عزاداری بر امام حسین

عزاداری

عزاداری یکی از سنت‌های دینی برای وفات و شهادت پیشوایان دینی است مانند برگزاری مراسم عزاداری در ماه محرم و روز عاشورا و ایام شهادت ائمه. سوگواری برای افرادِ ازدست‌رفته امری غریزی و طبیعی است و در طول تاریخ رواج داشته است. فلسفه عزاداری، همان فلسفه قیام امام حسین(ع) است که عبارت از اصلاح‌گری، احیای آموزه‌ها و معارف دینی، تربیت انسان و غیره است^[۱].

هیئت

نوعی تشکل مذهبی، بر محور عزاداری برای سیدالشهدا و ائمه (ع). مجموعه‌هایی از مردم هر محلّه، در شهرها یا روستاها که برای سوگواری و روضه‌خوانی نسبت به امام حسین (ع) به‌ویژه در ایام عاشورا تشکیل می‌شود. هیئت، سنتی دیرپا و مردمی است و با بودجۀ علاقه مندان به امام حسین (ع) تشکیل می‌یابد^[۲].

مجالس حسینی

محفل‌ها و مجلس‌هایی که در سوگ حسینی و برای احیای خاطرۀ عاشورا، در مساجد و حسینیّه‌ها و منازل، در ایّام عاشورا یا در روز‌های دیگر در طول سال برگزار می‌شود و از پربرکت ترین آثار شهادت ابا عبدالله (ع) و زمینۀ مناسبی برای تبلیغ و موعظه و تقویت آگاهی مردم به دین و علایق مذهبی است و در روایات نیز تأکید شده که چنین مجالسی همواره برپا شود^[۳].

تکیه

محلّی که برای عزاداری سید الشهدا (ع)، به‌ویژه در ایّام عاشورا ساخته و برپا می‌شود. این گونه اماکن، علاوه بر آنکه حرمت و قداست خاصّ خود را دارد، احکام مخصوص مساجد را ندارد، بنابراین محدودیّت حضور در آن مثل مسجد نیست. تکیه، یا تکیه‌گاه، بعد از مسجد در حقیقت پایگاه معنوی مسلمانان خصوصا شیعیان به حساب می‌آید. جایی که مردم با تعزیه‌خوانی و سوگواری سالار شهیدان و یاران با وفایش به او متوسّل و متّکی می‌شوند... تکیه با تعزیه و عزاداری عجین گشته و این دو را هرگز نتوان از یک‌دیگر جدا کرد^[۴]. به نظر برخی، پدید آمدن «تکیه»، در مقابل مراکز دینی وابسته به خلافت‌های غیر شیعی بوده تا پایگاهی برای هواداران نهضت حسینی و دور از سلطه حکّام باشد^[۵].^[۶]

روضه‌خوانی

یاد کردن از مصیبت‌های امام حسین (ع) و اهل بیت و گریستن و گریاندن در عزای آنان را «روضه» و روضه‌خوانی گویند. امامان ما توصیه کرده‌اند که به یاد شهادت و مظلومیّت سیدالشهدا (ع) گریه کنیم و مجالس عزا برپا کنیم تا یاد آنان زنده بماند^[۷].

نوحه

نوحه عبارت است از ماتم سرایی در سوگ عزیزان که به توصیه پیشوایان دینی نوحه‌خوانی و گریستن در عزای امام حسین (ع) امری پسندیده است. نوحه‌سرایی به صورت خواندن اشعار سوزناک سبب تحریک احساسات و عواطف مسلمین و تبیین حوادث و خاطرات عاشوراست و نوحه‌خوان به کسی گویند که اشعار نوحه را می‌‌خواند^[۸].

گریه

«گریه» واکنش عاطفی در مواجهه با مصیبت و از شاخصه‌های فرهنگ شیعی است. اشک و گریه یا «بکا» یا «دمع»، نشانه رقت قلبی و رفتاری طبیعی است که انسان، به طور ارادی یا غیرارادی، در موقعیت‌های خاص هیجانی و عاطفی (تأثر، ترس، فقدان، محبت و...) بروز می‌دهد. مهم‌ترین رخداد مصیبت بار در تاریخ و فرهنگ شیعه، واقعه عاشورا بوده است. در منابع شیعی، روایات متعددی با مضمون تشویق و تحریض شیعیان به ذکر مصیبت عاشورا و گریه بر آن نقل شده است. در این روایات، گریه بر امام حسین (ع) عملی ارزشمند و مستوجب ثواب و فواید دنیوی و اخروی فراوانی دانسته شده است^[۹].