مقام امین الله
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث مقام معصوم و مرتبط با مدخل امین الله است. مدخل‌های وابسته به این بحث:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امین الله (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
از جمله مقامات امامان معصوم(ع) مقام امین الله که در زیارت جامعه کبیره با عبارت "أُمَنَاءَ اَلرَّحْمَنِ" آمده است.
واژه شناسی لغوی
- "امناء" جمع "امین" است. کتاب‌های لغت واژه "امین" را چنین معنا کرده‌اند: "کسی که در امانت خیانت نمی‌کند، مورد اطمینان و درستکار است"[۱]
- واژه "رحمان" واژه‌ای است که در قرآن کریم ۵۷ بار خداوند به آن خوانده شده و "رحيم" به همراه واژه‌های: توّاب [۲]، رئوف[۳]، غفور[۴]، ودود[۵]، ربّ[۶]، عزیز[۷] و برّ[۸] آمده است.
- "رحمان" گویای رحمت گسترده ذات مقدّس ربوبی است که در قرآن از این رحمت با واژه‌های دیگر مثل: رحیم، ارحم الراحمين، ودود، رئوف، لطيف و صفی یاد شده است. جهان در پوشش رحمت گسترده ذات مقدّس ربوبی است و جلوه‌ای از رحمت گسترده‌اش "مِهْری" است که بین بندگانش دایر کرده است؛ مهر مادر به فرزند و بالعکس، مهر پدر به فرزند و بالعکس، مهر زوجین به یکدیگر، مهر برادران به یکدیگر و ... .
- جالب این‌جاست که در روایتی از مولا علی (ع) نقل شده است که این همه مهربانی، یک صدم مهر ربوبی است:
- خداوند نسبت به بندگانش رحیم است و از رحمت او این است که یک صد شاخه رحمت آفریده، یکی از آن را بین تمام بندگان تقسیم کرده و به واسطه آن مردم نسبت به یکدیگر مهربانند و مادر نسبت به فرزند خود مهر می‌ورزد ... در روز قیامت این رحمت را به ۹۹ قسمت دیگر اضافه می‌کند و با همه آنها امّت پیغمبر اسلام را مشمول رحمتش قرار می‌دهد[۹]
- امامان معصوم (ع) امنای خدای رحمانند. از کانال این امناست که رحمت خداوند شامل حال بندگان می‌گردد.
تفسیر امانت در عرصه تکوین
- در «عرصه تکوین» ائمه معصومین (ع) «واسطه فیض‌اند». امام زین العابدین(ع) فرمود: «به برکت ماست که باران نازل می‌شود و رحمت الهی منتشر می‌گردد و زمین برکاتش را خارج و ظاهر می‌سازد و اگر ما نبودیم زمین اهلش را فرو می‌برد»[۱۰]
- نظام موجود جهان هستی و قانون حاکم بر آن، «قانون اسباب و مسبّبات» است.
- امام صادق(ع) فرمود: «مشیّت الهی بر این تعلق گرفته است که تمام چیزها با علل و اسباب طبیعی خود جریان پیدا کند، لذا برای هر چیزی، سببی قرار داده است».[۱۱]
- انسان تشنه با آشامیدن آب خنک، سیراب می‌گردد، سرمازده، با حرارت‌زایی آتش، گرم می‌شود، دارو در بهبودی بیمار اثر می‌گذارد و مادّه سمّی، آدم سالم را به خطر می‌افکند. در بهاران، از ابر، باران فرو می‌ریزد و آن آب به زمین نیرو بخشیده، انواع گیاهان را می‌رویاند، حیوان از نبات تغذّی نموده و خود نیز سبب بقا و ادامه حیات انسان می‌گردد.[۱۲]
- در باور مسلمین این عقیده نهادینه شده که نباید «اسباب» را محدود به اسباب و وسایل مادّی دید، از این زاویه است که واسطه فیض بودن امامان معصوم(ع) در عرصه معنوی واضح می‌گردد. آنان در این عرصه امانتدارند و این «واسطه‌گری» را آن‌چنان که خداوند دستور داده انجام می‌دهند. گرچه بر این مطلب بارها تأكید کرده‌ایم که این «واسطه بودن» به اذن خداوند تبارک و تعالی است. این همه تأكید بدان جهت است که پیوسته بر این نکته تأکید کنیم که ما، در نهایت عشق به معصومین (ع)، هرگز آنان را از حدّی که خود تعیین کرده‌اند، بیرون نبرده، این گل‌های بی خار جهان هستی را «بندگان صالح خداوند» می‌دانیم، این در «عرصه تکوین».
تفسیر امانت در عرصه تشريع
- اما در «عرصه تشریع»، امامان معصوم(ع) امنای خداوند بوده، نگهبان دین او هستند. اگر پاسداری این پاسداران گلستان دیانت نبود، بی تردید دشمنانی که تمام همّت خود را در جهت نابودی دین به کار گرفته بودند، کامروا می‌شدند، ولی حضور این نگهبانان شایسته دین بود که آنان را ناکام گذاشت.
- پیامبر اکرم(ص) به امام علی ابن ابی‌طالب(ع) فرمود: «یا علی! من و تو و دو فرزندت حسن و حسین و نُه فرزند از فرزندان امام حسین(ع) و ارکان دین و پایه‌های اسلام هستیم؛ هرکس مطيع ما باشد، نجات می‌یابد و هرکس از ما جدا شود، سرانجامش جهنّم است».[۱۳]
- امام رضا(ع) در ضمن ویژگی‌هایی که برای امام معصوم (ع) می‌شمرد این است که: «ناصح لعباد الله حافظ لدين الله».[۱۴]
- بی‌تردید اگر امامان معصوم(ع) نبودند که از مکتب پیامبر حراست کنند، از دین جز مطالبی سطحی و خرافات، چیزی باقی نمی‌ماند و دقیقاً اسلام به همان سرنوشتی مبتلا می‌شد که اکنون مسیحیت و یهودیت به آن مبتلا گشته است.
- دشمنان خارجی و نفوذي‌ها تمام همّت خود را برای تحریف این مکتب به کار گرفتند، اما پاسداری نگهبانان اصیل اسلام؛ یعنی امامان معصوم (ع) آنان را ناکام گذاشت. مناسب است در این‌جا تنها به یک چهره غارتگر فرهنگی اشاره داشته باشم، او «کعب بن ماتع» معروف به «کعب الأحبار» است. وی یکی از بزرگترین دانشمندان یهود محسوب می‌شد. در عصر ابوبکر به ظاهر، اسلام را پذیرفت. او به مدینه آمده بود تا از آنجا به بیت المقدس رفته، در آنجا سکونت گزیند، ولی عمر به او اصرار کرد تا در مدينه بماند. او هم تا زمان عثمان در مدینه ماند، سپس به شام رفت و به معاویه پیوست! تمام تلاش «کعب»، نشر اخبار یهود بین مسلمانان بود و در این باره روایات دروغین فراوانی نشر داد، از جمله آن‌که گفت:
- "انّ الكعبة تسجد لبيت المقدس فی كلّ غداة!!".[۱۵]
- جالب این‌جاست که این روایت را برای امام باقر(ع) خواندند و گفتند: «کعب راست گفته است!». حضرت فرمود: «دروغ گفتی و کعب چون تو دروغ گفت».[۱۶]
- «کعب» در پی آن بود که یهودیّت را میان مسلمانان نشر داده و ارزش‌های آن را به عنوان ارزش‌های اسلامی جا بزند. او با تربیت شاگردانی، همانند ابوهریره دوسی، شبیخون گسترده فرهنگی را به مکتب اسلام سامان داد. کعب می‌کوشید به ابوهریره -که از عصر معاویه به بعد اهمّیّت یافت- تعليمات خاصّی بدهد و او را با بینش یهودی سیراب سازد. ابوهریره، علاوه بر روایات فراوانی که بدون نام از «کعب» نقل می‌کند، در مواردی هم به وضوح نام کعب را هم می‌برد.[۱۷]
- ابن کثیر می‌گوید: «ابوهریره در روایت کردن، تدلیس می‌کرد؛ یعنی آنچه از پیامبر (ص) شنیده و آنچه از کعب شنیده بود، برای مردم تعریف می‌کرد اما روایت کعب را از روایت پیامبر (ص) جدا نمی‌ساخت و معلوم نمی‌کرد».[۱۸]
- احمد بن حنبل در مسند خود روایت کرده که: «ابوهریره، حدیثی را روایت کرد، حاضران به او گفتند: این را که نقل کردی از پیامبر (ص) بود یا از کیسه خودت می‌باشد؟ ابوهریره گفت: از کیسه خودم می‌باشد!!».[۱۹]
- با این که ابوهریره در سال هشتم هجرت، مسلمان شد و کمتر از دو سال در خدمت پیامبر (ص) بود، تنها در مسند بقی بن مخلد اندلسی ۵۳۷۴ حدیث از وی نقل شده است! او آن‌قدر دروغ‌پردازی کرد که عمر او را از نقل حديث ممنوع کرد و گفت: «اگر از نقل حدیث دست نکشی، تو را به سرزمین دوس (که وطن اصلی‌اش بود) تبعید خواهم کرد».[۲۰]
- مولا علی (ع) فرمود: «دروغ پردازترین کسان بر پیامبر (ص) ابوهریره است».[۲۱]
- این عنصر فاسد، دست پروریده کعب است. و از این‌گونه عناصر نفوذی پس از پیامبر (ص) فراوان بودند که روایتشان بخصوص در کتب اهل سنّت، فراوان است.
- این خدمت بزرگ امامان معصوم(ع) بود که در ابعاد مختلف، به تبیین اسلام پرداخته و به صورت شفّاف، اسلام ناب را از آنچه به اسم اسلام برای مردم مطرح می‌کردند، روشن نمودند. اگر بخواهیم نمونه‌های آن را در عرصه: اعتقادی، تفسیری، فقهی و ... بیاوریم از عهده این مقاله بیرون است و شایسته آن است که در این زمینه کتاب‌ها تدوین گردد.[۲۲]
- امامان شیعه (ع) برای این امانتداری، از تمام آنچه در توان داشتند اعمّ از جان، مال و آبرو مایه گذاشتند و در عمل نشان دادند که امانتداران شایسته‌ای هستند و از آموزه‌های آنان توصیه به «امانتداری شایسته» بوده است.
ستایش مؤمنان به خاطر امانتداری
- قرآن کریم، «مؤمنان شایسته» را به خاطر «امانتداری» می‌ستاید: ﴿وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ﴾.[۲۳]
- در روایات هم بر این فضیلت انسانی تأكید بسیار شده است. در برخی روایات آمده است که: اگر بدترین و شقی‌ترین انسان‌ها هم امانتی به شما سپردند و شما پذیرفتید، باید امانتداری کنید؛ شقی‌ترین انسان‌ها مثل قاتل مولا علی (ع)،[۲۴] قاتلان اولاد انبیا،[۲۵] قاتل سیدالشهداء[۲۶] و ... .
- روایات، امانتداری را محک دین‌مداری شمرده[۲۷] و آن را با دین گره زده‌اند تا آنجا که امیرمؤمنان (ع) فرمود: «آن‌کس که امانتدار نیست، ایمان ندارد».[۲۸]
منابع
منبع‌شناسی جامع مقام معصوم
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ فرهنگ سخن: ۱/ ۵۷۶.
- ↑ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلا تَجَسَّسُوا وَلا يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِيمٌ﴾ ای مؤمنان! از بسیاری از گمان‌ها دوری کنید که برخی از گمان‌ها گناه است و (در کار مردم) کاوش نکنید و از یکدیگر غیبت نکنید؛ آیا هیچ یک از شما دوست می‌دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ پس آن را ناپسند می‌دارید و از خداوند پروا کنید که خداوند توبه‌پذیری بخشاینده است، سوره حجرات، آیه:۱۲.
- ↑ ﴿وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنتَ عَلَيْهَا إِلاَّ لِنَعْلَمَ مَن يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّن يَنقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَإِن كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلاَّ عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُوفٌ رَّحِيمٌ﴾ و بدین گونه شما را امّتی میانه کرده‌ایم تا گواه بر مردم باشید و پیامبر بر شما گواه باشد؛ و قبله‌ای که بر سوی آن بودی بر نگرداندیم مگر بدین روی که معلوم داریم چه کسی از پیامبر پیروی می‌کند و چه کسی واپس می‌گراید، و بی‌گمان آن جز بر آنان که خداوند رهنمونشان شد، گران بود و خداوند بر آن نیست که ایمانتان را تباه گرداند که خداوند با مردم، به راستی مهربانی است بخشاینده؛ سوره بقره، آیه:۱۴۳.
- ↑ ﴿إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنزِيرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلاَ عَادٍ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ﴾ جز این نیست که (خداوند)، مردار و خون و گوشت خوک و آنچه را جز به نام خداوند ذبح شده باشد بر شما حرام کرده است؛ پس کسی که ناگزیر (از خوردن این چیزها) شده باشد در حالی که افزونخواه (برای رسیدن به لذّت) و متجاوز (از حدّ سدّ جوع) نباشد بر او گناهی نیست، که خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است؛ سوره بقره، آیه:۱۷۳.
- ↑ ﴿وَاسْتَغْفِرُواْ رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي رَحِيمٌ وَدُودٌ﴾ و از پروردگارتان آمرزش بخواهید سپس به درگاه او توبه کنید، بی‌گمان پروردگار من بخشاینده‌ای دوستدار است؛ سوره هود، آیه:۹۰.
- ↑ ﴿سَلامٌ قَوْلا مِن رَّبٍّ رَّحِيمٍ﴾ درود سخنی است که از سوی پروردگاری بخشاینده می‌شنوند؛ سوره یس، آیه:۵۸.
- ↑ ﴿وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ﴾ و بی‌گمان پروردگار توست که پیروز بخشاینده است؛ سوره شعراء، آیه:۹.
- ↑ ﴿إِنَّا كُنَّا مِن قَبْلُ نَدْعُوهُ إِنَّهُ هُوَ الْبَرُّ الرَّحِيمُ﴾ ما از دیرباز او را می‌خواندیم که اوست که نیکوکار بخشاینده است؛ سوره طور، آیه:۲۸.
- ↑ « اللَّهُ رَحِيمٌ بِعِبَادِهِ وَ مِنْ رَحْمَتِهِ أَنَّهُ خَلَقَ مِائَةَ رَحْمَةٍ جَعَلَ مِنْهَا رَحْمَةً وَاحِدَةً فِي الْخَلْقِ كُلِّهِمْ فَبِهَا يَتَرَاحَمُ النَّاسُ وَ تَرْحَمُ الْوَالِدَةُ وَلَدَهَا وَ تَحَنَّنُ الْأُمَّهَاتُ مِنَ الْحَيَوَانَاتِ عَلَى أَوْلَادِهَا فَإِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ أَضَافَ هَذِهِ الرَّحْمَةَ الْوَاحِدَةَ إِلَى تِسْعٍ وَ تِسْعِينَ رَحْمَةً فَيَرْحَمُ بِهَا أُمَّةَ مُحَمَّد»؛ بحارالأنوار: ۴/ ۱۸۳؛ ج ۸/ ۴۴؛ مستدرک سفینة البحار: ۴ / ۱۰۰.
- ↑ «...بنا ينزل الغيث وبنا ينشر الرحمة ويخرج بركات الأرض ولولا ما في الأرض منّا لساخت باهلها». الأمالی: ۱۵۷ / مجلس ۳۴ / ح ۱۵؛ روضة الواعظين: ۱/ ۴۵۱.
- ↑ «ابى الله ان يجرى الاشياء الّا بالاسباب فجعل لكلّ شیء سببا». اصول کافی: ۱ / ۱۸۳ / ح ۷.
- ↑ توسّل از دیدگاه عقل و قرآن و حدیث: ۲۹.
- ↑ «یا علیّ! انا وانت وابناك الحسن والحسين وتسعة من ولد الحسين (ع) اركان الدين ودعائم الاسلام من تبعنا نجی ومن تخلّف عنّا فالی النار». بحارالأنوار: ۳۶/ ۲۷۲.
- ↑ «او دلسوز بندگان خدا و حافظ دین خداست». اصول کافی: ۱ / ۲۰۲.
- ↑ «خانه کعبه هر روز صبحگاهان برای بیت المقدس سجده می‌کند!!». فروع کافی: ۴ / ۲۴۰ - ۲۳۹ / ح ۱؛ وسائل الشيعه: ۱۳ / ۲۶۲.
- ↑ فروع کافی: ۴ / ۲۴۰ - ۲۳۹ / ح ۱؛ وسائل الشيعه: ۱۳ / ۲۶۲.
- ↑ الإصابة في تمييز الصحابه: ۳ / ۳۱۷؛ تاریخ الامم والملوك: ۱ / ۷۷.
- ↑ البداية والنهايه: ۸ / ۱۰۹.
- ↑ مسند احمد: ۲/ ۳۴۳.
- ↑ نگاهی به نقش ائمه در احیای دین: ۱۷۱.
- ↑ «اكذب الناس على رسول الله (ص) ابوهریرة الدوسی». بحارالأنوار: ۳۴/ ۲۸۷؛ سفينة البحار: ۴/ ۸۲۱.
- ↑ دوره ۱۲ جلدی کتاب «نگاهی به نقش ائمّه در احیای دین»، تألیف علّامه عسکری گامی ارزشمند در این راستاست.
- ↑ «آنان که رعایت امانت و عهد را می‌نمایند». مؤمنون: ۸.
- ↑ امام صادق(ع) فرمود: فلو انّ قاتل علی (ع) ائتمننی على امانة لأدّيتها اليه (بحارالأنوار: ۷۵ / ۱۱۵).
- ↑ الامام على (ع): ادّوا الأمانة ولو الى قتلة اولاد الانبیاء (بحارالأنوار: ۷۵ / ۱۱۵).
- ↑ امام صادق (ع) فرمود: ادّوا الأمانة ولو الى قاتل الحسين بن علي (ع) (بحارالأنوار: ۷۵ / ۱۱۵).
- ↑ نبی اکرم(ص) فرمود: لا تنظروا إلى كثرة صلوتهم ... ولكن انظروا إلى صدق الحديث واداء الأمانة (بحارالأنوار: ۷۵ / ۱۱۴).
- ↑ «من لا أمانة له، لا ایمان له». میزان الحکمه: ۱ / ۲۱۵.