زیارت کربلا در معارف و سیره حسینی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث زیارت کربلا است. زیارت کربلا از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: زیارت کربلا در حدیث - زیارت کربلا در تاریخ اسلامی - زیارت کربلا در معارف و سیره حسینی - پرسش‌های مرتبط

زیارت کربلا از مقدّس‌ترین و بافضیلت‌ترین زیارت‌هایی که در فرهنگ دینی و روایات اسلامی بیان شده است، زیارت قبر سید الشهدا(ع) در کربلاست و برای زیارت هیچ امامی، حتی زیارت قبر رسول خدا(ص) به این اندازه سفارش و دستور نیست.

مقدمه

در احادیث، گاهی زیارت امام حسین(ع) از زیارت کعبه هم برتر و بالاتر به حساب آمده و برای زیارت آن حضرت، پاداشی برابر ده‌ها و صد‌ها حجّ و عمره بیان شده است و لحن روایات، بگونه ای است که آن را برای یک شیعه در حدّ یک "فریضه" می‌شمارد و ترک آن را ناپسند می‌داند و هیچ عذر و بهانه و خوف و خطر را مانع از آن به حساب نمی‌آورد و ترک آن را جفا می‌داند. از امام صادق(ع) روایت است: «زِيَارَةُ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَاجِبَةٌ عَلَى كُلِّ مَنْ يُقِرُّ لِلْحُسَيْنِ، بِالْإِمَامَةِ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ». زیارت حسین بن علی(ع)، بر هر کس که او را از سوی خداوند، "امام" می‌داند واجب است. میان عقیده به امامت و دیدار امام (چه در حال حیات و چه پس از مرگ) نوعی ملازمه است و در روایات، به این نکته اهمیّت داده شده است. زیارت خائفانه سید الشهدا هم ارج بیشتر و ثواب افزونتری دارد. این، هم نشانه تأثیر اجتماعی "زیارت" و هم میزان عشق و فداکاری "زائر" است. امام صادق(ع) به "ابن بکیر" که سخن از خوف و هراس در راه زیارت سید الشهدا می‌گفت، فرمود: آیا دوست نداری که خداوند، تو را در راه ما ترسان ببیند؟.... و در حدیثی که زراره از امام باقر(ع) درباره زیارت خائفانه آن حضرت می‌پرسد، حضرت پاسخ می‌دهد: خداوند، از هراس قیامت، ایمنش می‌دارد. امام صادق(ع) نیز به "محمد بن مسلم" که با خوف و هراس به زیارت سید الشهدا می‌رفت، فرمود: هر چه مسأله دشوارتر و پرمخاطره‌تر باشد، پاداش زیارت هم به اندازه آن است و هر کس خائفانه قبر آن حضرت را زیارت کند، خداوند، هراس او را در روز قیامت، ایمن می‌سازد: «مَا كَانَ مِنْ هَذَا أَشَدَّ فَالثَّوَابُ فِيهِ عَلَى قَدْرِ الْخَوْفِ وَ مَنْ خَافَ فِي إِتْيَانِهِ آمَنَ اللَّهُ رَوْعَتَهُ يَوْمَ يَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ.....». در حدیث مفصّلی، امام صادق(ع) به ثواب‌های آن اشاره کرده، می‌فرماید: کسی که هنگام زیارت آن حضرت، دچار ستم سلطانی شود و او را در آنجا بکشند، با اوّلین قطره خونش، همه گناهانش بخشوده می‌شود و هر که در این راه به زندان افتد، در مقابل هر روزی که زندانی و اندوهگین گردد، در قیامت برایش یک شادی است، و اگر در راه زیارت، کتک بخورد، برای هر ضربه‌ای یک حوری بهشتی است و در برابر هر درد و رنجی که بر جسمش وارد می‌شود، یک "حسنه" برای اوست. و میفرماید: «من اتی قبر الحسین عارفا بحقّه غفر اللّه ما تقدّم من ذنبه و ما تأخّر». هر که عارفانه قبر سید الشهدا را زیارت کند، خداوند گناهان گذشته و آینده‌اش را می‌آمرزد.

آری... برای رسیدن به کربلا، باید اراده ای آهنین، قلبی شجاع، عشقی سوزان داشت و در این سفر، باید ره توشه‌ای از صبر و یقین، پاپوشی از "توکّل"، سلاحی از "ایمان" و مرکبی از "جان" داشت تا به منزل رسید، چرا که راه کربلا، از "صحرای عشق" و "میدان فداکاری" و پیچ و خم خوف و خطر می‌گذرد. پاداش‌های زیارت کربلا نیز شگفت است. از قبیل: پاداش نبرد در رکاب پیامبر و امام عدل، اجر شهیدان بدر، ثواب حج و عمره مکرّر، پاداش آزاد کردن هزار بنده و آماده کردن هزار اسب برای مجاهدان راه خدا و... . البته تفاوت اجر و ثواب، به معرفت زائر و کیفیّت زیارت و شرایط اجتماعی هم بستگی دارد.

کربلا، از یک سو، سمبل مظلومیّت اهل بیت و امامان شیعه است، از سویی دیگر مظهر دفاع بزرگ آل علی و عترت پیامبر از اسلام و قرآن. توجّه و روی آوردن به مزار سید الشهدا، در واقع تکرار همه روزه و همواره حق و یادآوری مظلومیّت است. اگر کعبه و حج و نماز و جهادی هم باقی مانده است، به برکت شهید عاشوراست که احیاگر دین شد و اسلام، تا همیشه مدیون "ثار الله" است. خصومت دشمنان اسلام نیز با حسین(ع) و مرقد او، از همینجاست. زیارت آن حضرت، همیشه با سختی و هراس و موانع، رو به رو بوده است. شوق زیارت کربلا، از آغاز در دل شیعیان حق طلب و انسان‌های آزاده و فضیلت خواه بوده است. شیفتگان سید الشهدا در این راه حاضر به بذل جان و مال و دست و پا بوده‌اند و "راه بسته کربلا" همیشه چون حسرتی بر دل شیعه بوده است، چه در دوره امویان و عباسیان، چه در عصر حکومت بعثیان و در تاریخ معاصر، و آرزوی "بازشدن راه کربلا" همواره چون مشعلی در دل عاشقان حسین(ع) روشن بوده و تلخی‌های هجران را با این "امید" تحمّل می‌کرده‌اند. زائر حسین(ع)، عاشقی از خود گذشته است و زیارت کربلا، عبادتی خدایی و ملکوتی.

امام صادق(ع) فرمود: «اِذا اَرَدْتَ الْحُسَيْنَ فَزُرْهُ وَ اَنْتَ حَزينٌ مَكْرُوبٌ شُعـْثا غُبْرا جائِعا عَـطْشانا»" هرگاه خواستی حسین(ع) را زیارت کنی، با حالتی اندوهگین و پررنج، خاک آلوده و پژمرده، گرسنه و تشنه زیارت کن... (در حدیث دیگری است که:) چون حسین بن علی اینگونه به شهادت رسید.

منابع

• محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا