نام امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)

نام امام مهدی به چه معناست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / آشنایی با امام مهدی / معرفت امام مهدی (شناخت امام مهدی) / محمد

نام امام مهدی به چه معناست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

سید نذیر حسنی

حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید نذیر حسنی، در کتاب «مصلح کل» در این‌باره گفته است:

«واژه "مهدی"، در روایت‌های صحیحه مورد قبول شیعه و اهل سنت ذکر شده است. این روایت‌ها اشاره به این امر کرده‌اند که کار اصلاح جهان به دست ایشان به انجام می‌رسد.

پیش از ورود به بحث درباره جزئیات زندگی شخصی حضرت مهدی (ع)، باید معنا و مفهوم صفت "مهدی" را دریابیم. واژه "مهدی" دو معنی دارد:

1. به هرکسی که مردم را به سوی حق هدایت می‌کند، مهدی گفته می‌شود و به همین علت، "ابن منظور" در "لسان العرب" می‌گوید: مهدی کسی است که خدا او را به راه حق هدایت کرده است ... و به همین علت کسی که پیامبر (ص) مژده ظهور او را داده است، نیز مهدی خوانده شده است.
2. مهدی، یکی از نام‌های مردی است که دولت کریمه حق و عدالت مطلق را برپا می‌دارد. ایشان دارای ویژگی‌ها و صفاتی خاص است که پیامبر (ص) و اهل بیت ایشان (ع)، آنها را مشخص و بیان نموده‌اند. از جمله صفات ایشان این است: " يَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً"؛ زمین را همان‌گونه که آکنده از ستم و بیداد شده، سرشار از عدل‌وداد و انصاف می‌کند.

این واژه به‌گونه یک حقیقت دینی درآمده و هنگامی که آن اسم بر زبان آورده می‌شود، ذهن مردم ناخودآگاه به سوی معنی دوم می‌رود، نه معنای اول، هرچند ویژگی‌های معنای اول نیز در این معنا وجود دارد.

با اندکی تأمل درمی‌یابیم که معنای اول، مصداق معنای دوم را نیز در برمی‌گیرد در حالی‌که عکس آن صادق نیست. زیرا معنای نخست؛ جدا از اینکه شامل آن فرد مشخص (مهدی) می‌شود، بر همه پیامبران و اوصیاء (ع) نیز صدق می‌کند. اما منظور از معنای دوم تنها آن فرد معین و مشخص است که خداوند او را برگزیده است.

این نوع تقسیم‌بندی در سخنان امام باقر (ع) آمده است و آن هم در پاسخ سؤال "الحکم بن أبی نعیم" از ایشان بود که از امام سؤال کرد: آیا شما مهدی هستید؟ امام (ع) در پاسخ به او فرمود: همه ما به سوی خدا هدایت می‌کنیم. "حکیم بن نعیم" پس از شنیدن این پاسخ، به این سؤال بسنده نکرد، زیرا چیزی‌که او از مهدی در ذهن داشت و با شنیدن واژه مهدی ذهنش متوجه آن می‌شد، معنای اول نبود که امام (ع) به آن اشاره کرد، بلکه منظور او از مهدی، معنای دوم آن یعنی آن شخص خاص با ویژگی‌های خاص بود و به همین دلیل، او پس از سؤال اول خود، این سؤال را مطرح کرد: آیا شما همان کسی هستید که دشمنان خدا را به هلاکت می‌رساند؟

امام در پاسخ به ایشان فرمود: ای حکم، من که افزون بر چهل و پنج سال سن دارم، چگونه می‌توانم آن شخص باشم؟ صاحب این امر، بسیار جوان‌تر از من است، او بسیار چابک و چالاک‌تر از من بر مرکب می‌نشیند و آن‌را می‌راند.

بنابراین امام (ع) در پاسخ خود، مهدی هدایت‌کننده به سوی خدا را از آن مهدی که زمین را سرشار از عدالت و داد و انصاف می‌کند، جدا می‌داند.

امام صادق (ع) نیز هنگامی که یکی از یارانش از ایشان سؤال کرد که "آیا شما صاحب این امرید؟" فرمود: نه، پرسشگر گفت: صاحب این امر کیست؟ امام فرمود: کسی است که زمین را آن‌چنان‌که در دوران امامان پیش از ایشان، آکنده از جور و ستم و بیداد شده، سرشار و آکنده از عدالت و داد و انصاف می‌کند.

علت اصلی و پشت پرده این سؤال در مورد "مهدی" به‌معنای دوم، فشار سیاسی‌ای بوده است که هر از گاهی بر یاران امامان (ع) اعمال می‌شد؛ به‌گونه‌ای که همین فشارها باعث شد آنها با یاد و آرزوی دیدار این نجات‌بخش و سؤال کردن در مورد ایشان از پدران و اجداد ایشان، انس و الفت بگیرند».

پرسش‌های وابسته

1. نام اصلی امام مهدی چیست؟ (پرسش)
2. آیا بردن نام امام مهدی حرام است؟ (پرسش)
3. نام امام مهدی به چه معناست؟ (پرسش)
4. نام‌های امام مهدی چیستند؟ (پرسش)
5. آیا در قرآن کریم به امام مهدی اشاره شده است؟ (پرسش)
6. چرا نام امام مهدی در قرآن نیامده است؟ (پرسش)
7. چرا به امام مهدی شریک القرآن می‌‏گوییم؟ آیا این لقب را به ائمه‏ دیگر هم می‏‌توان نسبت داد؟ (پرسش)
8. نام امام مهدی در کتاب‌ها و ملل گوناگون چیست؟ (پرسش)
9. آیا نام بردن اسم امام مهدی یعنی محمد جایز است؟ (پرسش)
10. چرا می‌‏گویند به زبان آوردن و گفتن اسم واقعی امام مهدی حرام است؟ (پرسش)
11. چرا نام امام مهدی برده نمی‌شود و به صورت م ح م د نوشته می‌شود؟ (پرسش)
12. علت نهی از ذکر اسم خاص امام مهدی چیست؟ (پرسش)
13. نام امام مهدی در کتب اهل سنت چیست؟ (پرسش)
14. نام امام مهدی در دعاها چیست؟ (پرسش)
15. نام امام مهدی در کلام دانشمندان شیعه چیست؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.