بحث:معرفت و شناخت امام مهدی چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
نویسنده: آقای ظرافتی
پاسخ اجمالی
ضرورت شناخت امام
- از مهم‌ترین تکالیف مؤمنان، پس از معرفت به خدا و رسول او، معرفت و شناخت امام مهدی (ع) است چون شناخت امام، اساس خداشناسی است و بدون معرفت امام، شناخت خدای متعال میسور نیست، در همین راستا امام حسین (ع) میفرماید: «معرفت خدا این است که مردم هر عصر و زمان، امام و رهبر دوران خود را شناسایی کرده، فرمان برداری و پیروی او را واجب بدانند»[۱].[۲]
- ایمان حقیقی، در سایۀ شناخت خدا و رسول و امامان و امام زمان(ع) و تسلیم بودن در برابر ایشان است[۳]. امام صادق (ع) می‌فرمایند: «به درستی بهترین و واجب‌ترین فریضه‌ها بر انسان شناخت پروردگار و اقرار به بندگی او و پس از آن شناخت فرستاده خدا می‌باشد و گواهی دادن به پیامبری او و در مرحله بعد شناختن امامی که به صفت و نامش در حال سختی و راحتی به او اقتدا می‌نمایی»[۴].[۵]
ادله عقلی معرفت امام
= دلیل عقلی
- ادلۀ عقلی ضرورت شناخت امام عبارت است از:
- شناخت امام عامل اطاعت شناخت و اطاعت از خداوند: هدف از آفرینش، بندگی خداوند متعال است و اساس و پایه بندگی، شناخت خداست. عالیترین تبلور این معرفت، شناخت پیامبر (ص) و اوصیای او است. امام حسین (ع) به اصحاب خود فرمود: «ای مردم! همانا خداوند متعال بندگان را نیافرید، مگر برای آنکه او را بشناسند. پس در آن هنگام که او را شناختند، بندگی او را خواهند کرد. و آن هنگام که او را بندگی کردند، با عبادت او از عبادت غیر او بی‌نیاز می‌گردند". شخصی پرسید: "ای پسر رسول خدا! پدر و مادرم به فدایت، معنای شناخت خدا چیست؟" سالار شهیدان (ع) در پاسخ فرمود: "معرفت خدا عبارت است از اینکه اهل هر زمان امامی را که اطاعتش بر آنان واجب است، بشناسد»[۶].
- شناخت امام مقدمه اطاعت: امامت نقش اساسی در حفظ نظام و کمال بشر و حرکت او به سوی خدا و اجرای احکام الهی دارد و اطاعت امر امام، از نظر شرع و عقل واجب است. ازاین‌رو در وجوب شناخت امام ـ بر حسب حکم عقل و شرع ـ جای هیچ‌گونه تردید و شبهه‌ای نیست؛ زیرا هم مقدمۀ اطاعت است و بدون وجوب آن، اطاعت و نصب امام بیهوده خواهد بود[۷].
- شناخت امام عامل شناخت شخص: به حکم عقل شناخت امام مهدی (ع) لازم و ضروری است. چراکه آن حضرت امامی است که اطاعتش واجب است، لذا باید کسی که اطاعتش واجب است، صفاتش را شناخت تا با شخص دیگری که مقام او را به دروغ و کذب ادعا می‌کند اشتباه نگردد. بنابراین بر همۀ معتقدان به امامت خصوصاً منتظران لازم است تا شناخت صحیحی از امام مهدی(ع) پیدا کنند[۸].
ادله نقلی شناخت امام
- ادلۀ نقلی ضرورت شناخت امام عبارت است از:
- جلوگیری از انحراف و گمراهی: ضرورت شناخت حضرت مهدی (ع) وقتی احساس می‌شود که انسان‌ها در اثر فاصله گرفتن از امام خود، به فساد و گمراهی کشیده شوند که برای رهایی از این دام خطرناک، راهی جز پیروی از امام نخواهد بود. امام کاظم (ع) میفرماید: «امام، حجت بندگان است، هر که او را رها کند، گمراه می‌شود و هر که همراه او باشد، نجات می‌یابد و رستگار می‌شود»[۹].[۱۰]
- شناخت امام مقدمۀ سایر معرفت ها: تاکید ویژۀ روایات بر معرفت امام بدین سبب است که شناخت امام، کلید باقی معرفت‌ها حتی توحید است؛ زیرا اگرچه معرفت الهی اساس دیگر معارف است، اما تبیین و بسط حقایق توحیدی نیز در گرو شناخت امام و پیوند با اوست. به همین دلیل امام صادق (ع) توصیه فرمود در زمان غیبت قائم، این دعا را مدام بخوانید: «خدایا! خودت را به من بشناسان که اگر خود را به من نشناسانی، رسولت را نخواهم شناخت. خدایا! رسولت را به من بشناسان و گرنه حجتت را نخواهم شناخت. خدایا! حجتت را به من بشناسان و گرنه، از دین خود گمراه خواهم شد»[۱۱].[۱۲] اگرچه این دعا، معرفت خدا، پیامبر و امام را در پیوندی ناگسستنی معرفی کرده، اما تمرکز اصلی انسان منتظر را بر خواستۀ سوم، یعنی کسب معرفت امام عصر (ع) معطوف نموده است؛ زیرا رشتۀ دیانت و هدایت انسان در گرو معرفت حجت عصر است و آن دو معرفت نیز در سایۀ معرفت امام هستند، با اینکه از نظر رتبه، توحید و نبوت، مقدم بر امامت و ریشۀ آن به شمار می‌روند[۱۳].
- جلوگیری از بطلان عمل (قبولی اعمال): پذیرش و قبولی اعمال و جلوگیری از بطلان عمل، در گرو پذیرفتن ولایت امامان معصوم (ع) است. امام باقر (ع) به زراره فرمود: «اسلام بر پنج چیز بنا نهاده شده: نماز، زکات، حج، روزه و ولایت. زراره می‌گوید عرض کردم: کدام یک از آنها برتر است؟ امام (ع) فرمود: "ولایت؛ زیرا کلید و حاکم و راهنمای آنها است (...) اگر مردی شب تا صبح را به نماز و روز خود را به روزه سپری کند و تمام ثروت خود را صدقه بدهد و همه ساله به حج برود، اما ولی خدا را نشناخته باشد تا از او پیروی نماید، و تمام کارهایش به راهنمایی او نباشد، هرگز نزد خداوند اجر و ثوابی ندارد و از اهل ایمان نخواهد بود»[۱۴].[۱۵]
- فرار از مرگ جاهلیت: در روایاتی که مورد پذیرش شیعه و اهل سنت است، تصریح شده هر کس امام زمان خود را نشناسد، به مرگ جاهلیت از دنیا می‌رود. امام باقر (ع) نیز فرمود: «هر کس بمیرد و امامی نداشته باشد، مرگ او مرگ جاهلیت است و هیچ کس در این جهت معذور نیست تا امام خود را بشناسد»[۱۶]. رسول خدا (ص) فرمود: «هر کس منکر قائم از فرزندانم در زمان غیبتش بشود و در همان حال بمیرد، قطعاً به مرگ جاهلیت مرده است»[۱۷].[۱۸]
- شناخت امام معیار کفر و نفاق: از نگاه شیعه، این معرفت چنان با اهمیت است که بود و نبود آن، معیار ایمان و کفر شناخته شده و کوتاهی نسبت به آن، مساوی با ضلالت و گمراهی است. امام باقر (ع) به محمد بن مسلم فرمود: «هر کس از این امت صبح کند و تحت ولایت امامی از سوی خدا نباشد، در سرگردانی و تحیر و گمراهی به سر برده است و اگر در آن حالت بمیرد، به مرگ کفر و نفاق از دنیا رفته است»[۱۹].[۲۰]
- شناخت امام عامل ورود به بهشت: امیر مؤمنان علی (ع) در این‌باره فرمود: «پیشوایان، مدیران الهی بر مردمند و رؤسای بندگان او هستند. هیچ‌کس ـ مگر شخصی که آنها را بشناسد و آنان نیز او را بشناسند ـ وارد بهشت نخواهد شد. و کسی ـ جز آنکه آنها را انکار کند و آنان نیز او را انکار کنند ـ داخل دوزخ نگردد»[۲۱].[۲۲]
بر این اساس، معرفت امام حی به قدری با اهمیت است که حتی لحظه‌ای اهمال و ترخیص در این مسأله، قابل اغماض و بخشش نبوده و عذر کسی در این مورد پذیرفته نیست[۲۳].
نتیجه گیری
- بر این اساس، معرفت امام حی به قدری با اهمیت است که حتی لحظه‌ای اهمال و ترخیص در این مسأله، قابل اغماض و بخشش نبوده و عذر کسی در این مورد پذیرفته نیست[۲۴].
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ «مَعْرِفَةُ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُمُ اَلَّذِی یَجِبُ عَلَیْهِمْ طَاعَتُهُ»؛ شیخ صدوق، علل الشرایع، ج ۱، ص ۹.
- ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۹۶؛ عارفی، اسحاق، امامت‌پژوهی، ص۸۵؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۷۴.
- ↑ "لا یکون العبد مؤمنا حتّی یعرف اللّه و رسوله و الأئمّة کلّهم و إمام زمانه و یردّ إلیه و یسلّم له"؛ اصول کافی، ج ۱، ص ۱۸۰.
- ↑ مکیال المکارم، ج ۲، ص ۱۷۱.
- ↑ ر.ک: موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۴۵، ۴۶؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۹۶.
- ↑ «أَیُّهَا اَلنَّاسُ إِنَّ اَللَّهَ جَلَّ ذِکْرُهُ مَا خَلَقَ اَلْعِبَادَ إِلاَّ لِیَعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَإِذَا عَبَدُوهُ اِسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَةِ مَا سِوَاهُ... مَعْرِفَةُ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُمُ اَلَّذِی یَجِبُ عَلَیْهِمْ طَاعَتُهُ»؛ شیخ صدوق، علل الشرایع، ج ۱، ص ۹.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۱۱۷-۱۱۹.
- ↑ ر.ک: ملکی راد، محمود، خانواده و زمینه‌سازی ظهور، ص ۱۴۷؛ موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۴۵، ۴۶؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۹۶.
- ↑ معجم احادیث الإمام المهدی، ج ۴، ص ۱۴۸.
- ↑ ر.ک: مروجی طبسی، محمد جواد، بامداد بشریت، ص ۲۹-۳۲.
- ↑ «اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی نَفْسَکَ، فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی نَفْسَکَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِیَّکَ. اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی رَسُولَکَ، فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی رَسُولَکَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَکَ. اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی حُجَّتَکَ، فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی حُجَّتَکَ ضَلَلْتُ عَنْ دِینِی»؛ الکافی، ج۱، ص۳۳۷؛ کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص۳۴۳؛ مصباح الزائر، ص ۳۱۲.
- ↑ ر.ک: مروجی طبسی، محمد جواد، بامداد بشریت، ص ۲۹-۳۲؛ صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص ۴۸ – ۵۳؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۹۶؛
- ↑ ر.ک: صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص ۴۸ - ۵۳.
- ↑ «بُنِیَ الْإِسْلَامُ عَلَی خَمْسَةِ أَشْیَاءَ عَلَی الصَّلَاةِ وَ الزَّکَاةِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّوْمِ وَ الْوَلَایَةِ قَالَ زُرَارَةُ فَقُلْتُ وَ أَیُّ شَیْءٍ مِنْ ذَلِکَ أَفْضَلُ فَقَالَ الْوَلَایَةُ أَفْضَلُ... أَمَا لَوْ أَنَّ رَجُلًا قَامَ لَیْلَهُ وَ صَامَ نَهَارَهُ وَ تَصَدَّقَ بِجَمِیعِ مَالِهِ وَ حَجَّ جَمِیعَ دَهْرِهِ وَ لَمْ یَعْرِفْ وَلَایَةَ وَلِیِّ اللَّهِ فَیُوَالِیَهُ وَ یَکُونَ جَمِیعُ أَعْمَالِهِ بِدَلَالَتِهِ إِلَیْهِ مَا کَانَ لَهُ عَلَی اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ حَقٌّ فِی ثَوَابِهِ وَ لَا کَانَ مِنْ أَهْلِ الْإِیمَانِ ثُمَّ قَالَ أُولَئِکَ الْمُحْسِنُ مِنْهُمْ یُدْخِلُهُ اللَّهُ الْجَنَّةَ بِفَضْلِ رَحْمَتِهِ»؛ اصول کافی، ج ۲، ص ۱۸.
- ↑ ر.ک: مروجی طبسی، محمد جواد، بامداد بشریت، ص ۲۹-۳۲؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۹۶.
- ↑ «مَنْ مَاتَ وَ لَیْسَ لَهُ إِمَامٌ فَمَوْتُهُ مِیتَةٌ جَاهِلِیَّةٌ وَ لَا یُعْذَرُ النَّاسُ حَتَّی یَعْرِفُوا إِمَامَهُم»؛ محاسن برقی، ص ۱۵۵.
- ↑ "مَنْ أَنْکَرَ الْقَائِمَ مِنْ وُلْدِی فِی زَمَانِ غَیْبَتِهِ فَمَاتَ فَقَدْ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً"؛ کمال الدین،ج ۲، ص ۴۱۲.
- ↑ ر.ک: مروجی طبسی، محمد جواد، بامداد بشریت، ص ۲۹-۳۲.
- ↑ «یَا ابْنَ مُسْلِمٍ مَنْ أَصْبَحَ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ لَا إِمَامَ لَهُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَصْبَحَ تَائِهاً مُتَحَیِّراً ضَالًّا إِنْ مَاتَ عَلَی هَذِهِ الْحَالِ مَاتَ مِیتَةَ کُفْرٍ وَ نِفَاقٍ»؛ الغیبة، نعمانی، ص۱۲۸.
- ↑ ر.ک: مروجی طبسی، محمد جواد، بامداد بشریت، ص ۲۹-۳۲؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۷۴.
- ↑ «وَ إِنَّمَا اَلْأَئِمَّةُ قُوَّامُ اَللَّهِ عَلَی خَلْقِهِ وَ عُرَفَاؤُهُ عَلَی عِبَادِهِ وَ لاَ یَدْخُلُ اَلْجَنَّةَ إِلاَّ مَنْ عَرَفَهُمْ وَ عَرَفُوهُ وَ لاَ یَدْخُلُ اَلنَّارَ إِلاَّ مَنْ أَنْکَرَهُمْ»؛ نهج البلاغه، ص ۲۱۲، خطبه ۱۵۲.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۱۱۷-۱۱۹.
- ↑ ر.ک: صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص ۴۸ - ۵۳.
- ↑ ر.ک: صمدی، قنبر علی، آخرین منجی، ص ۴۸ - ۵۳.