معنا و چیستی امامت در قرآن سنت و آثار متکلمان (کتاب)
| معنا و چیستی امامت در قرآن، سنت و آثار متکلمان | |
|---|---|
 | |
| زبان | فارسی |
| نویسنده | محمد حسین فاریاب |
| موضوع | امامت و ولایت |
| مذهب | شیعه |
| ناشر | انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی |
| محل نشر | قم، ایران |
| سال نشر | ۱۳۹۱ ش |
| تعداد صفحه | ۵۱۲ |
| شابک | ۹۷۸۹۶۴۴۱۱۷۵۶۵ |
| شماره ملی | ۲۸۵۱۷۳۳ |
معنا و چیستی امامت در قرآن، سنت و آثار متکلمان، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی و تبیین چیستی امامت از راه معناشناسی واژگانی که در قرآن، سنت و آثار متکلمان آمده است، می‌پردازد. این کتاب اثر محمد حسین فاریاب است و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی نشر آن را به عهده داشته است.[۱]
دربارهٔ کتاب
کتاب حاضر مروری بر دیدگاه‌های قرآن، روایات معصومین (ع) و نظریات متکلمان مسلمان در مورد چیستی امامت و رابطه آن با خلافت است. در این اثر ابتدا تعریفی از مفهوم امامت در لغت، اصطلاح و فرهنگ و آموزه‌های قرآن و سنت ارائه شده و سپس کارکردهای واژه امام و امامت و مفاهیم و مصادیق این دو واژه از لحاظ ویژگی‌ها و صفات امام و همچنین جایگاه ویژه او در نظام خلقت بیان گردیده است. آنگاه رابطه میان امامت قرآنی با امامت شیعی تبیین گردیده و شبهاتی در مورد ویژگی‌های امام به ویژه عصمت امام و نصب الهی او از نگاه شیعیان مطرح شده و پاسخ این شبهات از منظری عقلی، قرآنی و روایی بیان گردیده است. در ادامه به بحث در مورد چیستی امامت و ویژگی‌های امام از دیدگاه سنت بیان شده و صفات امام مانند افضلیت او، امین وحی خدا بودن او، خلیفه الهی بودن امام، موجب امنیت اهل زمین بودن او و برخی دیگر از ویژگی‌های منحصر به فرد امام از منظری روایی بیان گردیده است. در پایان دیدگاه‌های متکلمان مسلمان در مورد چیستی و معنای امامت در آثار آنان بیان شده و این دیدگاه‌ها با دیدگاه‌های قرآن و سنت مقایسه گردیده است.
فهرست کتاب
- سخن آغازین
- مقدمه معاونت پژوهش
فصل اول: کلیات
- تبیین مسئله
- تاریخچه مسئله
- پیشینه تحقیق
- ضرورت تحقیق
- طرح و روش کلی پژوهش
- روش‌شناسی برخورد با روایات
- مهم‌ترین منابع مورد استناد:
- بصائر‌الدرجات
- الکافی
- الغیبة
- عیون اخبارالرضا (ع)
- کمال‌‌الدین و تمام‌النعمة
- امالی شیخ صدوق
- امالی شیخ مفید
- کفایة‌الاثر.
فصل دوم: معنا و چیستی امامت در قرآن
- مقدمه
- نمونه‌های کاربرد واژه «امام در قرآن کریم:
- امام به معنای پیشوا
- امام به معنای کتاب
- امام به معنای طریق
- تبیین مفهوم امام (پیشوایی) در قرآن کریم:
- دیدگاه‌های موجود درباره مفهوم امام در آیه ابتلا
- دیدگاه علامه طباطبایی
- اصل تفکیک مقام نبوت از امامت
- مقصود از امامت در آیه ابتلا
- بررسی دیدگاه علامه طباطبایی،
- الف) بررسی اصل تفکیک مقام نبوت از امامت
- ب) بررسی مقصود از امامت در آیه ابتلا
- دیدگاه برگزیده
- ویژگی‌های امام در اصطلاح قرآن:
- ریاست فراگیر
- منصوب شدن به جعل الهی
- برخورداری از علم خطاناپذیر
- عصمت از گناه
- افضلیت،
- بررسی اشکالات:
- اشکال اول
- پاسخ
- اشکال دوم
- پاسخ
- اشکال سوم،
- پاسخ،
- رابطه میان امامت قرآنی و امامت شیعی
- نتیجه گیری.
- کاربرد واژه «خلیفه» و مشتقات آن در قرآن کریم:
- جانشینی غیر انسان از غیر انسان
- جانشینی انسان به جای انسان
- جانشینی ملائکه به جای انسان
- جانشینی انسان به جای خدا
- تبیین مقام خلیفة‌اللهی انسان در قرآن کریم:
- راز برگزیده شدن انسان برای جانشینی خدا
- خلافت تمام انسان‌ها یا برخی از آنها
- استمرار یا انقطاع جانشینی انسان از خدا
- قلمرو خلافت خلیفه خدا
- ویژگی‌های خلیفةالله:
- رهبری اجتماعی
- مرجعیت دینی، اخلاقی و تربیتی
- ولایت تکوینی
- عالم بودن به علم ویژه
- منصوب بودن به نصب الهی
- افضلیت
- رابطه میان خلافت قرآنی و امامت شیعی
- نتیجه گیری.
- کاربرد واژه ولی در قرآن:
- ولی در آیه ولایت:
- معنای ولی در آیه ولایت
- دیدگاه اول
- دیدگاه دوم
- دیدگاه برگزیده
- ویژگی‌های ولی در آیه ولایت،
- ولایت تکوینی
- رهبری اجتماعی
- مرجعیت دینی
- مرجعیت اخلاقی و تربیتی
- عالم بودن به علم الهی
- منصوب بودن به نصب الهی
- مصداق‌شناسی ولی درآیه ولایت
- رابطه میان ولایت قرآنی و امامت شیعی
- نتیجه‌گیری.
- اولی‌الامر در قرآن
- ویژگی‌های اولی‌الامر در قرآن:
- افتراض‌الطاعة
- شبهات وارد بر اطلاق افتراض‌الطاعة و پاسخ‌های آنها
- عصمت
- شبهه و پاسخ
- مبیّن و مجری احکام بودن
- عالم بودن به علم الهی
- منصوب بودن به نصب الهی
- مصداق‌شناسی اولی‌الامر:
- مصداق‌شناسی اولی‌الامر از منظر اندیشمندان اهل‌سنت
- مصداق‌شناسی اولی‌الامر از منظر اندیشمندان امامیه
- اشکال فخر رازی
- پاسخ
- نتیجه‌گیری.
- هادیان در قرآن کریم
- خداوند
- کتاب‌های آسمانی
- قرآن
- انجیل
- تورات
- پیامیران
- ویژگی‌های هادی (پیامبر):
- مرجعیت دینی
- مرجعیت اخلاقی و تربیتی
- برخورداری از علم الهی
- عصمت
- افضلیت
- منصوب بودن یه نصب الهی
- رابطه میان هدایت و امامت در قرآن کریم
- نتیجه‌گیری
- نتیجه‌گیری نهایی از مسئله چیستی امامت در قرآن کریم.
فصل سوم: معنا وچیستی امامت در سنت
- مقدمه
- ویژگی‌های حجت‌الله:
- وسیله اتمام حجت بر بندگان
- عصمت
- الف) عصمت از اشتباه در تبیین دین
- ب) عصمت از گناه
- مرجعیت دینی با علم ویژه
- برخورداری از علوم غیر دینی
- منصوب بودن به نصب الهی
- وساطت فیض
- حجت‌الله در سخنان اصحاب امامان
- نتیجه‌گیری.
- ویژگی‌های خلیفةالله:
- هدایتگری
- ولایت تکوینی
- برخورداری از علم ویژه
- عصمت
- عصمت از اشتباه در تبیین دین
- عصمت از گناهان
- افضلیت
- منصوب بودن به نصب الهی
- نتیجه‌گیری.
- امین‌الله:
- گستره امانت‌داری امین‌الله
- امین بر وحی خدا
- وحی، قرآن
- وحی، علم الهی
- امین در ولایت امر الهی بر مردم
- امان لأهل الارض:
- ویژگی‌های امان لأهل الارض
- مرجعیت دینی و هدایتگری
- عصمت
- منصوب بودن به نصب الهی
- وساطت فیض
- نتیجه‌گیری.
خزّان‌الله و واژگان همسو
- ویژگی‌های خزّان‌الله:
- برخورداری از علم ویژه
- عصمت
- مالکیت بر تمام اشیای عالم
- منصوب بودن به نصب الهی
- واژگان همسوی خزّان‌الله:
- معدن علم‌الله
- محدّث
- نتیجه‌گیری.
اولی‌الامر و واژگان همسو
- ویژگی‌های اولی‌الامر:
- مرجعیت دینی و زعامت سیاسی
- عصمت
- منصوب بودن به نصب الهی
- واژگان همسوی اولی‌الامر:
- مفترض‌الطاعة
- مولی
- ولی
- نتیجه‌گیری.
هادی و واژگان همسو
- ویژگی‌های هادی:
- وجود هادی در هر دوره
- منصوب بودن به نصب الهی
- برخورداری از علم الهی
- واژگان همسوی هادی:
- باب‌الله
- نورالله
- وجه‌الله
- نتیجه‌گیری.
- ویژگی‌های ارکان الارض:
- وساطت فیض
- منصوب بودن به نصب الهی
- نتیجه‌گیری
- نتیجه‌گیری نهایی از چیستی امامت در سنت.
فصل چهارم: معنا و چیستی امامت در آثار متکلمان
- مقدمه
تعریف امامت از دیدگاه شیعه امامیه
تعریف امامت از دیدگاه اهل‌سنت
- تعریف اول
- تعریف دوم
- تعریف سوم
- تعریف چهارم
- تحلیل و بررسی
- خاتمه
- سخن آخر
- کتابنامه
- نمایه‌ها.[۲]
دربارهٔ پدیدآورنده
