خلافت عثمان: تفاوت میان نسخه‌ها

بدین ترتیب اندکی پس از [[رحلت پیامبر اکرم]] {{صل}} در [[شهر مدینه]] که پایگاه [[سیاسی]]، [[فرهنگی]] و [[معنوی]] آن [[حضرت]] بود، برخی از اساسی‌ترین آموزه‌های [[اجتماعی]] مکتب، زیر پا گذاشته شد و [[تبعیض]] و شکاف طبقاتی، در بدترین شکل ممکن نمایان گردید.

[[عثمان]]، نه تنها در توزیع بیت‌المال، بلکه در [[گزینش]] [[کارگزاران]] [[حکومت]] نیز بسیار غیر عادلانه [[رفتار]] می‌کرد و همه [[مناصب]] مهم اجتماعی را به [[بنی‌امیه]] که در [[دشمنی]] با اسلام سابقه فراوان داشتند، می‌سپرد؛ حتی کسانی از این [[خاندان]] بر سر کار گماشته شدند که [[مشکلات]] زیادی داشتند؛ از جمله [[حکم بن ابی العاص]] که [[تبعید]] شده [[رسول خدا]] {{صل}} بود و [[شیخین]] او را باز نگردانده بودند، به [[مدینه]] فرا خوانده شد و برای جمع‌آوری [[صدقات]] [[بنی خزاعه]] به کار گماشته شد. در این دوران نکته منفی دیگری نیز در کارنامه نظام خلافت [[ثبت]] شد و آن عبارت از برخورد بسیار [[خشن]] [[دستگاه حکومت]] با برخی از [[صحابه]] مشهور [[پیامبر]]، مانند [[ابوذر غفاری]] و [[ابن مسعود]] بود که به [[جرم]] [[عدالت‌خواهی]] و [[اصلاح‌طلبی]] این افراد، صورت گرفت<ref>عبدالرحمن السیوطی، الدر المنثور، ج۳، ص۲۳۲.</ref>.

[[امام علی]] {{ع}} در دوران [[عثمان]] نیز تلاش می‌کرد تا همچنان به مشاوره و [[خیرخواهی]] [[خلیفه]] را ادامه دهد؛ اما نابه‌سامانی اوضاع [[حکومت]] و [[بی‌اعتمادی]] شخص عثمان، به [[اهل‌بیت پیامبر]]، ایفای این نقش را برای [[امام]] دشوار کرده بود با این وجود بسیاری از گره‌های [[خلافت]] در این دوران نیز به دست توانای امام علی {{ع}} گشوده شد و در روزهای بسیار سخت پایان حکومت عثمان، تنها کمک‌های ویژه [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} بود که ادامه [[زندگی]] را برای خلیفه و اطرافیانش امکان‌پذیر می‌ساخت<ref>صبحی صالح، نهج‌البلاغه ص۳۵۸.</ref>.

در آخرین سال حکومت عثمان، [[نظام خلافت]] با یک بن‌بست اساسی روبه‌رو شد. این [[نظام]] که از ابتدا با “بحران مشروعیت” مواجه بود و [[نحوه انتخاب]] [[حاکمان]] آن، هیچ پایه قابل قبولی نداشت، به تدریج از لحاظ [[کارآمدی]] نیز دچار ضعف‌های عمده گردید و نقایص اصول و برنامه‌های اداره آن آشکار شد؛ بنابراین [[جنبش]] مردمی علیه این نظام آغازگردید و [[مسلمانان]] [[مصر]]، [[بصره]]، [[کوفه]] و حتی [[شهر مدینه]] به [[مخالفت]] با حکومت برخاستند<ref>النمیری، تاریخ المدینة المنوره، ج۳، ص۱۱۱۱. ۱۱۲۱.</ref>.

مسلمانان معترض که نسبت به عملکرد عثمان و فاصله گرفتن وی از [[سنت پیامبر]]، [[اعتراض]] داشتند، ابتدا به مخالفت آرام با حکومت پرداختند؛ اما شیوه برخورد حیله‌گرانه عثمان با آنان، نشان داد که او در نظام خلافت، جایگاهی برای [[حقوق مردم]] قائل نیست؛ از این رو [[خانه]] خلیفه به محاصره [[مخالفان]] درآمد و سرانجام پس از [[چهل]] و نه [[روز]] محاصره، عثمان کشته شد.

همچنان که گذشت، روی کار آمدن [[خلفا]] که به عنوان “جانشین” [[رسول خدا]] {{صل}} از آن تلقی می‌شد در مورد خلفای سه‌گانه با سه روش مختلف صورت گرفت. تنوع [[منابع مشروعیت]] در آغاز شکل‌گیری نظام خلافت سبب شد که روش‌های دیگری همچون [[غلبه]] نیز، وسیله به [[قدرت]] رسیدن خلیفه قرار گیرد.

نظریه‌پردازان نظام خلافت به جای استناد به [[نصوص دینی]]، به فعل و [[عمل صحابه]] [[تمسک]] جسته و برای روش‌های معمول آنان، توجیه [[شرعی]] و [[مقبولیت]] می‌ساختند و چون رویه منسجم و یکپارچه‌ای در [[مشروعیت]] [[نظام سیاسی]]، وجود نداشت، موجب پراکندگی آرا و نظریات ارایه شده در این موضوع مهم، گردید.

# [[مشروعیت]] [[خلافت]] او نیز ثابت نشده است تا اینکه [[حق]] [[انتخاب]] [[جانشین]] را داشته باشد.

# چرا [[عمر]] نیز مانند [[خلیفه]] پیشین از [[سیره پیامبر]] {{صل}} [[تخلف]] کرد و عده‌ای را برای [[جانشینی]] خود [[تعیین]] و معرفی نمود؟

# چرا از روش [[ابوبکر]] [[متابعت]] نکرد و فرد خاصی را برای [[تصدی]] [[خلافت]] [[انتخاب]] نکرد؟!

# آیا در ترکیب اعضای [[شورا]] نشان از تبانی قبلی بر [[انتخاب]] [[عثمان]] نیست؟<ref>[[عبدالله ابراهیم‌زاده آملی|ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله]]، [[امامت و رهبری - ابراهیم‌زاده آملی (کتاب)| امامت و رهبری]]، ص:۱۲۵-۱۲۶.</ref>

== منابع ==

{{منابع}}

[[رده:خلفا]]