بحث:اصحاب سبت در قرآن
مقدمه
در قرآن مجید فقط یک بار در سوره نساء نام اصحاب سبت ذکر شده است بدین مفاد: «ای صاحبان کتاب به آنچه بر شما فرستاده‌ایم و با کتبی که در دست شما است مطابقت دارد و آن کتاب‌ها را تصدیق می‌کند ایمان آورید پیش از آنکه روی‌های شما را لمس کنیم و به پشت سر برگردانیم و یا چنان که اصحاب سبت را لعن کردیم شما را هدف لعن قرار دهیم».
در سوره بقره آیه ۶۱ به قصهاصحاب سبت اشاره‌ای رفته و در خطاب به یهود چنین مسطور است: «شما آنان را که در روز شنبه از احکام الهی تعدی کردند و از جنس شما بودند به خوبی می‌شناسید، به ایشان گفتیم بوزینگانی رانده باشید و این کار را برای اهل آن زمان و مردم آینده کیفر و برای پرهیزگاران پند و عبرتی قرار دادیم».
در سوره مائده نیز ضمن دو آیه (۶۵و۸۲) به حال ایشان اشاره شده است مفاد آیه ۶۵ چنین است: «آیا شما را از مردمی بدتر از آن گروه آگاه کنیم؟ آن گروهی که خدا ایشان را لعن کرد و بعضی از ایشان را بوزینگان و خوکان قرارداد (به صورت بوزینه و خوک درآورد) و برخی را بنده طاغوت (شیطان) ساخت».
پس از این آیه از یهود و نصاری سخن به میان می‌آید و در همین سوره مفاد آیه ۸۲ چنین می‌باشد: «بعضی از بنی اسرائیل که کافر شدند یا کفران ورزیدند به زبان داوود و عیسی بن مریم ملعون گردیدند زیرا نافرمانی کردند و از احکام الهی تعدی نمودند و از منکرات دست باز نداشتند».
در سوره اعراف آیه ۱۶۳ قصة اصحاب سبت روشن‌تر می‌شود و مفاد آیه چنین است: «راجع به آن قریه‌ای که در کنار دریا بود از ایشان بپرس. روز شنبه ماهیان دسته دسته به ساحل دریا میآمدند و در روزهای دیگر که سبت نداشتند ماهی چندانی ظاهر نمی‌گردید. ما ایشان را به واسطه فسقشان چنین آزمودیم و چون به کار منهی (یعنی گرفتن ماهی) باز دست زدند. به ایشان گفتیم بوزینگانی باشید رانده شده».
مفسرین و نویسندگان قصص الانبیاء منجمله ثعلبی می‌گویند: قریه مذکور در سوره اعراف قریه «ایلا» بوده است و اصحاب سبت در این قریه اقامت داشته‌اند و به واسطه مجاورت با دریا شغلشان ماهی‌گیری بوده و به آن کیفر در زمان حضرت داوود دچار شده‌اند.
لکن در هیچ یک از کتب عهد عتیق و عهد جدید این قصه فعلا موجود نیست اما به قرینه ﴿وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ﴾ که مفتتح آیه ۶۱ از سوره بقره می‌باشد و تأکید کامل دارد باید یقین کرد که این داستان برای یهودیان زمان پیغمبر اکرم مسلم بوده و در تورات یا تلمود یا مدراش یافت می‌شده است.
معلوم نیست که مراد از قریه مذکور در سوره اعراف قریة ایلا باشد.
از ایلا که معنی اصلی آن درختان است و به صورت «ایله و ایلت و ایلوت» نیز درآمده است در سفر خروج و کتاب دوم سموئیل وکتاب اول پادشاهان ذکری به میان آمده و محل آن در ساحل شرقی بحر قلزم بوده و در زمان سلیمان به عنوان یک ناحیه آباد از آن سخن به میان آمده است و ممکن است کلمه «ایکه» که در قرآن مجید مذکور است و اهل تفسیر و لغت معنی آن را درخت یا بیشه ذکر کرده‌اند با ایله که در زبان عبری به معنی درختان است رابطه‌ای داشته باشد مخصوصا که محل آن را نزدیک مدین نشان می‌دهند.
نکته دیگری که قابل توجه است نام قبیله «کریتیان» می‌باشد که در کتاب دوم سموئیل ضمن وقایع داوود زیاد به آن برمی‌خوریم و مفسرینتورات هم در شناسائی ایشان اختلاف نظر دارند. شاید نزدیکی «کریتیان» با لفظ «قرده» مفسرین و تاریخ نگاران را واداشته باشد که به اتکاء به آیه ۸۲ از سوره مائده ﴿لُعِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَلَى لِسَانِ دَاوُودَ﴾[۱] این واقعه را مربوط به زمان حضرت داوود بدانند.
آنچه اساس این داستان است در سفر خروج و کتاب «اشعیا» موجود است زیرا ناقضین سبت به حکم تورات از نسل خود منقطع می‌شوند و به موجب کتاب اشعیا نجس و حقیر گردیده در میان امت‌ها متفرق خواهند شد.
بنابر آنچه مذکور افتاد مسلم می‌گردد که مراد از قرده و خاسئین معنی مجازی این دو کلمه است و با مبنای اساسی تورات مطابقت دارد.
سبت مأخوذ است از لفظ عبری «شابات» به معنی آرام. به موجب تورات. سفر تکوین خداوند جهان را در ۶ روز بیافرید و روز هفتم بیاسود و از این روی بر آدمیان لازم است که پس از شش روز کار یک روز استراحت داشته باشند. لفظ سبت در فارسی به صورت شنبه درآمده است و در زبان فرانسه Samedi خوانده شده است. نص سفر تکوین روز مشخصی را جهت استراحت و بیکاری تعیین نکرده است ولی اسرائیلیان روز شنبه را روز سبت شناخته‌اند و مسیحیان معنی سبت را در نظر گرفته و خواص آن را به روز یکشنبه که روز قیام مسیح است نسبت داده‌اند عده‌ای از مسیحیان هنوز شنبه را روز سبت می‌دانند. شک نیست که مفهوم هفته با توجه به هفت سیاره به وسیله بابلیان پیدا شده و در همه جهان شایع گردیده است و در انگلیسی روز شنبه به ستاره زحل Saturne که هفتمین سیاره در نزد قدما بوده نسبت داده شده و روز شنبه را Saturday نامیده‌اند. در نزد ایرانیان بیش از نفوذ عقاید بابل، هفته عنوانی نداشته است و هر روز ماه را به نامی می‌نامیده‌اند و در روزی که با ماه هم نام بود جشن می‌گرفتند و سرور و آسایش داشتند. فروردینگان و تیرگان و مهرگان از این قبیل جشن‌ها بوده است، در اسلام روز جمعه برای گزاردن نماز ویژه با شرایطی تعیین شده که آیه ۱۸ از سوره جمعه حاکی از آن است لکن به محض فراغ از نماز مردم می‌‌توانند در پی کسب روزی بروند در قرآن مجید مندرج است که خداوند آسمان و زمین را در ۶ روز آفریده است و پس از آن از فراز عرش حکومت خود را بر موجودات مستقر ساخته است (راجع به ۶ روز دوران خلق آسمان و زمین، تفسیر‌ها و تعبیرهاست).[۲]
پانویس
- ↑ «کافران از بنی اسرائیل بر زبان داوود و عیسی پسر مریم لعنت شده‌اند از این رو که نافرمانی ورزیدند و تجاوز می‌کردند» سوره مائده، آیه ۷۸.
- ↑ خزائلی، محمد، اعلام قرآن، ص152-155.
