امام کاظم
- این مدخل از زیرشاخه‌های بحث اهل بیت پیامبر خاتم است. "امام کاظم" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امام کاظم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
پیشوای هفتم شیعیان، از دودمان پیامبر، که در هفتم ماه صفر سال ۱۲۸ هجری در "ابواء" - محلی میان مکه و مدینه - به دنیا آمد. پدرش امام جعفر صادق(ع) و مادرش حمیده از زنان پاک، دانشمند و پرهیزکار عصر خویش بود. از القاب آن حضرت کاظم، عبد صالح و امین است. وی در شرایط ناهنجاری می‌زیست و با مردم کینه‌توزی همزمان بود و بر همه سختی‌ها صبر می‌کرد و خشم خود را فرو می‌برد. بدین جهت به کاظم (فروبرنده خشم) لقب یافت. عباسیان که با شعار هواداری اهل‌بیت پیامبر، قیام کرده و امویان را سرنگون کردند، پس از قدرت یافتن، بنای سختگیری را با ائمه شیعه گذاشتند. امام کاظم(ع) در دوران خلافت هارون الرشید، سخت‌ترین شرایط را گذراند و بارها به زندان افتاد و سرانجام به دست هارون، در زندان به شهادت رسید. هارون پیوسته می‌ترسید که مردم هوادار خاندان پیامبر، دور آن حضرت جمع شوند و بر ضد حکومتش قیام کنند. از این رو آن حضرت را آزاد نمی‌گذاشتند و ارتباط‌های شیعه را با وی محدود می‌ساختند. با این حال، امام کاظم(ع) از هر فرصتی برای نشر علوم دین کوتاهی نمی‌کرد. از برجسته‌ترین یاران و شاگردانش می‌توان حماد بن عیسی، عبدالرحمن بجلی، علی بن یقطین، مفضل بن عمر، هشام بن حکم و یونس بن عبدالرحمن را نام برد. مدت امامتش ۳۵ سال بود، از ۲۱ سالگی تا پایان عمر. از فضایل او علم، حلم، عبادت، زهد، سخاوت و رسیدگی به بیچارگان بود و از خوف خدا بسیار می‌‌گریست و در زندان هم پیوسته در عبادت و نماز بود. سه تن از فرزندان آن حضرت در ایران مدفون‌اند: امام رضا (در مشهد)، حضرت معصومه (در قم) و احمد بن موسی شاهچراغ (در شیراز). شهادت موسی بن جعفر روز ۲۵ رجب سال ۱۸۳ هجری در زندان سندی بن شاهک بازهر اتفاق افتاد و در غرب بغداد، در مقابر قریش به خاک سپرده شد. امروز آن منطقه، شهری به نام کاظمین در عراق است که حرم مطهر وی در آنجاست[۱].
مقدمه
- نام مبارکش موسی و نهمین تن از چهارده معصوم(ع) است. به سال ۱۲۸ ه. در ابواء، جایی میان مکه و مدینه به دنیا آمد و در پنجاه و پنج سالگی به شهادت رسید. پدر والامقامش امام جعفر بن محمد(ع) و مادرش حُمَیدَه است. از القاب مشهور او است: کاظم، العبد الصالح، باب الحوائج و کنیه گرامی‌اش ابوالحسن و ابوابراهیم است[۲][۳].
فضائل و مناقب
- امام کاظم(ع) همانند پدران پاک نهادش در فضیلت‌های اخلاقی و عملی آموزگار و نمونه دیگران بود. منش و سلوک پاک او همگان را متأثر می‌ساخت؛ چنان که بنابر روایات، چون او را در زندان حبس کردند، زندان‌بانان را منقلب ساخت و بدو ایمان آوردند[۴]. درباره دانش آن امام همام(ع) روایت کرده‌اند که از همان کودکی شگفتی مردم را بر می‌انگیخت[۵]. در عبادت و زهد از همه مردم عصر خویش برتر بود[۶] و بدین روی او را لقب "العبدالصالح" داده بودند و اهل مدینه "زین‌المجتهدین" اش می‌خواندند[۷]. از صفات والای اخلاقی امام کاظم(ع)، احسان و نیکی به مردم بود.نیازمندان بدو حاجت می‌بردند و نیاز خویش را از او بر می‌آوردند و "باب‌الحوائج" اش می‌دانستند. لقب مشهور امام(ع) "کاظم" است به معنای کسی که هنگام خشم، خویشتنداری می‌کند و خشم خود را فرو می‌برد و به آسانی از دیگران در می‌گذرد[۸][۹].
امامت
- پیامبر درحدیث مشهور جابر انصاری با صراحت از امامت حضرت کاظم(ع) یاد کرده است و نیز امام صادق(ع) آشکارا او را امام پس از خود می‌خواند[۱۰]. برتری امام کاظم(ع) بر مردمان روزگار خویش نیز دلیلی دیگر بر امامت او است؛ چنان که ابن حجر هیثمی از علمای سنی مذهب درباره ایشان می‌گوید: "موسی کاظم در علم و معرفت و کمال و فضل وارث پدر خویش بود. او از همه کس پارساتر و داناتر و بخشنده‌تر بود"[۱۱][۱۲].
روزگار امامت
- امام موسی بن جعفر(ع) سی و پنج سال از سال ۱۴۸ تا ۱۸۳ ه. بر مسند امامت جلوس فرمود. خلفای معاصر ایشان جملگی از بنی عباس بودند: منصور دوانیقی، مهدی عباسی، هادی عباسی و هارون الرشید. امام(ع) در عهد هارون سال‌ها در زندان به سر برد[۱۳].
- فعالیت‌های امام کاظم(ع) را بر دو دسته دانسته‌اند:
- فعالیت‌های علمی و فکری و چاره‌جویی برای رویارویی با عقاید نادرست و بدعت‌ها و واپس‌گرایی‌ها.امام(ع) شاگردانی پرورانید تا به واسطه آنان آموزه‌های راستین دینی و شیعی را میان مردم بگستراند. شاگردان به محضر امام بار می‌یافتند و در مجلس ایشان می‌نشستند و چون فتوا یا کلامی علمی می‌شنیدند، می‌نوشتند و ثبت می‌کردند[۱۴][۱۵].
- فعالیت دیگر امام(ع) هدایت و نظارت بر پایگاه‌های مردمی و هواخواهان خویش بود. امام(ع) از این گذر می‌کوشید افزون بر حفظ رابطه خویش با شیعیان و هدایت آنان، موضع منفی خود در برابر حکومت را نیز بدانان منتقل کند و در همین مسیر، همواره نارضایتی خویش از ارباب حکومت را آشکار می‌ساخت و همکاری با آنان را حرام می‌شمرد[۱۶][۱۷].
- مناظره سرزنش‌آمیز امام(ع) با هارون الرشید در مرقد مطهر پیامبر اسلام(ص) در پیش بزرگان و فرماندهان کشوری و لشکری را می‌توان از این گونه فعالیت‌ها شمرد[۱۸][۱۹].
- برخی از مهم‌ترین موضوعات یادکردنی روزگار امام کاظم(ع) عبارت‌اند از:
- برخاستن جنبش‌های انقلابی که امام(ع) برخی از آنها را تأیید می‌کرد؛ همانند جنبش شهید فخ[۲۰].
- سازماندهی نظام سری رابطان به دست امام(ع) که وظیفه داشتند ارتباط ایشان را با شیعیان سامان دهند و فرمان‌های مقام امامت را بدانان برسانند[۲۱].
- پیدایی برخی مسلک‌های انحرافی و اوجگیری فعالیت‌های عقیدتی و سیاسی آنها. برخی از این مسلک‌ها ادعای تشیع نیز سر می‌دادند؛ ولی به هیچ روی مقبول امام(ع) نبودند. فرقه‌های ناووسیه، اسماعیلیه، مبارکیه، سمطیه و فطحیه چنین بودند. پدید آمدن این فرقه‌ها در قلمرو مکتب تشیع شرایط حساسی را برای امام(ع) پدید آورد که تا آن زمان بی‌سابقه بود. امام(ع) با تدبیری خاص، توانست شیعیان را از این چالش فکری و عقیدتی برهاند و امامتِ مقبول آیین اسلام را برای آنان نمایان سازد.
- سازش‌ناپذیری امام کاظم(ع) در برابر حکومت و کژروی‌های دیگر جامعه اسلامی، مسئله‌ای را پیش آورد که برای امامان پیشین پیش نیامده بود. امام(ع) برای مدتی طولانی در زندان حبس شد[۲۲].
- حاکمان عباسی از وجود امام(ع) بیمناک بودند و هر از چند گاهی ایشان را به زندان می‌انداختند. روزگار حبس امام(ع) در عهد هارون‌الرشید طولانی‌تر بود و بارها به زندان رفت[۲۳].
شهادت
- هارون عباسی، وجود امام کاظم(ع) را در زندان نیز تاب نیاورد و فرمان داد ایشان را مسموم کنند. بدین‌سان، امام(ع) به سال ۱۸۳ ه. در پنجاه و پنج سالگی در زندان بغداد به شهادت رسید و پیکر مقدس‌اش در کاظمین عراق به خاک سپرده شد[۲۴][۲۵].
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص:۲۲۴.
- ↑ مصنفات الشیخ المفید، ۱۱/ ۲۱۵.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۱۱۲.
- ↑ مناقب آل ابی طالب، ۴/ ۳۲۲.
- ↑ اصول کافی، ۲/ ۴۱۸.
- ↑ ارشاد، مفید/ ۲/ ۱۷.
- ↑ حضرت موسی کاظم، ۱۹.
- ↑ ینابیع المودة، ۳/ ۱۱۷.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۱۱۳.
- ↑ بحارالانوار، ۴۸/ ۱۴.
- ↑ الصواعق المحرقة، ۲۰۳.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۱۱۳.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۱۱۳.
- ↑ الانوار البهیة، ۱۶۹ و ۱۷۰.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۱۱۴.
- ↑ وسائل الشیعه، ۱۲/ ۱۴۰.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۱۱۴.
- ↑ مناقب آل ابی‌طالب، ۴/ ۳۴۵.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۱۱۴.
- ↑ مقاتل الطالبیین، ۴۵۲ و ۴۵۳.
- ↑ پیشوایان ما، ۲۱۴.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۱۱۴.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۱۱۵.
- ↑ کشف الغمة، ۳/ ۳۷- ۳۰.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۱۱۵.