينَ»[۱۱].
- دعای هنگام رؤیت هلال: «وَ اعْصِمْنَا مِنَ الْآثَامِ وَ الْحَوْبَةِ»[۱۲].[۱۳]
- دعای امام سجاد (ع): «وَ طَهِّرْنِي بِالتَّوْبَةِ وَ أَيِّدْنِي بِالْعِصْمَةِ»[۱۴]: خدایا! مرا با توبه پاک نما و با نگهداری و حمایتت تأیید کن.
- دعای امام سجاد (ع): «وَ هَبْ لِي عِصْمَةً تُدْنِينِي مِنْ خَشْيَتِكَ، وَ تَقْطَعُنِي عَنْ رُكُوبِ مَحَارِمِك»[۱۵]: خداوندا! به من عصمتی عطا کن که تو را به ترس از تو نزدیک سازد و مرا از ارتکاب حرام‌های تو باز دارد.
- مناجات حضرت علی (ع): «إِلَهِي لَا سَبِيلَ إِلَى الِاحْتِرَاسِ مِنَ الذَّنْبِ إِلَّا بِعِصْمَتِكَ... كَيْفَ بِالاحْتِرَاسِ مِنَ الذَّنْبِ مَا لَمْ تُدْرِكْنِي فِيهِ عِصْمَتُكَ»[۱۶]: خداوندا! مرا به دوری از گناه راهی نیست مگر به کمک و نگهداری خودت... و چگونه می‌توانم از گناهان دوری جویم مادامی که حفظ و نگهداری تو به من نرسیده باشد.
- امام هادی (ع) در زیارت جامعه کبیره می‌فرماید: «أَشْهَدُ أَنَّكُمُ الْأَئِمَّةُ الرَّاشِدُونَ الْمَهْدِيُّونَ الْمَعْصُومُونَ»[۱۷]. مراد از این شهادت به عصمت، با ملاحظه بخش‌های قبل و بعد این بخش از زیارت، یقیناً معنای دینی عصمت مراد است نه صرف معنای لغوی آن. در بخش دیگری از این زیارت این معنا، مورد تأکید بیشتری قرار گرفته است: «عَصَمَكُمُ اللَّهُ مِنَ الزَّلَلِ وَ آمَنَكُمْ مِنَ الْفِتَنِ وَ طَهَّرَكُمْ مِنَ الدَّنَسِ وَ أَذْهَبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ طَهَّرَكُمْ تَطْهِيراً»[۱۸]: خداوند شما امامان را از لغزش‌ها نگاه داشته و از فتنه‌ها ایمن کرده است و شما را از پستی پاک کرده است و تنها از شما اهل بیت پلیدی‌ها را برداشته است و شما را پاک گردانیده است پاک گردانیدنی. این معنا اشاره به حقیقت و معنای دینی عصمت می‌باشد.
- در زیارت امام صادق (ع) از حضرت امیرالمؤمنین (ع) چنین آمده است: «إِمَامِ الْمُخْلِصِينَ وَ الْمَعْصُومِ مِنَ الْخَلَلِ الْمُهَذَّبِ مِنَ الزَّلَلِ الْمُطَهَّرِ مِنَ الْعَيْبِ الْمُنَزَّهِ مِنَ الرَّيْبِ»[۱۹]. در توصیف حضرت علی (ع)، عصمت از وهن، اشتباه، لغزش و پاکی از هر عیب و نقص و شک و شبهه اعتقادی را به ایشان نسبت می‌دهد.
- در زیارت امام عسکری (ع) درباره حضرت امام هادی (ع) نیز چنین تعبیری وجود دارد: «وَ الشَّهِيدِ عَلَى الْأُمَّةِ الْمَعْصُومِ الْمُهَذَّبِ وَ الْفَاضِلِ الْمُقَرَّبِ وَ الْمُطَهَّرِ مِنَ الرِّجْسِ»[۲۰].[۲۱]
گستره عصمت امامان
عصمت از گناهان
«أَشْهَدُ أَنَّكُمُ الْأَئِمَّةُ... الصَّادِقُونَ، الْمُقَرَّبُونَ الْمُطَهَّرُونَ الْمَعْصُومُونَ، عَصَمَكُمُ اللَّهُ مِنَ الذُّنُوبِ، وَ بَرَّأَكُمْ مِنَ الْعُيُوبِ»[۲۲].
عصمت از هر نوع لغزش و خطا
«الْمَعْصُومِ مِنْ كُلِّ خَطَإٍ وَ زَلَلٍ الْمُنَزَّهِ مِنْ كُلِّ دَنَسٍ وَ خَطَلٍ»[۲۳].
زیارت امیرالمؤمنین (ع): «أَشْهَدُ أَنَّكُمُ الْأَئِمَّةُ... الْمُطَهَّرُونَ الْمَعْصُومُونَ، عَصَمَكُمُ اللَّهُ مِنَ الذُّنُوبِ، وَ بَرَّأَكُمْ مِنَ الْعُيُوبِ»[۲۴]. «الْمَعْصُومِ مِنَ الزَّلَلِ وَ الْمَفْطُومِ مِنَ الْخَلَلِ وَ الْمُهَذَّبِ مِنَ الْعَيْبِ وَ الْمُطَهَّرِ مِنَ الرَّيْبِ»[۲۵].
معرفی معصومان
در ادعیه و زیارات متعددی برای ائمه (ع) صفت عصمت ذکر شده که موارد آن در حدّ تواتر است. در این بخش به نقل چند نمونه اکتفا می‌شود.
«وَ احْشُرْهُ مَعَ مَنْ كَانَ يَتَوَلَّاهُ مِنْ الْأَئِمَّةِ الطَّاهِرِينَ الْمَعْصُومِينَ»[۲۶].
«اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَؤُلَاءِ الْمَعْصُومِينَ»[۲۷] و «اللَّهُمَّ بِحَقِّ الْأَئِمَّةِ الْمَعْصُومِينَ»[۲۸] و «إِلَهِي بِحَقِّ هَؤُلَاءِ الْأَئِمَّةِ الْمَعْصُومِينَ الْمَظْلُومِينَ الْهَادِينَ الْمَهْدِيِّينَ»[۲۹].
ادعیه حرز: «أَوْدَعْتُ نَفْسِي وَ أَهْلِي وَ مَالِي وَ وُلْدِي فِي أَرْضٍ اللَّهُ... الْأَئِمَّةُ الْمَعْصُومُونَ وَ الْمَلَائِكَةُ حُرَّاسُهَا»[۳۰].
در دعای روز جمعه می‌خوانیم: «اللَّهُمَّ اشْتَرِ مِنِّي نَفْسِيَ... بِالْجَنَّةِ مَعَ مَعْصُومٍ مِنْ عِتْرَةِ نَبِيِّكَ (ص)»[۳۱].
در برخی دعاها به برکت اهل بیت برای خود درخواست عصمت از گناه می‌کنیم: «جِسْمِي بِهِمْ مُعَافًى مَرْزُوقاً سَعِيداً رَشِيداً تَقِيّاً... مَعْصُوماً مُؤَيَّداً قَوِيّاً عَزِيزاً»[۳۲].
«إِنِّي أَدِينُكَ يَا رَبِّ بِطَاعَتِكَ وَ... وَلَايَةَ الطَّاهِرِينَ الْمَعْصُومِينَ مِنْ ذُرِّيَّةِ الْحُسَيْنِ»[۳۳].
«السَّلَامُ عَلَيْكُمْ أَيُّهَا السَّادَةُ الْمَعْصُومُونَ الْمُؤَيَّدُونَ»[۳۴].
زیارت حضرت زهرا (س): «أُمِّ الْأَئِمَّةِ الرَّاشِدِينَ الْمَعْصُومِينَ»[۳۵].
اثبات عصمت امامان
بارها در صلوات‌های مختلف صفت عصمت از بین صفات دیگر ائمه (ع) مطرح شده است که نشانه اهمیت این مطلب است؛ زیرا اگر حجت الهی هزاران صفت داشته باشد اما معصوم نباشد اطمینان به او از بین می‌رود و صفات دیگر هم کارایی خود را از دست می‌دهند و به اصل هدفی از فرستادن حجج خدشه وارد می‌شود. برای نمونه: «وَ صَلّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ الْمَعْصُومِينَ»[۳۶]. و «صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِينَ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ الْمَعْصُومِينَ»[۳۷]. و «صَلَّى اللَّهُ عَلَى خَيْرِ خَلْقِهِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ الْمَعْصُومِينَ»[۳۸]. و «اللَّهُمَّ صَلِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْأَئِمَّةِ الْمَعْصُومِينَ» و «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى الْمَعْصُومِينَ مِنْ عِتْرَتِهِ، وَ الطَّيِّبِينَ مِنْ أُسْرَتِهِ» و «صَلِّ عَلَى خَيْرِ الْأَنَامِ مُحَمَّدٍ رَسُولِكَ وَ آلِهِ الْمَعْصُومِينَ الطَّاهِرِينَ الْكِرَامِ» و «صَلَّى اللَّهُ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ رَسُولِهِ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ الْمَعْصُومِينَ» و «اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَى الْأَئِمَّةِ الرَّاشِدِينَ، وَ الْقَادَةِ الْهَادِينَ، وَ السَّادَةِ الْمَعْصُومِينَ، الْأَتْقِيَاءِ الْأَبْرَارِ» و «فَصَلِّ عَلَيْهِ وَ عَلَى آبَائِهِ الطَّاهِرِينَ وَ أَبْنَائِهِ الْمَعْصُومِينَ» و «صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِينَ الْمَعْصُومِينَ»[۳۹].
در زیارات مختلف اهل بیت (ع)، هیچ زیارتی وجود ندارد که در آن به نوعی به عصمت اهل بیت اشاره نشده باشد، برای نمونه: «أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ الْكَرِيمُ وَ رَسُولُهُ الطَّاهِرُ الْمَعْصُومُ»[۴۰].
زیارات امام حسین (ع): «السلام علیک یا أبا عبد الله یا أبا الأئمة المعصومین الهداة» و «اللَّهُمَّ إِنِّي أُقْسِمُ عَلَيْكَ بِنَبِيِّكَ الْمَعْصُومِ... الْإِمَامُ الْمَعْصُومُ الْمَقْتُولُ الْمَظْلُومُ» و «السَّلَامُ عَلَى الْإِمَامِ الْمَعْصُومِ وَ السِّبْطِ الْمَظْلُومِ»[۴۱].
زیارت امام باقر (ع): «الْإِمَامِ الْمَعْصُومِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ بَاقِرِ الْعُلُومِ»[۴۲].
زیارت امام جواد (ع): «السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ الْأَئِمَّةِ الْمَعْصُومِينَ»[۴۳].
زیارت امام هادی (ع): «وَ صَلِّ عَلَى عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الرَّاشِدِ الْمَعْصُومِ مِنَ الزَّلَلِ وَ الطَّاهِرِ مِنَ الْخَلَلِ»[۴۴].
زیارت امام عسکری (ع): «صَلِّ عَلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْهَادِي... الْمَعْصُومِ الْمُهَذَّبِ وَ الْفَاضِلِ الْمُقَرَّبِ وَ الْمُطَهَّرِ مِنَ الرِّجْسِ»[۴۵]. «السَّلَامُ عَلَى الْأَئِمَّةِ الْمَعْصُومِينَ مِنْ وُلْدِهِ الْمَهْدِيِّينَ الَّذِينَ أَمَرُوا بِطَاعَةِ اللَّهِ وَ قَرَّبُوا أَوْلِيَاءَ اللَّهِ وَ اجْتَنَبُوا مَعْصِيَةَ اللَّهِ»[۴۶].
زیارت امامین عسکریین (ع): «السَّلَامُ عَلَيْكُمَا يَا ابْنَيْ الْأَئِمَّةِ الْمَعْصُومِينَ السَّلَامُ عَلَيْكُمَا وَ عَلَى آبَائِكُمَا الطَّاهِرِينَ»[۴۷].
زیارات و استغاثه به امام زمان (ع): «الطَّاهِرِ ابْنِ الطَّاهِرِينَ... الْمَعْصُومِ ابْنِ الْهُدَاةِ الْمَعْصُومِينَ» و «يَا صَاحِبَ الزَّمَانِ أَدْرِكْنَا بِحَقِّكَ وَ بِحَقِّ آبَائِكَ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ أَجْمَعِينَ الطَّيِّبِينَ الْخَيِّرِينَ الْمَعْصُومِينَ» و «السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا خَلِيفَةَ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ خَلِيفَةَ رَسُولِهِ وَ آبَائِهِ الْأَئِمَّةِ الْمَعْصُومِينَ الْمَهْدِيِّينَ»[۴۸] و «فَصَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنْ سَادَةٍ غَائِبِينَ وَ مِنْ سُلَالَةٍ طَاهِرِينِ وَ مِنْ أَئِمَّةٍ مَعْصُومِينَ»[۴۹].[۵۰]
پرسش مستقیم
منابع
پانویس
- ↑ خلیل بن احمد فراهیدی در کتاب"العین" می‌گوید: "عصمت، یعنی اینکه خداوند تو را از بدی حفظ کند. العین، ج۱، ص۳۱۳. بر این اساس، عَصَمَهُ، یعنی او را حفظ و نگهداری کرد. مصباح المنیر، جزء ۲، ص۷۴. راغب اصفهانی نیز با استناد به آیه ﴿لاَ عَاصِمَ الْيَوْمَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِلاَّ مَن رَّحِمَ﴾ «امروز هیچ پناهی از «امر» خداوند نخواهد بود جز (برای) آن کس که (خداوند بر او) بخشایش آورده باشد» سوره هود، آیه ۴۳. می‌گوید: "امروز، نگهدارنده و حافظی از امر خدا نیست" المفردات فی غریب القرآن، ص۳۳۷.
- ↑ زبیدی می‌گوید: "عصمت به معنای منع و بازداشتن (از چیزی) است ﴿لاَ عَاصِمَ الْيَوْمَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ﴾ «امروز هیچ پناهی از «امر» خداوند نخواهد بود» سوره هود، آیه ۴۳. یعنی امروز هیچ منع کننده و بازدارنده‌ای از کار خداوند نیست" زبیدی، تاج العروس، ج۸، ص۳۹۹؛ ابراهیم انیس و دیگران، معجم الوسیط، ص۶۰۵.
- ↑ ر.ک: ربانی گلپایگانی، علی، امامت در بینش اسلامی، ص۲۱۳ و ۲۱۴.
- ↑ ر.ک: خسروپناه، عبدالحسین، کلام نوین اسلامی ج۲، ص۳۵۹ - ۳۶۲.
- ↑ «قطعا اين قرآن به [آيينى] كه خود پايدارتر است راه مى نمايد}} سوره اسراء، آیه۹.
- ↑ صدوق، محمدبن علی بن الحسین، معانی الاخبار، ص۱۳۲.
- ↑ صحیفه سجادیه، دعای ۲۵، دعا برای فرزندان، ص۱۲۳: «خدایا با تقوای خود مرا در زمره معصومین از گناه و لغزش و خلا قرار ده».
- ↑ إقبال الأعمال، ج۱، ص۱۷۳؛ مصباح المتهجد، ج۲، ص۵۶۰؛ صحیفه سجادیه، ص۱۲۲، دعای حضرت برای فرزندانش: «وَ اقْهَرْ سُلْطَانَهُ عَلَيَ بِسُلْطَانِكَ عَلَيْهِ حَتَّى تَحْبِسَهُ عَنِّي بِكَثْرَةِ الدُّعَاءِ لَكَ مِنِّي فَأَفُوزَ فِي الْمَعْصُومِينَ مِنْهُ بِكَ».
- ↑ کافی، ج۲، ص۵۷۸: «دُعَاءً يُعَلِّمُهُ إِيَّاهُ يَدْعُو بِهِ فَيُعْصَمُ بِهِ مِنَ الذُّنُوبِ».
- ↑ بحارالأنوار، ج۸۶، ص۳۵۸: «هرکس سوره کهف را بخواند تا هشت روز محفوظ است و حتی اگر دجال خروج کند از دست او حفظ می‌شود».
- ↑ إقبال الأعمال، ج۱، ص۱۳۸؛ بحارالأنوار، ج۹۵، ص۳۲: «تا با اطاعت تو سعادتمند شود و از شقاوت با معصیت تو دور بماند تا در زمره معصومین قرار گیرد».
- ↑ بحارالأنوار، ج۹۳، ص۳۸۰: «خدایا ما را از گناهان کوچک و بزرگ حفظ کن».
- ↑ سلیمانیان، مصطفی، مقامات امامان، ص ۲۰۷-۲۱۰.
- ↑ صحیفه سجادیه، دعای۱۶.
- ↑ صحیفه سجادیه، دعای۴۷.
- ↑ ابراهیم کفعمی، البلد الامین، ج۱، ص۳۱۵.
- ↑ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۴۲۷؛ شیخ طوسی، التهذیب الاحکام، ج۶، ص۹۷.
- ↑ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۴۲۷.
- ↑ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۹۷، ص۳۰۷.
- ↑ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۹۹، ص۶۷.
- ↑ مینایی، بهروز، اندیشه کلامی عصمت، ص ۶۴-۷۶.
- ↑ البلد الأمین و الدرع الحصین، ص۲۹۹؛ المزارالکبیر، ص۲۴۸؛ بحارالأنوار، ج۹۷، ص۳۴۴.
- ↑ بحارالأنوار، ج۹۹، ص۱۷۸.
- ↑ المزار الکبیر، ص۲۴۸ و ۵۶۲.
- ↑ بحارالأنوار، ج۹۷، ص۳۸۰.
- ↑ مصباح کفعمی، ص۹.
- ↑ زادالمعاد مفتاح الجنان، ص۴۰۶.
- ↑ البلد الأمین و الدرع الحصین، ص۳۲۶.
- ↑ زاد المعاد مفتاح الجنان، ص۴۰۵.
- ↑ بحارالأنوار، ج۹۱، ص۳۷۰.
- ↑ بحارالأنوار، ج۸۷، ص۶۸.
- ↑ بحارالأنوار، ج۱۹، ص۱۵۷.
- ↑ إقبال الأعمال، ج۱، ص۱۴۶.
- ↑ بحارالأنوار، ج۹۹، ص۱۸۹.
- ↑ ارشاد القلوب، ج۲، ص۲۸۷.
- ↑ زادالمعاد مفتاح الجنان، ص۳۹۸: دعای سمات.
- ↑ زادالمعاد مفتاح الجنان، ص۴۵۰: دعای قاموس کبیر.
- ↑ زادالمعاد مفتاح الجنان، ص۴۴۴ و ۴۴۹: دعای جوشن صغیر.
- ↑ مصباح المتهجد، ج۱، ص۲۷۲؛ المزارالکبیر، ص۷۸ و ۵۶۰؛ جمال الأسبوع، ص۲۰۳؛ مهج الدعوات، ص۱۷۲؛ مصباح کفعمی، ص۲۸۰؛ بحارالأنوار، ج۸۶، ص۳۱۶؛ ج۹۷، ۱۶۶ و ۲۱۰.
- ↑ بحارالأنوار، ج۹۱، ص۱۵۹.
- ↑ زاد المعاد مفتاح الجنان، ص۵۱۰؛ بحارالأنوار، ج۹۸، ص۳۲۴؛ بحارالأنوار، ج۹۹، ص۱۹۲.
- ↑ بحارالأنوار، ج۹۹، ص۱۹۳.
- ↑ زاد المعاد مفتاح الجنان، ص۵۳۶.
- ↑ بحارالأنوار، ج۹۹، ص۶۵.
- ↑ بحارالأنوار، ج۹۹، ص۶۸.
- ↑ بحارالأنوار، ج۹۹، ص۷۷.
- ↑ بحارالأنوار، ج۹۹، ص۷۳.
- ↑ زاد المعاد مفتاح الجنان، ص۵۸۱؛ بحارالأنوار، ج۹۹، ص۹۸ و ۲۴۶.
- ↑ بحارالأنوار، ج۹۹، ص۱۱۶.
- ↑ سلیمانیان، مصطفی، مقامات امامان، ص ۲۴۰.