افضلیت امام در حدیث
این مدخل زیرشاخهٔ بحث افضلیت امام است. افضلیت امام از چند منظر متفاوت، بررسی میشود: افضلیت امام در قرآن - افضلیت امام در حدیث - افضلیت امام در کلام اسلامی - افضلیت امام در معارف و سیره فاطمی - افضلیت امام از دیدگاه زیدیه - افضلیت امام از دیدگاه اسماعیلیه - افضلیت امام از دیدگاه اهل سنت - افضلیت امام از دیدگاه معتزله - افضلیت امام از دیدگاه اشاعره - افضلیت امام از دیدگاه اباضیه - افضلیت امام از دیدگاه ظاهریه - افضلیت امام از دیدگاه ماتریدیه - افضلیت امام از دیدگاه وهابیت - پرسش مرتبط نداردمعناشناسی
افضلیت از ریشه «ف ض ل» به معنای زیاده و برتری است و «افضل» به معنای برتری کسی یا چیزی نسبت به دیگری است[۱]. افضلیت بنابر یک تقسیم در دو مورد به کار می‌رود:
- افضلیت در امور دنیوی مانند: برخوردای از نَسب و حَسب، مقام اجتماعی، مال و ثروت و...؛
- افضلیت در امور اخروی و صفات انسانی مانند علم، تقوا و ورع، شجاعت و زهد[۲].
امام" در لغت به معنای "پیشوا"، "پیشرو"[۳] و راهنماست[۴] و در اصطلاح به ریاست فراگیر در تمام مسائل دینی و دنیایی، به نیابت از پیامبر اکرم (ص) تعریف شده است[۵].[۶] البته تعریف کامل‌تر امامت در مکتب اهل‌بیت (ع) طبق کتاب و سنت، این است که گفته شود: امامت، ولایت‌الامر است و اساساً تقابل دین و دنیا در این مکتب معنا و مفهوم ندارد[۷].
ادله روایی افضلیت امامان (ع)
حدیث ثقلین
یکی از مهم‌ترین ادلۀ روایی در مورد برتری و حقانیت اهل بیت (ع)، حدیث "ثقلین" است که مورد پذیرش دانشمندان شیعه و سنی بوده و به کثرت آن را نقل کرده‌اند. پیامبر اسلام (ص) در این حدیث فرمودند: «من از بین شما می‌روم و دو چیز گران بها و ارزشمند از خودم به یادگار می‌گذارم، یکی کتاب خدا و دیگری عترتم را و مادامی که به هر دو آنها متوسل شوید هرگز گمراه نخواهید شد»[۸]. مراد از عترت اهل بیت و اخص نزدیکان پیامبر (ص) است. به قرآن ثقل اکبر و به عترت پیامبر ثقل اصغر می‌‌گویند، چنانکه در روایتی امیرالمؤمنین (ع) به کمیل فرمودند: «ای کمیل ما ثقل اصغر و قرآن ثقل اکبر است»[۹].[۱۰]
حدیث سفینه
یکی از احادیث مشهوری که نقش اهل بیت پیامبر و افضلیت ایشان را در میان مردم روشن و مشخص میکند حدیث سفینه است. براساس این حدیث ابوذر غفاری نقل میکند که پیامبر (ص) در مورد اهل بیتشان فرمودند: «اهل بیت من در میان شما همانند کشتی نوح است که هر کس بر آن سوار شد نجات یافت و هر کسی از آن جدا شد، غرق و نابود شد»[۱۱].[۱۲]
مراد از "سفینه نوح" همان کشتی مشهور حضرت نوح (ع) است. قرآن کریم در این باره می‌‌فرماید: در زمان حضرت نوح (ع) طوفانی عظیم به پا شد و جهان را آب فراگرفت و تنها کسانی سالم ماندند که به او ایمان آورده و در کشتی او نشستند. در طوفان نوح، هرکس از مؤمنان و نیز از حیوانات که سوار کشتی نوح شدند از آن طوفان نجات یافته و هرکس که بر آن کشتی سوار نشد غرق شد. کشتی نوح، سمبل نجات از گرداب‌ها و ایمنی در تلاطم طوفان‌هاست و پیامبر چون می‌‌دانستند بعد از خودش طوفانی از گمراهی و ظلمت بر مردم حاکم میشود، اهل بیتش را به سفینه نوح تشبیه کرد که هر کسی به آنها متوسل شود نجات یافته و هر که از آنان دور شود، گمراه و اسیر ظلمت خواهد شد[۱۳].
حدیث منزلت
حدیث معرفت امام (من مات...)
ادله روایی افضلیت امیرالمؤمنین (ع)
حدیث دار
حدیث طیر مشوی
حدیث رایت
حدیث اخوت
حدیث ولایت
حدیث تشبیه
حدیث نور
حدیث غدیر
حدیث منزلت
احادیث افضلیت امیرالمؤمنین (ع)
اولهم اسلاما
اعلمهم...
افقههم...
سایر احادیث
جمع‌بندی
منابع
محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین
ربانی گلپایگانی، علی، امامت اهل بیت
فاریاب، محمد حسین، معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان
مقامی، مهدی، درسنامه امام‌شناسی
یارمحمدیان، محمد تقی، ازدیاد علم امام از دیدگاه کتاب و سنت
زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۱
محدثی، جواد، فرهنگ غدیر
محمدی، رضا، امام‌شناسی ۵
پانویس
- ↑ کتاب العین ج ۷ ص ۴۴.
- ↑ مقامی، مهدی، درسنامه امام‌شناسی، ص۹۳.
- ↑ فرهنگ فارسی، ج۱، ص۳۴۶ ـ ۳۴۷، «امامت».
- ↑ لسان العرب، ج ۱، ص ۲۱۳ ـ ۲۱۵، «امم».
- ↑ مفید، محمد بن محمد، النکت الاعتقادیة، ص۳۹؛ طوسی، محمد بن حسن، الرسائل العشر، ص۱۰۳؛ ابن‌میثم بحرانی، میثم، النجاة فی القیامة، ص۴۱؛ سیوری، فاضل مقداد، إرشاد الطالبین، ص۳۲۵.
- ↑ یارمحمدیان، محمد تقی، ازدیاد علم امام از دیدگاه کتاب و سنت، ص ۲۱.
- ↑ فاریاب، محمد حسین، معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان، ص ۱۱۲.
- ↑ « إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ اَلثَّقَلَيْنِ أَمَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا- كِتَابَ اَللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي فَإِنَّهُمَا لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ اَلْحَوْضَ»؛ بصائرالدرجات، ج ۱، ص ۴۱۳؛ سنن الترمذی، ج ۵، ص ۶۶۳، ح ۳۷۸۸ و....
- ↑ اهل البیت فی الکتاب و السّنه، ص ۱۲۰ به نقل از بشارة المصطفی، ص ۲۹. نیز ر.ک: عترت، ثقل کبیر، کمالی دزفولی.
- ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۱۷۹؛ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۱۱۰.
- ↑ « مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ مَنْ رَكِبَهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا هَلَكَ »، اهل البیت فی الکتاب و السنّه، ص ۸۷؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، امالی طوسی، احتجاج طبرسی؛ کنز العمال، ج۱، ص۲۵۰.
- ↑ ربانی گلپایگانی، علی، امامت اهل بیت، ص ۱۹۰؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۱۴؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵ ج۱.
- ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۱۴؛ محمدی، رضا، امام‌شناسی، ص ۱۱۶.