رابطه کشف یا شهود با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
رابطه کشف یا شهود با علم معصوم(ع) چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث علم معصوم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم معصوم مراجعه شود.
| رابطه کشف یا شهود با علم معصوم چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ علم معصوم |
| مدخل بالاتر | علم معصوم / منبع علم معصوم |
| مدخل اصلی | کشف / شهود |
| مدخل وابسته | علم غیب |
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید علی هاشمی، در مقاله «شهود یکی از روش‌های علم‌آموزی ائمه» در این‌باره گفته است:
«مراد از "شهود" (...) آن است که افرادی بتوانند فراتر از قلمرو حواس، حقایقی از جهان را با قلب خود مشاهده کنند که دیگران قادر به دیدن آنها نیستند. این مشاهده، همان چیزی است که در مباحث عرفانی از آن به شهود یاد می‌کنند. در این شیوه، معلوم به گونه‌ای نزد فرد حاضر می‌شود که از جهت روشنی با مشاهده حسی قابل مقایسه است و مانند خبردار شدن، استنباط‌کردن، به‌دل‌افتادن و... نیست؛ هرچند در آن مانند مشاهده حسی، از حواس ظاهری استفاده نشده است. مرور بر روایات (...) نشان می‌دهد که می‌توان ائمه(ع) را دارای چنین شهودی دانست. البته باید توجه داشت که این شیوه، یکی از شیوه‌های علم‌آموزی ائمه است، نه تنها شیوه آنان. علوم ایشان به شیوه‌های مختلفی مانند: آموختن از حجت پیشین، بهره‌مندی از میراث مکتوب ویژه ائمه؛ مانند: کتاب جامعه، الهام، تحدیث، دریافت از روح القدس و... در اختیار ایشان قرار می‌گیرد. ناگفته پیداست که اشتراک ائمه با عرفا در بهره‌مندی از این شیوه در صورت اثبات این شیوه برای ائمه (ع) به معنای آن نیست که شهود ائمه با شهود عرفا در تمام ویژگیها یکسان است. مثلا پذیرفته‌ایم که ائمه معصوم هستند و گرفتار خطا نمی‌شوند. آنان تأییداتی خاص دارند که دیگران از آن بی بهره‌اند؛ بنابراین شهود ائمه در این گونه ویژگیها مانند معصومانه‌بودن، با شهود عرفا متفاوت است؛ همچنین مصادیق شهود ائمه(ع) بسیار قوی‌‌تر و روشن‌‌تر از شهود عرفاست و نسبت به برخی حقایق، مانند امور ویژه مقام امامت یا نیازمند تأییدات خاص، عرفا توان شهود ندارند. بنابراین تفاوتهای روشنی بین شهود عرفا و شهود ائمه(ع) وجود دارد؛ با وجود این گونه تمایزها به نظر می‌رسد می‌توان از تعبیر شهود برای هر دو گروه، یعنی امامان معصوم(ع) و عرفا استفاده کرد، زیرا گفتیم که مقصود از شهود، دیدن حقایقی از جهان با غیر دیدگان حسی «قلب» است که این شیوه در هر دو گروه وجود دارد. بنابراین صرف تفاوت در برخی ویژگیها یا مراتب، موجب نادرست شمردن استفاده از این تعبیر درباره ائمه(ع) نیست. در ادامه به بررسی روایات مرتبط به این موضوع می‌پردازیم تا روشن شود که آیا می‌توان بنابر روایات، ائمه(ع) را صاحب علوم شهودی به معنای یادشده دانست یا خیر؟ در منابع عرفانی به تفصیل، به تحلیل کشف و شهود عرفانی پرداخته‌اند، اما این بحث درباره ائمه(ع) کمتر مورد توجه بوده و نیازمند بررسی‌های جدی است. در روایات، تعبیر شاهد بودن بر مردم بسیار مورد استفاده قرار گرفته است. برخی علمای امامیه نیز تصریح کرده‌اند که ائمه شاهد بر اعمال مردم هستند، اما به این پرسش پاسخ نداده‌اند که مقصود از شاهد بودن ائمه(ع) داشتن دانش شهودی است یا خیر؟ برخی نیز معانی دیگری غیر از معنای یادشده شهود را بیان کرده‌اند».[۱].
پاسخ‌های دیگر
| ۱. آقای مطهری (پژوهشگر جامعة المصطفی العالمیة)؛ |
|---|
|
آقای منصف علی مطهری در پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «علم ائمه از نظر عقل و نقل» در این‌باره گفته است:
«یکی از منابع علم ائمه(ع) شهود و مکاشفه‌ای است که برای اهل بیت(ع) و بندگان صالح خداوند پیدا می‌شود این منبع عمومی نیست مثل عقل و حس، بلکه یک منبع خصوصی است که شرایط سنگین دارد که مخصوص انبیاء و اولیاءالله است که اهل بیت(ع) از مصادیق کامل آن هستند. ولی قبل از وارد شدن به بحث باید بدانیم که شهود و مکاشفه به چه می‌گویند. موجودات جهان بر دو دسته‌اند:
|
| ۲. آقای اصغری‌نژاد؛ |
|---|
|
آقای محمد اصغری‌نژاد، در مقاله «پژوهش در علم پیامبر» در این‌باره گفته است:
«کِندی - فیلسوف بزرگ اسلامی - درباره "علم شهود" میگوید: علمی است که خداوند به پیامبر(ص) عطا فرموده است و بر خلاف ریاضیات و منطق، بیتحقیق و اجتهاد و قرائت و کتابت و صناعت کسب شده و به گذشت زمان نیازمند نیست. این علم بنا به مشیت خداوند، از طریق تزکیه و اشراق نفس حاصل می‌شود و با توفیق و حمایت و الهام و رسالات الهی، به حقیقت نائل می‌شود [۳]. این علم، بدون تأمل و تفکر و اکتساب حاصل می‌شود و از راههای محسوس و معمول به دست نمیآید، بلکه ربّانی است. غزالی درباره راههای کسب معرفت، گوید: بشر از دو راه، کسب معرفت و تحصیل علم می‌کند؛ یکی، از راه آموزش انسانی و دیگری، از طریق تعلیم ربّانی. وی درباره راه دوم میگوید: راه دوم؛ یعنی تعلیم ربّانی نیز بر دو گونه است؛ اول، وحی است. "وحی" چنین است که وقتی روح به مرحله کمال رسید، آلودگیهای طبیعت از دامنش پاک می‌شود و از بندهای آز و آرزو آزاد می‌گردد. آنگاه خداوند متعال به حُسن عنایت خود، به چنین روحی توجهی خاص و لطفی مخصوص نشان می‌دهد و سپس نقش تمامی علوم را در آن روح ترسیم می‌کند. بنابراین، علم انبیا از همه علوم بشر، شریفتر و والاتر است؛ زیرا بیواسطه از پروردگار گرفته شده است. این طریقه، طریقهای ربّانی و الهی است و مخصوص افرادی است که دارای روحی صاف و صیقلی یافته و پاک و مطهر میباشند. در این طریق "معلّم"، خداست و "متعلّم"، ولیِّ بر حقّ خدا؛ یعنی پیامبر(ص) یا امام(ع) است و "علم" از محضر ربوبی و نزد خداوند اخذ می‌شود. از این رو، به آن "علم لدنّی" می‌گویند. این علم بیواسطه بشری، به انسانِ کامل اعطا می‌شود. برای همین در تعریف آن گویند: علم لدنّی، نوری است که از مصباح غیب بر دل مصفا و لطیف آدمی بیفتد و اسرار الهی را جلوهگر سازد؛ بیآنکه میان نفس و خدا، واسطهای باشد[۴]»[۵]. |
پرسش‌های وابسته
- منابع علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- آیا شیوه دستیابی معصوم به علم با دیگران مشترک است یا متفاوت؟ (پرسش)
- رابطه قرآن با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه علم لدنی با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه روح یا روح القدس با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- آیا ارتباط با ارواح می‌تواند یکی از منابع علم معصوم باشد؟ (پرسش)
- رابطه وحی یا الهام با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه تحدیث با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه نقر در گوش و نکت در دل با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه رؤیای صادق با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه کشف یا شهود با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه امام مبین یا کتاب مبین با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه ام الکتاب با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه کتاب اعمال با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه علم‌الکتاب با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه لوح یا لوح محفوظ با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه عرش با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه مصحف فاطمه یا کتاب‌هایی مثل جفر با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه مقام راسخان در علم با علوم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه عمود نور با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه اسم اعظم با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه وراثت از پیامبر یا امام پیشین با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- رابطه الف باب با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- علم معصوم امام به طور مستقیم از جانب خدا به او داده می‌شود یا با وساطت پیامبر خاتم؟ (پرسش)
- آیا تعلیم اسماء با علم معصوم ارتباط دارد؟ (پرسش)
- آیا علم ویژه معصوم قابل تعلیم و انتقال به دیگران است؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان مسلمان در باره منبع علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان عرفان اسلامی در باره منبع علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان فلسفه و حکمت اسلامی در باره منبع علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان تفسیر در باره منبع علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه‌های دانشمندان حدیث در باره منبع علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب امامیه در باره منبع علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب معتزله در باره منبع علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب اشعریه در باره منبع علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه دانشمندان اصول دین مکتب اباضیه در باره منبع علم معصوم چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه فرقه وهابیت در باره منبع علم معصوم چیست؟ (پرسش)
منبع‌شناسی جامع علم معصوم
پانویس
- ↑ شهود یکی از روش‌های علم‌آموزی ائمه، فصلنامه تحقیقات کلامی، شماره ۷، ص ۸۸۱.
- ↑ علم ائمه از نظر عقل و نقل.
- ↑ علی‌رضا مسجد جامعى، پژوهشى در معارف امامیه، ج ۲، ص ۶۷۵. (با اندکی تغییر).
- ↑ علی‌رضا مسجد جامعى، پژوهشى در معارف امامیه، ج ۲، ص ۶۸۴ - ۶۸۵. (با اندکی تغییر).
- ↑ پژوهش در علم پیامبر، ص ٧۱.