سوره یونس
مقدمه
نام مبارک حضرت یونس، این پیامبر بزرگ پنج بار در این سوره آمده و نیز به داستان قوم وی و برداشته شدن عذاب از آنان اشاره شده است. اینها سبب انتخاب نام «یونس» برای این سوره است.
غرض این سوره، یعنی آن هدفی که سوره برای بیان آن نازل شده، عبارت است از تاکید مردم به التزام به توحید، و این تاکید را از راه بشارت و انذار انجام داده، گویا این سوره بعد از آنکه مشرکین، مسأله وحی را انکار کردند و قرآن را سحر خواندند نازل شده، و ادعای آنان را به این بیان رد کرده که: قرآن کتابی است آسمانی و نازل شده به علم خدای تعالی، و آنچه از معارف توحید که در آن است از قبیل وحدانیت خدای تعالی و علم و قدرت او، و این که خلقت منتهی به او است، و سنت‌های عجیبی که در خلقت عالم دارد، و اینکه خلق همگی با اعمالشان به سوی او بر می‌گردند، و در برابر آنچه کرده‌اند جزاء داده می‌شوند-خیر باشد جزای خیر داده می‌شوند و شر باشد جزای شر- همه و همه اموری است که آیات آسمان و زمین بر آن دلالت دارد، و عقل سالم نیز به سوی آن راهنمایی می‌کند. پس، همه اینها معانی و معارفی است حق، و معلوم است که کلامی که بر چنین معارفی دلالت می‌کند، کلام حکیم است و سحر باطلی که با عباراتی شیرین و فریبنده زینت شده نمی‌تواند حاکی از چنین معارفی باشد.
و دلیل بر آنچه گفته شد، این است که خدای تعالی این سوره را با گفتاری در باره تکذیب دشمنان نسبت به قرآن کریم آغاز نموده و فرموده: ﴿أَكَانَ لِلنَّاسِ عَجَبًا أَنْ أَوْحَيْنَا إِلَى رَجُلٍ مِنْهُمْ أَنْ أَنْذِرِ النَّاسَ وَبَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا أَنَّ لَهُمْ قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَ رَبِّهِمْ قَالَ الْكَافِرُونَ إِنَّ هَذَا لَسَاحِرٌ مُبِينٌ﴾[۱] و با لحنی چون: ﴿وَاتَّبِعْ مَا يُوحَى إِلَيْكَ﴾[۲] ختم فرموده است، وآن آغاز و این انجام را در خلال آیات آن نیز چند بار تذکر داده، یک جا فرموده: ﴿وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا﴾ و جای دیگر فرموده: ﴿وَمَا كَانَ هَذَا الْقُرْآنُ أَنْ يُفْتَرَى مِنْ دُونِ اللَّهِ﴾، و جای دیگر فرموده: ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ﴾ و نیز فرموده: ﴿فَإِنْ كُنْتَ فِي شَكٍّ مِمَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ﴾.
پس همین که این مطلب، یعنی سخن از حقانیت قرآن در چند جای سوره تکرار شد و نیز در اول و آخر آن آمده، دلالت دارد که زمینه و اساس آیات این سوره همان پاسخگویی و رد انکار کفاری است که وحی بودن قرآن را انکار می‌کردند، و به همین جهت است که تهدیدهایی که در این سوره آمده- که قسمت عمده سوره است- در باره مکذبین آیات خدا از این امت است، اینها هستند که تهدیدشان کرده است به داوری بین آنان و بین پیامبرشان(ص) و فرموده: این قضاء، سنتی است که خدای تعالی در بین هر امتی با پیغمبرش جاری کرده. و نیز سوره مورد بحث را با تعقیب همین جریان ختم نموده، به‌طوری که گویی بیان حقیقت نامبرده از مختصات این سوره است.
بنا بر این جا دارد که سوره یونس را به سوره انذار و قضاء عدل بین رسول خدا(ص) و بین امتش معرفی شود، و اتفاقا سوره با یادآوری همین قضاء و داوری ختم شده، آنجا که خطاب به رسول گرامی خود فرموده: ﴿وَاصْبِرْ حَتَّى يَحْكُمَ اللَّهُ وَهُوَ خَيْرُ الْحَاكِمِينَ﴾[۳].
ویژگی‌های سوره یونس
- سوره یونس ۱۰۹ آیه به عدد کوفی و حجازی و بصری، ۱۱۰ آیه به عدد شامی، ۱۸۳۲ یا ۱۸۴۴ کلمه و ۷۵۶۷ یا ۷۰۶۵ حرف دارد.
- پنجاه و یکمین سوره قرآن است که پس از سوره اسراء و پیش از سوره هود در مکه نازل شده است؛ مگر آیات ۴۰ و ۹۴ - ۹۶ که در مدینه فرود آمد. و در مصحف شریف دهمین سوره است.
- از نظر کمّیّت، اولین سوره از سور مئین، و نیز چهارمین سوره از سور مقطعات (سوره‌هایی که با حروف مقطعه آغاز می‌شوند) به شمار می‌آید.
- در این سوره، پنج آیه و برخی نیز گفته‌اند هشت آیه نسخ شده است.
مطالب سوره یونس
- وحی و نبوت؛
- خداشناسی، ادله اثبات خدا و اوصاف جلال و جمال حضرت حق؛
- داستان‌های پیامبران الهی مانند نوح و موسی، و سرگذشت قوم بنی اسرائیل،
- سنّت‌ها و قوانین الهی در جامعه؛
- بیان آیات تکوینی خداوند و اسرار آفرینش[۴].[۵]
منابع
پانویس
- ↑ «آیا برای مردم شگرف است به مردی از آنان وحی کنیم که به مردم هشدار بده و مؤمنان را آگاه ساز که نزد پروردگارشان پایگاهی راستین دارند؛ کافران می‌گویند: بی‌گمان این جادوگری آشکار است» سوره یونس، آیه ۲.
- ↑ «و از آنچه به تو وحی می‌گردد پیروی کن و شکیبایی پیشه ساز تا خداوند داوری فرماید و او بهترین داوران است» سوره یونس، آیه ۱۰۹.
- ↑ «و از آنچه به تو وحی می‌گردد پیروی کن و شکیبایی پیشه ساز تا خداوند داوری فرماید و او بهترین داوران است» سوره یونس، آیه ۱۰۹.
- ↑ سخاوی، علی بن محمد، ۵۵۸-۶۴۳ق.،جمال القراء و کمال الاقراء،جلد۱،صفحه ۴۴۱؛ هاشم زاده هریسی، هاشم، ۱۳۱۷ -،شناخت سوره‌های قرآن،صفحه ۱۸۶؛ مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۰۵ -،تفسیر نمونه،جلد۸،صفحه ۲۱۲؛ فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، ۷۲۹ - ۸۱۷ق،بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز،جلد۱،صفحه ۲۳۸؛ رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳،تاریخ قرآن،صفحه ۵۸۴؛ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق.،الاتقان فی علوم القرآن،جلد۱،صفحه ۴۷؛ زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق،البرهان فی علوم القرآن (باحاشیه)، جلد۱، صفحه ۱۹۳؛ جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین،جلد۱،صفحه ۳۱۶؛ طباطبایی، محمد حسین، ۱۲۸۱ - ۱۳۶۰،المیزان فی تفسیر القرآن،جلد۱۰،صفحه ۶.
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص:۳۱۸۲.