جهاد در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
اما اگر [[جبهه]] مخالف، [[پیروان]] یکی از [[کتابهای آسمانی]] باشد، اسلام گزینه سومی برای آنان پیش مینهد که «[[ذمه]]» نام دارد، که به جای دو گزینه دیگر ([[پذیرفتن اسلام]] یا جنگ)، میتوانند در سایه حکومت اسلامی - با [[پرداخت مالیات]] بر [[آیین]] خود باقی بمانند. [[حضرت علی]] {{ع}} در روایتی به این گزینهها چنین اشاره میکند: {{متن حدیث|الْقِتَالُ قِتَالانِ قِتَالُ الْفِئَةِ الْبَاغِيَةِ حَتَّى يَفِيئُوا وَ قِتَالُ الْفِئَةِ الْكَافِرَةِ حَتَّى يُسْلِمُوا}}<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۶۲ و ۱۸؛ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۱۵۸.</ref>. | اما اگر [[جبهه]] مخالف، [[پیروان]] یکی از [[کتابهای آسمانی]] باشد، اسلام گزینه سومی برای آنان پیش مینهد که «[[ذمه]]» نام دارد، که به جای دو گزینه دیگر ([[پذیرفتن اسلام]] یا جنگ)، میتوانند در سایه حکومت اسلامی - با [[پرداخت مالیات]] بر [[آیین]] خود باقی بمانند. [[حضرت علی]] {{ع}} در روایتی به این گزینهها چنین اشاره میکند: {{متن حدیث|الْقِتَالُ قِتَالانِ قِتَالُ الْفِئَةِ الْبَاغِيَةِ حَتَّى يَفِيئُوا وَ قِتَالُ الْفِئَةِ الْكَافِرَةِ حَتَّى يُسْلِمُوا}}<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۶۲ و ۱۸؛ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۱۵۸.</ref>. | ||
[[جهاد دفاعی]] به منظور [[دفاع]] از [[مسلمانان]] و [[کیان اسلام]] در برابر [[حمله]] [[دشمنان]] است که [[وجوب]] آن، مرد و [[زن]] و [[ضعیف]] و سالم را شامل میشود<ref>ر. ک: محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۴ و ۲۵.</ref>. [[پیکار]] و [[جنگ با دشمن]] در میدان [[کارزار]]، از مصادیق بارز جهاد است که دارای [[فضیلت]] و [[اجر]] خاصی است<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[جهاد (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[دانشنامه امام علی ج۶ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۶]]، ص ۴۱۵.</ref>. | [[جهاد دفاعی]] به منظور [[دفاع]] از [[مسلمانان]] و [[کیان اسلام]] در برابر [[حمله]] [[دشمنان]] است که [[وجوب]] آن، مرد و [[زن]] و [[ضعیف]] و سالم را شامل میشود<ref>ر.ک: محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۴ و ۲۵.</ref>. [[پیکار]] و [[جنگ با دشمن]] در میدان [[کارزار]]، از مصادیق بارز جهاد است که دارای [[فضیلت]] و [[اجر]] خاصی است<ref>[[محمد حسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی، محمد حسن]]، [[جهاد (مقاله)| مقاله «جهاد»]]، [[دانشنامه امام علی ج۶ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۶]]، ص ۴۱۵.</ref>. | ||
=== [[جهاد اکبر]] و [[جهاد اصغر|اصغر]] === | === [[جهاد اکبر]] و [[جهاد اصغر|اصغر]] === |
نسخهٔ ۹ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۲۵
اقسام جهاد
جهاد ابتدایی و دفاعی
جهاد از منظر دین به ابتدایی و دفاعی تقسیم میشود. جهاد ابتدایی آن است که حکومت اسلامی با یک حکومت یا لشکر شرک و کفر که مانع گسترش اسلام است، به جنگ و جهاد بپردازد تا زمینه تبلیغ و تبیین آیین اسلام را برای مردم آن سرزمین فراهم آورد، و در صورت عناد و مقابله حکومت جور با حکومت اسلام، جنگ تا مرحله تسلیم ادامه خواهد داشت.
اما اگر جبهه مخالف، پیروان یکی از کتابهای آسمانی باشد، اسلام گزینه سومی برای آنان پیش مینهد که «ذمه» نام دارد، که به جای دو گزینه دیگر (پذیرفتن اسلام یا جنگ)، میتوانند در سایه حکومت اسلامی - با پرداخت مالیات بر آیین خود باقی بمانند. حضرت علی (ع) در روایتی به این گزینهها چنین اشاره میکند: «الْقِتَالُ قِتَالانِ قِتَالُ الْفِئَةِ الْبَاغِيَةِ حَتَّى يَفِيئُوا وَ قِتَالُ الْفِئَةِ الْكَافِرَةِ حَتَّى يُسْلِمُوا»[۱].
جهاد دفاعی به منظور دفاع از مسلمانان و کیان اسلام در برابر حمله دشمنان است که وجوب آن، مرد و زن و ضعیف و سالم را شامل میشود[۲]. پیکار و جنگ با دشمن در میدان کارزار، از مصادیق بارز جهاد است که دارای فضیلت و اجر خاصی است[۳].
جهاد اکبر و اصغر
نخستین و سختترین جهاد، جهاد و پیکار با نفس سرکش و اماره و شیطان است که پیامبر از آن به «جهاد اکبر» تعبیر کرده است؛ در مقابل جهاد در برابر دشمن خارجی که به «جهاد اصغر» معروف است[۴].[۵]
جهاد مالی
جهاد و نبرد با دشمن در میدان کارزار، احتیاج به تأمین هزینه مالی آن دارد که این وظیفه برعهده افراد متمول و توانمند است. از این رو، حضرت در اکثر موارد، جهاد با جان و مال و زبان را سفارش میکرد: «اللَّهَ اللَّهَ فِي الْجِهَادِ بِأَمْوَالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ وَ أَلْسِنَتِكُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ»[۶].[۷]
جهاد زبانی
یکی دیگر از مصادیق جهاد، جهاد با زبان است. مؤمن، با گفتار و تبیین و تشریح احکام و آموزههای دینی، از جمله بیان فضایل جهاد و وجوب آن و امر به معروف و نهی از منکر، در عرصه جهاد زبانی وارد میشود. حضرت ترک جهاد زبانی را از علل شکست اسلام شمردهاند[۸].
گفتنی است که بعضی عبادات از جهت ثواب اخروی، همسنگ جهاد دانسته شدهاند. البته این همطرازی در جایی است که شخص از ادای فریضه جهاد در میدان کارزار، معذور باشد؛ مانند زنان که همسرداری و صبر بر ناملایمات خانه[۹] برای آنان در حکم جهاد است، یا شخص ضعیفی که نمیتواند در عرصه جهاد حضور رساند، حج وی ثواب جهاد را دارد: «الْحَجُّ جِهَادُ كُلِّ ضَعِيفٍ وَ جِهَادُ الْمَرْأَةِ حُسْنُ التَّبَعُّلِ»[۱۰].[۱۱]
فلسفه جهاد
اسلام با نگرش عَرَضی به جنگ و جهاد، اعتبار آن را حفظ کرده است؛ اما در این محدوده خاص نیز اهداف الهی و انسانی را تعقیب میکند و به شدت از دست زدن به جهاد برای دستیابی به منافع مادی و دنیوی پرهیز میدهد. برخی از این اهداف عبارتاند از:
- تقویت و گسترش اسلام: از آنجا که آیین مقدس اسلام، ناسخ ادیان آسمانی پیشین و یگانه صراط مستقیم است، از همه مردم جهان و همچنین از پیروان ادیان دیگر میخواهد برای گام برداشتن در صراط نجات و مستقیم و تقرب به خداوند متعال، رو به اسلام آورند. اسلام برای دعوت مردم به این هدف، از راهکاری منطقی و عقلانی، مانند گفتوگو و جدال احسن استفاده کرده است و اگر حکومت ظالمی در مقابل آیین حق، به نبرد و پیکار دست یازد، یا مانع تبیین و تبلیغ حقانیت آن گردد، در این فرض، جهاد کارساز و مشروع خواهد بود. فلسفه مهم جهاد، پذیرش اسلام و هدایت انسانها است.
- براندازی فتنه و گمراهی: تقویت و گسترش اسلام در جهاد با غیرمسلمانان، هدفی معقول و پذیرفته است؛ اما اگر گروهی از مسلمانان گمراه در ناحیهای دست به آشوب و اغتشاش یا تشکیل حکومت خودسر زدند و به انحراف مسلمانان و ایجاد فساد و بدعت در دین و احکام آن همت گماشتند، جهاد با چنین مسلمانانی مشروع خواهد بود.
- ستمستیزی: یکی از اهداف مهم جهاد، حمایت از حقوق مردم، مانند آزادی و جلوگیری از ستم بر آنان است؛ چنانکه حضرت علی(ع) دلیل پیکار خود را با امثال معاویه تأسف و نگرانی خویش از حکمرانی سفیهان و فاسقان بر میشمارد که رهاورد آن تصرف و تملک اموال عمومی به نفع خویش و به اسارت گرفتن مردم است[۱۲].[۱۳]
فضیلت جهاد
جنگ به تنهایی فاقد ارزش است؛ اما اگر برای اهداف و غایات عالی باشد، ارزش دینی، بلکه انسانی، به شمار میآید. برخی از فضیلتهای جهاد عبارت است از:
- درِ بهشت: امام علی(ع) در روایتی جهاد را «لباس تقوا»، «زره محکم الهی» و «درِ بهشت» میشمارد که بر روی اولیای خاص الهی گشوده میشود: "همانا جهاد دری از درهای بهشت است که آن را برروی اولیای خاص خود میگشاید و آن، لباس تقوا و زره محکم الهی است"[۱۴].
- رفعت اسلام: "برترین وسیله تقرب به سوی خداوند سبحان، تصدیق و اعتراف به یگانگی خداوند و رسالت پیامبر او و جهاد در راه خداوند است که سبب بلندی و رفعت اسلام میشود"[۱۵].[۱۶]
آداب جهاد
جهاد آداب و اصول عمومی دارد که در تمام جنگها از سوی دو لشکر متخاصم اجرا میشود؛ برخی از این اصول عبارتاند از: قصد خلوص؛ نادیده انگاشتن تعصبات قومی و ملی؛ ابتدا به جنگ، ممنوع؛ خودداری از دشنام؛ دعا و نیایش؛ شعار و تبلیغات جنگی؛ ایثار و فداکاری؛ رفتار انسانی با دشمن؛ غنایم جنگی[۱۷].
منابع
پانویس
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۶۲ و ۱۸؛ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۱۵۸.
- ↑ ر.ک: محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۲۴ و ۲۵.
- ↑ قدردان قراملکی، محمد حسن، مقاله «جهاد»، دانشنامه امام علی ج۶، ص ۴۱۵.
- ↑ محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۱۳۷.
- ↑ قدردان قراملکی، محمد حسن، مقاله «جهاد»، دانشنامه امام علی ج۶، ص ۴۱۶.
- ↑ نهج البلاغه، ترجمه فیض الاسلام، نامه ۴۷.
- ↑ قدردان قراملکی، محمد حسن، مقاله «جهاد»، دانشنامه امام علی ج۶، ص ۴۱۶.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۳۶۷.
- ↑ تهذیب الاحکام، ج۶، ص۱۳۹.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۳۱.
- ↑ قدردان قراملکی، محمد حسن، مقاله «جهاد»، دانشنامه امام علی ج۶، ص ۴۱۶.
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۶۲.
- ↑ قدردان قراملکی، محمد حسن، مقاله «جهاد»، دانشنامه امام علی ج۶، ص۴۲۵ ـ ۴۲۷.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۷.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۰۹.
- ↑ قدردان قراملکی، محمد حسن، مقاله «جهاد»، دانشنامه امام علی ج۶، ص ۴۲۷.
- ↑ قدردان قراملکی، محمد حسن، مقاله «جهاد»، دانشنامه امام علی ج۶، ص ۴۳۵.