سیره عبادی امام باقر

عبادت امام باقر(ع)‌

امام ابو جعفر محمّد باقر(ع) از پیشوایان اهل تقوا در تاریخ اسلام بوده است. آن حضرت چنان خدا را شناخته بود که شناخت خداوند همه جوهره ذات آن حضرت را پر نموده و با قلبی پر از انابه به درگاه خداوند حاضر می‌شده است. امام باقر(ع) در عبادت و فرمانبرداری خداوند متعال نهایت اخلاص را به‌کار می‌آورده است. از جلوه‌های عبادت آن حضرت می‌توان به این نکته‌ها اشاره نمود:

خشوع در هنگام نماز: درباره آن حضرت گفته‌اند که چون به نماز می‌ایستاد از ترس خداوند رنگ رخسار مبارکش زرد می‌گردید^[۱]. و این مطلب هیچ تعجّبی ندارد.؛ چراکه آن حضرت عظمت خداوند متعال را درک کرده بود. خداوندی که جهان هستی را به‌وجود آورده و به آن حیات بخشیده بود. پس آن حضرت نیز همچون پرهیزگاران انابه‌کننده خدا را عبادت می‌نمود.
نماز بسیار: امام باقر(ع) بسیار به نماز می‌پرداختند. حتّی گفته شده است که آن حضرت در شبانه‌روز یکصد و پنجاه رکعت نماز می‌خواندند^[۲] و کارهای مربوط به مرجعیت امّت و مسائل علمی آن حضرت را از بسیاری نماز بازنمی‌داشت،؛ چراکه نماز به جهت ارتباط و رشته محکمی که بین نمازگزار و خداوند متعال ایجاد می‌نماید محبوبترین و عزیزترین کار جهان در نزد امام باقر(ع) بود.
دعای امام باقر(ع) در حال سجده: مسلّم است که نزدیکترین حالت یک بنده به خداوند متعال حالت سجده است. از همین‌جا است که می‌بینیم امام باقر(ع) همواره در حال سجود، قلب و احساسات خود را به سوی خداوند متعال منعطف کرده و خداوند را با دل بریدن کامل از همه‌چیز و در طبق اخلاص نهادن دل و روح، به مناجات می‌نشسته است. به همین جهت است که می‌بینیم در کتب ادعیه، دعاهای بسیاری برای حالت سجده از امام باقر(ع) نقل گردیده است. از آن جمله:
1. اسحاق بن عمّار از امام صادق(ع) روایت کرده است که آن حضرت فرمودند: من همیشه رختخواب پدرم را آماده می‌کردم و به انتظار آمدن آن حضرت می‌نشستم. هنگامی که آن حضرت به رختخواب می‌آمدند و به خواب می‌رفتند من برخاسته و به رختخواب خود می‌رفتم و می‌خوابیدم. در شبی از شبها آمدن آن حضرت به رختخواب به طول انجامید. من به جستجوی آن حضرت به مسجد رفتم. در آن وقت شب مردم به خواب رفته بودند و کسی در مسجد نبود. دیدم که آن حضرت در مسجد و در حال سجود است و کسی در مسجد غیر از آن حضرت نیست. من صدای ناله آن حضرت را شنیدم که در حال سجده می‌فرمود: «سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ، أَنْتَ رَبِّي حَقّاً حَقّاً، سَجَدْتُ لَكَ يَا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً؛ اللَّهُمَّ إِنَّ عَمَلِي ضَعِيفٌ، فَضَاعِفْهُ لِي؛ اللَّهُمَّ قِنِي عَذَابَكَ يَوْمَ تَبْعَثُ عِبَادَكَ، وَ تُبْ عَلَيَّ؛ إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ»؛ خداوندا تو پاک و منزّهی، خداوندا تو به حقیقت و باز هم به حقیقت پروردگار منی، خداوندا سجده من بر تو از روی تعبّد و بندگی است، خدای من، کارهایم در برابر ذات مقدّس تو ضعیف و کم است. تو کارهای مرا به لطف و کرمت زیاد کن... خداوندا مرا از عذاب روز قیامت همان روزی که بندگانت را در پیشگاه خود به پا می‌داری حفظ کن. خداوندا توبه مرا بپذیر؛ چراکه تو توبه‌پذیر مهربانی‌^[۳].
2. ابو عبیده حذاء روایت می‌کند که: از امام باقر(ع) در حال سجود شنیدم که می‌فرمود: «أَسْأَلُكَ بِحَقِّ حَبِيبِكَ مُحَمَّدٍ(ص) إِلَّا بَدَّلْتَ سَيِّئَاتِي حَسَنَاتٍ وَ حَاسَبْتَنِي حِسَاباً يَسِيراً»؛ خدایا تو را به حقّ حبیبت محمّد(ص) سوگند می‌دهم که گناهان مرا تبدیل به حسنات نمایی و در هنگام حساب بر من آسان‌گیری. سپس شنیدم که آن حضرت در دوّمین سجده خود فرمودند: «أَسْأَلُكَ بِحَقِّ حَبِيبِكَ مُحَمَّدٍ(ص) إِلَّا كَفَيْتَنِي مَئُونَةَ الدُّنْيَا وَ كُلَّ هَوْلٍ دُونَ الْجَنَّةِ»؛ خدایا تو را به حقّ حبیبت محمّد(ص) سوگند می‌دهم که مرا از طلب زادوتوشه دنیایم کفایت کنی و هر بلا و اندوهی که فرجامی جز بهشت داشته باشد. سپس آن حضرت برای سوّمین‌بار به سجده رفته و در سجود خود فرمودند: «أَسْأَلُكَ بِحَقِّ حَبِيبِكَ مُحَمَّدٍ(ص) لَمَّا غَفَرْتَ لِيَ الْكَثِيرَ مِنَ الذُّنُوبِ وَ الْقَلِيلَ وَ قَبِلْتَ مِنِّي عَمَلِيَ الْيَسِيرَ»؛ خداوندا تو را به حقّ حبیبت محمّد(ص) سوگند می‌دهم که گناهانم را کم یا زیاد بیامرزی و عملم را اگرچه کم و ناچیز است از من بپذیری. سپس امام باقر(ع) برای چهارمین بار به سجده رفته و به محضر خداوند متعال عرضه داشتند که: «أَسْأَلُكَ بِحَقِّ حَبِيبِكَ مُحَمَّدٍ(ص) لَمَّا أَدْخَلْتَنِي الْجَنَّةَ وَ جَعَلْتَنِي مِنْ سُكَّانِهَا وَ لَمَّا نَجَّيْتَنِي مِنْ سَفَعَاتِ النَّارِ بِرَحْمَتِكَ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ»؛ خداوندا تو را به حقّ حبیبت محمّد(ص) سوگند می‌دهم که مرا وارد بهشت گردانده و از ساکنان آن قرار دهی و به لطف و رحمت خود مرا از زبانه‌های داغ آتش جهنّم برهانی و خداوند بر محمّد و آلش درود فرستد^[۴].