اقتصاد

اقتصاد از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اقتصاد در لغت - اقتصاد در قرآن - اقتصاد در نهج البلاغه - اقتصاد در فقه اسلامی - اقتصاد در فقه سیاسی - اقتصاد در معارف دعا و زیارات - اقتصاد در معارف و سیره نبوی - اقتصاد در معارف و سیره علوی - اقتصاد در معارف و سیره سجادی - اقتصاد در معارف و سیره رضوی - اقتصاد در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

پیوند اخلاق و اقتصاد

در منظر امام علی (ع)، اقتصاد با اخلاق پیوند می‌یابد به‌گونه‌ای که می‌توان فعل اقتصادی را به‌مثابه یک فعل اخلاقی تلقی کرد. سفارش‌های امام درباره اصطلاح رفتار اقتصادی، مواردی را مطرح می‌کند که در ارتباط مستقیم با اخلاق قرار می‌گیرد؛ مواردی چون پرهیز از طمع، سفارش به قناعت و مسئولیت سنگین اغنیا نسبت به فقرا. امام (ع) در این زمینه می‌فرماید: خداوند سبحان روزی فقرا را در اموال توانگران مقرر داشته است. پس هیچ فقیری گرسنه نماند، مگر آنکه توانگری حق او را بازداشته است و خدای تعالی توانگران را بدین سبب بازخواست کند. از دیگر نکاتی که علی (ع) بر آنها تأکید بسیار دارد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: پرهیز دادن انسان‌ها از کسب مال حرام؛ مذمّت بخل؛ سفارش به عدالت؛ پرداخت حقوق شرعی، قواعد مشارکت؛ سفارش به اعتدال و میانه‌روی.

می‌توان دریافت که اصلاح اخلاق فردی و تسرّی آن به کل افراد جامعه، زندگی انسان‌ها را بهبود می‌بخشد و فقر را در جامعه از میان می‌برد. دیدگاه امام نسبت به مبانی اخلاقی اقتصاد، امروزه در بین اندیشمندان جهان تسرّی یافته و نظام‌های سرمایه‌داری با دیدگاه سودگرایانه و کشورهای سوسیالیست با دیدگاه اقتصاد دولتی نیز، این منطق را می‌پذیرند. شوماخر، اقتصاددان آلمانی، می‌نویسد: "اکنون که اقتصاد، علم و فنّاوری به موقعیت‌های بزرگ رسیده‌اند، مسئله حقیقت معنوی و اخلاقی در مرکز صحنه قرار می‌گیرد."

مطالعه آثار اندیشمندان غیر مسلمان، نشان از آن دارد که دیدگاه اخلاق محور امام، امروز نیز در جهان مطرح است. مهاتما گاندی، رهبر فقید هندوستان، می‌گوید: "زندگی آدمی نه با نانِ تنها، که با کلام خداوند میسر است".

جستارهای وابسته

• اقتصاد سیاسی
• اقتصاد مردمی
• اقتصاد دولتی
• اقتصاد مقاومتی
• اقتصاد آزاد
• از عوامل فساد اجتماعی (فقر)
• از منابع اقتصادی (زکات)
• مکاسب
• بیع
• صلح
• دین
• ملکیت در اسلام
• ملکیت خصوصی در اسلام
• آثار ملکیت خصوصی
• اسراف
• گاهی که گرفتن کمک مالی از مردم جایز است
• وظیفه انسان نسبت به اموال خود
• احیای موات
• از عوامل اقتصاد در کار
• اقتصاد در طلب روزی
• از عوامل بیکاری
• تشویق اسلام به کار
• آسیب‌های اقتصادی
• ملکیت اعتباری
• نحوه ملکیت انسان
• عوامل گرسنگی
• وضعیت اقتصادی عصر ظهور
• فرق مال و ملک
• اقتصاد مفید
• وسیله بودن اقتصاد
• از وظایف ثروتمندان
• ناکارآمدی برخی دولت‌ها در اقتصاد

منابع

1. معموری، محمد جواد، مقاله «اقتصاد»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۴
2. دین‌پرور، سیدجمال‌الدین، دانشنامه نهج البلاغه ج۱
3. زیوری کبیرنیا، فاطمه، بررسی ابعاد خلیفة اللهی انسان
4. زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر
5. آقابیک و حسنی، مقاله «اقتصاد»، دانشنامه امام خمینی ج۲
6. عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی ج۱
7. ناظم‌زاده، سید اصغر، تجلی امامت