عاشورا ریشه‌ها انگیزه‌ها رویدادها پیامدها (کتاب)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
عاشورا
ریشه‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها
زبانفارسی
نویسندهناصر مکارم شیرازی
تحقیق یا تدوینسعید داوودی و مهدی رستم‌نژاد
موضوععاشورا
مذهبشیعه
ناشرانتشارات مدرسه الامام علی بن ابی طالب
محل نشرقم، ایران
سال نشر۱۳۸۴ ش
تعداد صفحه۷۶۸
شابک۹۶۴-۸۱۳۹-۹۰-۳
شماره ملی‭م‌۸۴-۲۵۷۰۱

عاشورا: ریشه‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی مباحثی پیرامون نهضت عاشورا می‌پردازد. این کتاب زیر نظر ناصر مکارم شیرازی و به کوشش سعید داوودی و مهدی رستم‌نژاد نوشته شده است. و انتشارات مدرسه الامام علی بن ابی طالب نشر این اثر را به عهده داشته است.[۱]

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «در طول تاریخ کم نبوده است قیام‌ها و جنگ‌های عظیمی که کشته‌ها و تبعات بسیاری داشته است اما هیچ حادثه ای تاریخی را نمی‌توان یافت که پیامدها و امتدادش در طول تاریخ به گستردگی واقعه ی عاشورا باشد؛ واقعه ای که پس از گذشت قرن‌ها از آن، هنوز زنده است و درس‌های فراوانی به همراه دارد. تاریخ نویسان متعددی به نگارش این واقعه پرداخته‌اند و آثار بسیاری در این زمینه می‌‌شناسیم که هرکدام ویژگی‌های مثبت و منفی خود را دارند اما همواره دسترسی به منابع معتبر و آگاهی از واقعیات حادثه ی عاشورا دغدغه ی اصلی تشنگان حقیقت و محبان حضرت سیدالشهدا (ع) است. این سال‌ها نگارش مقاتل برای عموم رواج زیادی دارد و این دسته از کتاب‌ها با استقبال بسیاری هم روبرو هستند؛ از این جمله کتاب «عاشورا» است، کتابی که در آن به ریشه‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها و پیامدهای این واقعه پرداخته شده است. این نوشتار علاوه بر گزارش و روایت وقایع متفاوت، به تحلیل و بررسی کوتاهی از هر واقعه نیز می‌‌پردازد. کتاب با مقدمه ای از آیت الله مکارم شیرازی شروع می‌‌شود و پس از آن در سخنان آغازین به شیوه تحقیق و نگارش کتاب و تقسیم‌بندی مطالب آن اشاره شده است. این کتاب از شش بخش اصلی تشکیل شده است. در بخش نخست در شش فصل به شخصیت امام حسین (ع) و فلسفه ی عزاداری پرداخته شده است و در پایان بخش اول تحلیل صحیح در فلسفه ی عزاداری آمده است. ریشه‌های قیام عاشورا بخش دوم کتاب است و در هشت فصل دلایل وقوع عاشورا بررسی می‌‌شود. بخش سوم کتاب در سه فصل به انگیزه‌های قیام عاشورا می‌‌پردازد و رویدادهای قیام عاشورا بخش چهارم کتاب است و که از دو فصل نسبتا مفصل از مدینه تا کربلا و از کربلا تا مدینه تشکیل شده است. بخش پنجم آثار و پیامدهای قیام عاشورا را در سه فصل بررسی می‌‌کند و اشعار برگزیده فارسی و عربی بخش ششم کتاب است. فهرست آیات، روایت، اشخاص و لقب‌ها، اماکن و منابع پایان بخش کتاب می‌‌باشد».[۱]

فهرست کتاب

۱- اهداف و انگیزه‌های خالص الهی
۲- کشته شدن حجت خدا توسط مردمی به ظاهر مسلمان
۳- یاران همراه امام (ع)
۴- ذلت‌ناپذیری عاشوراییان
۵- مظلومیت، در ابعاد مختلف
۶- قدرت تأثیرگذاری
۱- برپایی مجالس سوگواری
۲- یادآوری مصایب آن حضرت (ع) در مناسبت‌های مختلف
۳- گریستن و گریاندن
۴- تشویق شاعران به مرثیه‌سرایی
۵- اهمیت به تربت امام حسین (ع)
۶- اهتمام ویژه به زیارت مرقد امام حسین (ع)
۱- گریه بر امام حسین (ع) پیش از تولد آن حضرت
۲- گریه بر امام حسین (ع) پس از ولادت
۳- گریه و سوگواری بر امام حسین (ع) پس از شهادت
۱- حسن ذاتی گریه
۲- درک ثواب و رسیدن به شفاعت اهل بیت (ع)
۳- تشکر از امام حسین (ع)
۱- حفظ مکتب اهل بیت (ع)
۲- بسیج توده‌ها
۳- خودسازی و تربیت دینی (الگوپذیری)
۴- تجلیل از مجاهدت امام (ع) و تعظیم شعائر
  • ششم: شیوه‌های عزاداری
۱- گریه کردن
۲- تباکی
۳- لباس مشکی بر تن کردن
۴- تشکیل مجالس سوگواری
۵- نوحه‌سرایی
۶- به سر و سینه زدن
۷- تعطیلی کسب و کار
۱- آراستگی به علم و فضیلت
۲- پاکی و تقوا و اصالت خانوادگی
۳- شایستگی‌های فردی
۱- مناصب کلیدی در اختیار امویان
۲- روان شدن سیل اموال به سوی بنی‌امیه
۱- ترک حمایت از عثمان
۲- جنگ جمل یا رویارویی غیر مستقیم معاویه با امام (ع)
۳- جنگ صفین، یا رویارویی مستقیم معاویه با امام (ع)
۴- ایجاد رعب و وحشت در قلمرو حکومت علوی
۱- فریب خوردن برخی از فرماندهان لشکر امام حسن (ع) توسط معاویه
۲- تضعیف موقعیت امام (ع) توسط منافقان و عوامل معاویه
۳- صلح تحمیلی
  • فصل هفتم: دوران خلافت معاویه
۱- نقض صلح‌نامه امام مجتبی (ع)
۲- نصب منافقان در پست‌های حساس
۳- بسترسازی‌های فرهنگی برای پیشبرد اهداف شوم خویش
۴- به شهادت رساندن امام حسن مجتبی (ع)
۵- کشتن شیعیان به بهانه‌های گوناگون
۶- تنگنای اقتصادی مخالفان
۷- بدعت‌ها
۸- تحمیل بیعت یزید بر مردم
۱- فاجعه خونین کربلا
۲- کشتار وسیع مردم مدینه
۳- آتش زدن کعبه
۱- خواستگاری ام‌کلثوم
۲- وحشت از نام علی (ع)
۳- افتخار شما فقط فاطمه است!
۴- مصادره اموال معاویه
۵- ملاقات با حسین ممنوع!
۶- برخورد شدید امام حسین (ع) با معاویه
۷- نامه شدید اللحن امام حسین (ع) به معاویه
۸- همان نامه به روایت دیگر
۹- حکومت معاویه بزرگ‌ترین فتنه!
۱۰- نکوهش معاویه بر انتخاب یزید
۱۱- پاسخ کوبنده امام (ع) به معاویه
۱۲- من کسی را صالح‌تر از یزید نمی‌دانم!!
۱۳- خطبه‌ای بسیار مهم و سرنوشت‌ساز
۱۴- من فقط برای اقامه حق قیام کردم
۱۵- توطئه شبانه برای گرفتن بیعت
۱۶- چگونه توطئه خنثی شد؟
۱۷- همان مطلب به روایت دیگر
۱۸- پاسخ کوبنده امام (ع)
۱۹- ادامه همان سخن
۲۰- پاسخ نهایی: خلافت بر آل ابوسفیان حرام است!
۲۱- امام حسین (ع) کنار قبر پیامبر (ص)
۲۲- خدایا! من نیکی‌ها را دوست دارم
۲۳- وداع امام حسین (ع) با قبر جدش پیامبر (ص)
۲۴. اگر در دنیا هیچ پناهگاهی نداشته باشم، با یزید بیعت نخواهم کرد!
۲۵- وصیت‌نامه تاریخی امام حسین (ع)
۲۶- من هرگز تن به ذلت نخواهم داد!
۲۷- مادرم! می‌دانم که شهید می‌شوم!
۲۸- پایان این راه شهادت است!
۲۹- امام حسین (ع) از مدینه خارج می‌شود
۳۰- ورود امام حسین (ع) به مکه
۳۱- تلاش ابن عباس و عبدالله بن عمر برای منصرف ساختن امام (ع)
۳۲. نامه امام حسین (ع) به مردم کوفه به هنگام اعزام حضرت مسلم (ع)
۳۳- برنامه‌ریزی برای بیعت و قیام
۳۴- نامه امام حسین (ع) به مردم بصره و برنامه‌ریزی برای قیام
۳۵- من مأموریت دارم!
۳۶-پیمان کوفیان حجت را بر امام تمام کرد
۳۷- فقط جان بر کفان با ما همراه شوند!
۳۸-احترام حرم الهی
۳۹- امام (ع) از شهادت خویش خبر می‌دهد
۴۰- امام حسین (ع)امان دشمن را نمی‌پذیرد
۴۱- قیام برای اعلای کلمه حق
۴۲- نامه دیگر از امام (ع) در پاسخ مردم کوفه
۴۳- قیام برای احیای حق
۴۴- گفتگوی پر معنی امام (ع) با فرزندش علی اکبر (ع)
۴۵-بنی امیه در تعقیب امام (ع)
۴۶- امام حسین (ع) مردم را برای بازگشت آزاد می‌گذارد
۴۷- امام (ع) حقایق را برای یارانش بازگو می‌کند!
۴۸- اهداف امام در قالب اشعاری پر معنا
۴۹- خطبه امام (ع) در نخستین برخورد با دشمن
۵۰- خطبه دیگر امام (ع) در برابر لشکر حر
۵۱- گفتگوی پرمعنای امام (ع) با حر
۵۲- تعبیر دیگری از امام (ع) درباره ذلت‌ناپذیری
۵۳- خطبه دیگری از امام (ع) در جمع یاران حر
۵۴- عبیدالله بن حر جعفی و از دست دادن فرصت
۵۵- در پستی دنیا همین بس...
۵۶- ورود به سر منزل مقصود
۵۷- برخورد عزتمندانه امام (ع) با فرستاده عبیدالله
۵۸- خاموش نشستن گناه است
۵۹- خوشا چنین مرگی!
۶۰- می‌خواهم با تو سخن بگویم
۶۱- من راز و نیاز با محبوب را دوست دارم
۶۲- خطبه تاریخی امام (ع) در شب عاشورا
۶۳- هرگز دست از دامنت بر نمی‌داریم!
۶۴- شیرین‌تر از عسل
۶۵- آماده‌سازی برای حادثه‌ای بزرگ
۶۶- جالب‌ترین صحنه‌های ایثار
۶۷- خون‌های شهیدان را به آسمان هدیه می‌برند!
۶۸- آخرین توشه!
۶۹- مناجات صبح عاشورا
۷۰- خطبه صبح عاشورا
۷۱- توجه به حقوق مردم حتی در روز عاشورا
۷۲- سازندگی در صبح عاشورا
۷۳- خطابه شورانگیز امام (ع) به هنگام صف‌آرایی دشمن
۷۴- خطبه حماسی امام (ع) در برابر سپاه دشمن
۷۵- اعتراف کوفیان در مقابل منطق گویای امام (ع)
۷۶- سخنان امام (ع) به اصحاب بزرگوارش
۷۷- بشتابید ای دلیرمردان!
۷۸- شهدای پرافتخار حمله اول
۷۹- به سوی خیمه‌ها برگرد (که بر زنان جهاد نیست)
۸۰- شما با جانتان یاریم کردید
۸۱- من به نزد خدای بخشنده و کریم می‌روم
۸۲- ابوشعثاء کندی
۸۳- حر بن یزید ریاحی
۸۴- بریر بن خضیر
۸۵- مسلم بن عوسجه
۸۶- زهیر بن قین
۸۷- حبیب بن مظاهر
۸۸- عمرو بن قرظة بن کعب انصاری
۸۹- انس بن حرث کاهلی
۹۰- اسلم بن عمرو، غلام ترکی
۹۱- عمرو بن جنادة
۹۲- یزید بن ثبیط
۹۳- عابس بن ابی‌شبیب شاکری
۹۴- حنظلة بن اسعد شبامی
۹۵- حجاج بن مسروق
۹۶- سعید بن عبدالله حنفی
۹۷- جون مولی أبی‌ذر
۹۸- نافع بن هلال
۹۹- ابوثمامه صائدی
۱۰۰- درهای بهشت به رؤیتان گشوده شد!
۱۰۱- دو برادر از خوارج
۱۰۲- سوید بن عمرو
۱۰۳- خدایا شاهد باش
۱۰۴- به خدا سوگند بر عمویت دشوار است!
۱۰۵- شهدای خاندان عقیل
۱. عبدالله بن مسلم بن عقیل
۲. جعفر بن عقیل
۳. عبدالرحمان بن عقیل
۱۰۶- شهدای خاندان جعفر طیار
۱. عون بن عبدالله بن جعفر
۲. محمد بن عبدالله بن جعفر
۱۰۷- فرزندان امیرمؤمنان (ع)
۱.عبدالله بن علی
۲. عثمان بن علی
۳. جعفر بن علی
۴. ابوبکر بن علی
۱۰۸- برادرم! برای لب‌تشنگان، آبی تهیه کن
۱۰۹- او طفلی شش‌ماهه است، پس جرعه‌ای آب به وی برسانید!
۱۱۰- ای یارانم! چه شد پاسخ مرا نمی‌دهید؟!
۱۱۱- پسرم! عمویت را نیز کشتند
۱۱۲- یادی از مادر در آخرین دیدار
۱۱۳- لباس کهنه چرا؟
۱۱۴- گفتگو با زنان حرم
۱۱۵- سخنان و اشعار امام (ع) در برابر دشمن
۱۱۶- شوق دیدار
۱۱۷- پیمان‌شکنان رسوا!
۱۱۸- مرا بشناسید
۱۱۹- اشعاری دیگر
۱۲۰- مرگ بهتر از زندگی ننگین است!
۱۲۱- اگر دین ندارید آزاد مرد باشید!
۱۲۲- مناجات با خدا و نفرین به دشمن
۱۲۳- می‌خواهم با چهره خونین به ملاقات جدم بروم
۱۲۴- آنجا که دشمن هم گریست!
۱۲۵- عبدالله بن حسن، یادگار برادر
۱۲۶- آخرین مناجات
۱۲۷- لحظات شهادت
۱۲۸- دگرگونی عالَم طبیعت
۱۲۹- عزاداری فرشتگان
۱۳۰- آمدن ذوالجناح به خیام
۱۳۱- غارت سلاح و لباس‌های امام (ع)
۱۳۲- غارت خیمه‌ها
۱۳۳- یورش به خیمه امام سجاد (ع)
۱۳۴- آتش زدن خیمه‌ها
۱۳۵- تاختن اسب‌ها بر پیکر امام (ع)
۱۳۶- فرستاده شدن سر امام (ع) به سوی کوفه
۱۳۷- تقسیم سرهای شهدا
۱۳۸- اسارت اهل‌بیت (ع)
۱۳۹- عبور قافله اسیران از قتلگاه
۱۴۰- دفن اجساد پاک
۱- ورود به کوفه
۲- صدقه بر ما حرام است!
۳- خطبه تاریخی زینب کبری (س) در کوفه
۴- خطبه عجیب دیگری از فاطمه صغری
۵- خطبه‌ای دیگر!
۶- خطبه امام سجاد (ع) در کوفه
۷- من جز زیبایی ندیده‌ام!
۸- شهادت، افتخار ماست
۹- این لبان را رسول خدا می‌بوسید!
۱۰- پیرمردی که به آرزویش رسید
۱۱- عجیب‌تر از ماجرای اصحاب کهف و رقیم
۱۲- نامه ابن زیاد به یزید
۱۳- منازل بین راه
۱۴- غوغای شام
۱۵- در بارگاه یزید
۱۶- خروش زینب کبری (س)
۱۷- خطبه‌ای که پایه‌های کاخ یزید را لرزاند
۱۸- فرافکنی یزید
۱۹- گفتگوی منهال با امام سجاد (ع)
۲۰- بازمانده شام
۲۱- خواسته‌های سه‌گانه امام سجاد (ع)
۲۲- محل دفن سر مقدس
۲۳- حرکت از شام
۲۴-زیارت عاشقانه جابر بن عبدالله انصاری
۲۵- بررسی ورود خاندان اهل‌بیت (ع) به کربلا
۱. اقوال گوناگون در مورد ورود اهل‌بیت (ع) در اربعین به کربلا
۲. بُعد مسافت و توقف‌های طولانی
۱. تصریح مورخانی قبل از سید بن طاووس
۲. الحاق سرهای شهدا به بدن‌ها
۳.سنت زیارت اربعین
  • اربعین در کربلا چه گذشت؟
۲۶- به سوی مدینه
۲۷- ورود به مدینه
۲۸- عزاداری در مدینه

دربارهٔ پدیدآورندگان

ناصر مکارم شیرازی (پدیدآورنده)
ناصر مکارم شیرازی
آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، (متولد ۱۳۰۵ش، شیراز)، از مراجع تقلید شیعیان و اساتید خارج حوزه علمیه قم می‌باشد. تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: سید حسین طباطبایی بروجردی، سید محمد حجت کوه‌کمره‌ای، سید محمد حسین طباطبایی، سید محسن‌ حکیم‌ و ابوالقاسم خویی به اتمام رساند. تأسیس‌ مدارس علمیۀ‌ امام‌ امیرالمؤمنین (ع)، امام حسن (ع)، امام حسین (ع)، امام سجاد (ع) و امام کاظم (ع)، تأسیس مؤسسات علمی، فرهنگی، خدماتی و خیریه بسیاری در مناطق مختلف از جمله فعالیت‌های اوست. وی علاوه بر تدریس خارج فقه‌ و اصول‌ در حوزه‏‌ علمیه قم،[۲] تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله را به رشته تحریر درآورده است. «۱۱۰ سرمشق از سخنان حضرت علی (ع)»، «انتظار یعنی آماده باش کامل»، «زهرا برترین بانوی جهان»، «مسئله انتظار»، «پرتوی از زیارت جامعه کبیره»، «پیام امام امیرالمؤمنین (ع)»، «منتظران راستین در فساد محیط حل نمی‌شوند»، «پاسخ به یک سفسطه بزرگ»، «حدیث غدیر»، «به یاد مهدی»، «آیات ولایت در قرآن»، «آماده ساختن زمینه انقلاب»، «آنجا كه همه چیز چون آفتاب روشن است»، «حکومت جهانی مهدی» و «وح‍ی‌ ی‍ا ش‍ع‍ور م‍رم‍وز» برخی از این آثار است.[۳]
مهدی رستم‌نژاد (پدیدآورنده)
مهدی رستم‌نژاد
حجت الاسلام و المسلمین مهدی رستم‌نژاد (متولد ۱۳۴۱ ش، اصفهان)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: ناصر مکارم شیرازی، عبدالله جوادی آملی، حسین وحید خراسانی، محمد تقی مصباح یزدی و محمد هادی معرفت پیگیری کرد. عضو هیئت علمی مرکز جهانی علوم اسلامی، مسئول اداره آموزش مرکز مدیریت، عضو مؤلفین و محققین مرکز دارالتقریب بین المذاهب و عضو نویسندگان بنیاد فقه اهل بیت (ع) از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس در حوزه‌های علمیه، تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «تكرارپذيرى حادثه عاشورا»، «شگردهاى دين‌ستيزى از نگاه قرآن»، «بررسی نظریه‌های نجات و مبانی مهدویت»، «اعجاز رنگ‌ها در قرآن»، «عاشورا، ريشه‌ها، انگيزه‌ها، رويدادها و پيامدها»، «جلوه‌هاى پيام الهى در قرآن»، «اعجاز عددى قرآن كريم»، «سيماى مهدى در صحاح سته»، «گونه‌شناسی روایات تفسیری»، «پاسخ به شبهات وهابیان علیه شیعه» و «نقدی بر موضوع نسخ آیات صفح» برخی از این آثار است.[۴]
سعید داوودی (پدیدآورنده)
سعید داوودی
حجت الاسلام و المسلمین سعید داوودی (متولد ۱۳۴۳، ساری)، تحصیلات حوزوی خود را در محضر اساتیدی همچون حضرت آیت‌الله: ناصر مکارم شیرازی پیگیری کرد. عضویت در هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ازجمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی و دانشگاهی به راهنمایی و مشاوره پایان‌نامه‌های دانشجویان نیز مشغول است و تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «ازدواج ام کلثوم»، «نقد و بررسی شبهات حقوق کیفری در قرآن کریم»، «عاشورا، ریشه‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها» و «امام حسین و عاشورا» برخی از این آثار است.[۵]

پانویس

دریافت متن