بحث:باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه می‌شود؟ (پرسش)

نویسنده: آقای ظرافتی

پاسخ تفصیلی

انتظار عامل پایداری

از بررسی‌های دقیق در تاریخ و فلسفۀ ادیان و در قرآن کریم و احادیث استفاده می‌شود، فلسفۀ انتظار مانند یک عامل و مادۀ حیاتی مهم در تمام ادیان آسمانی وجود داشته و رمز بقا و موجودیت آنان بوده است. انتظار، فلسفۀ محکم و استواری است که در تمام ادیان مورد توجه بوده و به آن عقیده داشته‌اند و از سنن و نوامیس ثابتی است که همۀ ادیان آسمانی در بقای خود از آن مایه گرفته‌اند و همه در انتظار آیندۀ عالی تر و بهتر بوده‌اند. در اسلام نیز که آخرین رسالت‌ها و ادیان است، مسألۀ انتظار، این فلسفه بزرگ در ظهور مصلح و منجی آخر الزمان مطرح است و مسلمانان عموماً و شیعیان خصوصاً منتظرند سراسر گیتی را عدل و علم و توحید و ایمان و برابری و برادری فراگیرد و آن رهبری که وعدۀ ظهور او در قرآن و صدها احادیث معتبر وارد شده است ظاهر شود و آئین توحیدی اسلام را که در شرق و غرب جهان وارد شده است ظاهر کرده و گسترش دهد و امت واحد، حکومت واحد، قانون واحد، نظام واحد تمام افراد بشر را متحد، هم صدا، هم قدم و به هم پیوسته سازد^[۱].
این عقیده به ظهور مصلح منتظر، حضرت مهدی موعود، چنانکه در روایات به آن اشاره شده است، شیعه را در جریان زمان برای مقاومت در برابر صدمات و لطماتی که بر هر دعوتی وارد می‌شد و آن را متلاشی می‌کرد، پرورش داد و فکر شیعه را که فکر خالص اسلامی است و جامعه شیعه را از زوال و انقراض نگاه داشت و تا امروز این فکر و این عقیده و ایمان عامل بقای شیعه و پایداری و استقامت اوست. آن شیعیانی که با آن وضع حکومت بنی امیه و بنی عباس رو برو شده بودند که تمام حیثیات و شؤون ظاهری و اجتماعی آنها الغا شده و از همۀ مشاغل محروم و در همه جا مورد تعقیب و زیر نظر جاسوسان حکومت قرار گرفته و کمترین مجازات آنها زندان بود، تا مجازات‌های شدید از بریدن دست و پا و زبان و بینی، و شکنجه‌های غیر قابل تحمل دیگر، اگر منتظر و آینده‌بین نبودند و اعتقاد به پیروزی حق و عدالت و شکست باطل و ستم نداشتند، با اینکه همه چیز را از دست رفته می‌دیدند، هرگز برایشان حال مقاومت باقی نمی‌ماند و همه حتی در دل شکست خورده و تسلیم می‌گشتند و از دگرگون شدن اوضاع، و عوض شدن و ورق خوردن صفحه تاریخ ناامید می‌گردیدند و ریشۀ هر نهضت و حرکت و پایداری در آنها خشک می‌شد. اما پیغمبر اکرم (ص) و علی (ع) وعده داده و قرآن مجید نیز بشارت داده است که این دین پایدار می‌ماند و این راه بسته نمی‌شود^[۲].

امید و دید وسیع عامل پایداری منتظران

انتظار از دیدگاه اسلام و به ویژه مکتب حرکت‏‌بخش و تلاش آفرین تشیّع، مشوّق مردم به استقامت، مقاومت و پایداری و جهاد و مبارزه است و از آنجا که‏ چشم‏‌داشتی به ظهور یک قیام الهی ـ انسانی در همۀ ابعاد آن در سطح جهان ‏است، به منتظران دید وسیعی می‌‌‏بخشد و به آن‏ها دلگرمی می‌‌‏دهد و صفوف‏ حق‏‌طلبان را در برابر ناحق فشرده‌‏تر می‌‌‏کند و حق‌طلبان و مصلحان و مؤمنان را به ادامۀ راه حق و عدل، در برابر فسادها و بی‌عدالتی‌ها مقاوم می‌‌نماید، و سرانجام از آنان انسان‌هایی پولادین می‌‌سازد. از همین‌رو در روایات اسلامی "انتظار فرج" عبادت شمرده شده، و حتی از بزرگ‌ترین عبادات به شمار آمده است^[۳]. انتظار، به این معناست که توانایی و بردباری بر تأخیرها و شکیبایی بر مشکلات ناشی از عصر غیبت را داشته باشیم^[۴].
عقیده به ظهور مصلح و انتظار فرج، یکی از بزرگ‌ترین عوامل مقاومت و پایداری است که مسلمانان و به ویژه شیعیان را در برابر ظلم‌ها، فسادها، زورگویی‌ها و انواع بلاها و سختی‌ها، ثابت و پا برجا نگه می‌‌دارد و به آنان دل و جرأت می‌‌دهد تا در برابر تهدیدها، تطمیع‌ها و سختگیری‌های دشمنان اسلام خود را نبازند، و از هیچ‌کس نترسند، و مقاومت و پایداری خود را از دست ندهند، و در عقیده خود همچنان محکم و مستحکم، استوار و ثابت قدم بمانند و سرمایه روحی بزرگی‏ برای مؤمنان و منتظران و مستضعفان است^[۵]. سبک‌ زندگی انتظار به دلیل ایجاد نگرشی مثبت نسبت به ادامۀ حیات و آیندۀ بشر، موجب‌ تقویت‌ روحیۀ مقاومت فرد در برابر مشکلات می‌شود. انسانِ منتظر با‌ بهره‌گیری‌ از‌ منابع مذهبی خود، نسبت به وجود دشواری‌های پیش رو، آگاهی و آمادگی نسبی دارد که این‌ امر‌ در احساس قدرت پیش‌بینی و کنترل موقعیت‌های گوناگون زندگی، نقشی بسزا دارد و به‌ نوعی‌ سبب‌ پرورش ویژگی سرسختی می‌شود^[۶].
فلسفۀ اجتماعی انتظار و عقیده به ادامۀ مبارزۀ حق و باطل تا پیروزی مطلق بوده است؛ که می‌بینیم همیشه از میان شکست‌ها، پیروزی‌هایی آشکار و در عین ذلت ظاهری، پرتو و شعاع عزت و سربلندی و آقایی نمودار شده و اراده‌ها و همت‌ها به حرکت و جنبش در می‌آید و افراد با اراده و مصمم و متعهد وارد میدان می‌شوند؛ و هر چه دشمنان حق و عدالت، مسلمانان را می‌کشند و به زندان می‌اندازند و هرگونه شکنجه و عذابی را در باره آنها اجرا می‌نمایند و آنها را از اجرای قوانین اسلام و برقرار کردن شعائر دینی با زور و تطمیع باز می‌دارند و تعلیم و تربیتشان و مطبوعات و تبلیغات و تمام وسایل ارتباط جمعی و رسانه‌های گروهی را ضد اسلامی و منحرف کننده می‌سازند. این است فلسفۀ بزرگ اجتماعی انتظار ظهور و این است یکی از اسرار غیبت حضرت صاحب الامر (ع) و از این جهت است که ثواب منتظرین مانند ثواب مجاهدین و بلکه شهیدان بدر و اُحد است. و این است که از نظر یک فرد مسلمان در هر شرایط و اوضاع نامساعد و ناگواری که جلو بیاید، کار اسلام خاتمه یافته تلقی نمی‌شود و روز این دین به آخر نمی‌رسد^[۷].

پایداری منتظران در روایات

رسول گرامی اسلام‏ در حدیثی که دربارۀ ایمان و اعتقاد شیعیان‏ آخرالزمان، با امیرمؤمنان سخن گفته است، در حالی که آن حضرت را مورد خطاب قرار داده و ایمان استوار این گروه مقاوم را مورد ستایش قرار داده است، می‌‌‏فرماید: «یاعلی! شگفت انگیزترین مردمان از نظر ایمان و والاترین آنان از نظر یقین، کسانی‌‏اند که در آخرالزمان می‏‌باشند؛ پیامبر را درک نکرده‌‏اند و حجّت خدا از آن‏ها پنهان‏ گردیده و آنان به مرکّب سیاه روی کاغذ سفید (نوشته‏‌های روی کاغذ) ایمان‏ آورده‌‏اند»^[۸].
آن حضرت در روایت دیگری، استقامت هر یک از آن‏ها در دین خود را بسیار ستوده و به کندن خارهای «گوَن» در شب تاریک و به دست گرفتن آتش گداخته، تشبیه کرده و از آن سخت‏‌تر و شدیدتر دانسته، که از فتنه‌‏های تیره و تار مصون‏ خواهد ماند^[۹]. در این روایات چنانکه ملاحظه می‏‌شود رسول اکرم(ص)، مؤمنان منتظر را برادران خود خوانده و از صبر و شکیبایی و مقاومت آنان در برابر مشکلات‏ ستایش کرده و رمز آن را هم سختی و دشواری دوران غیبت و ثابت ماندن بر حق ‏و حقیقت معرفی نموده است^[۱۰].
امام کاظم ‏(ع) فرموده است: «هر کس صبر کند و انتظار بکشد، به فرج و پیروزی می‏‌رسد و انتظار فرج بخشی از فرج است»^[۱۱]. در این روایت به نکته مهمی اشاره شده است و آن اینکه امام فرمود: هر کس ‏با صبر و شکیبایی انتظار بکشد و در این راه پایداری و مقاومت به خرج دهد، به‏ پیروزی و فرج می‌‌‏رسد؛ این نشان می‌‌‏دهد انتظار راستین، فلسفه‌‏اش، فلسفۀ‏ زندگی و دستیابی به آرمان‌‏های متعالی آن است؛ زیرا انتظار در این روایت، به‏‌معنای هجران و فراق بی‏‌حاصل تصور نشده که افق روشنی نداشته باشد، بلکه به‌‏معنای انتظار تحقق اهداف عالی انسانی ـ الهی است و لذا در پرتو آن می‌‌‏توان و باید به آن اهداف رسید^[۱۲].
روایات نشان می‌‌دهند استقامت در برابر مشکلات دوران غیبت، شرط آمادگی برای انتظار تا ظهور است و فرد منتظر با ناراحتی و افزایش تنش روبه‌روست^[۱۳].

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف‌الله، سلسله مباحث امامت و مهدویت،ج۲، ص۶۰-۶۳.
↑ ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف‌الله، سلسله مباحث امامت و مهدویت،ج۲، ص۶۰-۶۳.
↑ ر.ک: ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله، فلسفه انتظار، فصلنامه پیام تابستان، ص۶۱؛ رجایی، محبوبه، مؤلفه‌های انتظار توانمند در قرآن کریم و سنت، ص؟؟؟.
↑ ر.ک: نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی، ص۱۱۵.
↑ ر.ک: ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله، فلسفه انتظار، فصلنامه پیام تابستان، ص۶۱؛ رجایی، محبوبه، مؤلفه‌های انتظار توانمند در قرآن کریم و سنت، ص؟؟؟.
↑ رک: باقی زاده، رضا، بررسی دستاوردهای روان‌شناختی سبک زندگی انتظار، ص۶۲.
↑ ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف‌الله، سلسله مباحث امامت و مهدویت،ج۲، ص۶۰-۶۳.
↑ «یاعَلی‏! وَاعْلَمْ اَنَّ اَعْجَبَ النّاس ایماناً وَ اَعْظَمَهُمْ یَقیناً قَوْمٌ یَکُونُونَ فی‏آخِرَالزَّمانِ لَمْ یَلْحَقُوا النَّبِیَّ وَ حَجَبَ عَنْهُمُ الْحُجَّة فَآمَنُوا بِسَوادٍ فی‏ بَیاضٍ»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵.
↑ «اللَّهُمَّ لَقِّنِی إِخْوَانِی مَرَّتَیْنِ فَقَالَ مَنْ حَوْلَهُ مِنْ أَصْحَابِهِ أَ مَا نَحْنُ إِخْوَانَکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ لَا إِنَّکُمْ أَصْحَابِی وَ إِخْوَانِی قَوْمٌ فِی آخِرِ الزَّمَانِ آمَنُوا وَ لَمْ یَرَوْنِی لَقَدْ عَرَّفَنِیهِمُ اللَّهُ بِأَسْمَائِهِمْ وَ أَسْمَاءِ آبَائِهِمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یُخْرِجَهُمْ مِنْ أَصْلَابِ آبَائِهِمْ وَ أَرْحَامِ أُمَّهَاتِهِمْ لَأَحَدُهُمْ أَشَدُّ بَقِیَّةً عَلَی دِینِهِ مِنْ خَرْطِ الْقَتَادِ فِی اللَّیْلَةِ الظَّلْمَاءِ أَوْ کَالْقَابِضِ عَلَی جَمْرِ الْغَضَا أُولَئِکَ مصَابِیحُ الدُّجَی یُنْجِیهِمُ اللَّهُ مِنْ کُلِّ فِتْنَةٍ غَبْرَاءَ مُظْلِمَةٍ»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۴، ح ۸.
↑ ر.ک: ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله، فلسفه انتظار، فصلنامه پیام تابستان، ص۶۱.
↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۷، ح ۱۴۳.
↑ ر.ک: ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله، فلسفه انتظار، فصلنامه پیام تابستان، ص۶۱.
↑ ر.ک: پورسیدآقایی، زهرا سادات، بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال، ص۱۱۸.

[1] ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف‌الله، سلسله مباحث امامت و مهدویت،ج۲، ص۶۰-۶۳.

[2] ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف‌الله، سلسله مباحث امامت و مهدویت،ج۲، ص۶۰-۶۳.

[3] ر.ک: ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله، فلسفه انتظار، فصلنامه پیام تابستان، ص۶۱؛ رجایی، محبوبه، مؤلفه‌های انتظار توانمند در قرآن کریم و سنت، ص؟؟؟.

[4] ر.ک: نظری شاری، عبدالله، نقش انتظار در بهداشت روانی، ص۱۱۵.

[5] ر.ک: ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله، فلسفه انتظار، فصلنامه پیام تابستان، ص۶۱؛ رجایی، محبوبه، مؤلفه‌های انتظار توانمند در قرآن کریم و سنت، ص؟؟؟.

[6] رک: باقی زاده، رضا، بررسی دستاوردهای روان‌شناختی سبک زندگی انتظار، ص۶۲.

[7] ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف‌الله، سلسله مباحث امامت و مهدویت،ج۲، ص۶۰-۶۳.

[8] «یاعَلی‏! وَاعْلَمْ اَنَّ اَعْجَبَ النّاس ایماناً وَ اَعْظَمَهُمْ یَقیناً قَوْمٌ یَکُونُونَ فی‏آخِرَالزَّمانِ لَمْ یَلْحَقُوا النَّبِیَّ وَ حَجَبَ عَنْهُمُ الْحُجَّة فَآمَنُوا بِسَوادٍ فی‏ بَیاضٍ»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵.

[9] «اللَّهُمَّ لَقِّنِی إِخْوَانِی مَرَّتَیْنِ فَقَالَ مَنْ حَوْلَهُ مِنْ أَصْحَابِهِ أَ مَا نَحْنُ إِخْوَانَکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ لَا إِنَّکُمْ أَصْحَابِی وَ إِخْوَانِی قَوْمٌ فِی آخِرِ الزَّمَانِ آمَنُوا وَ لَمْ یَرَوْنِی لَقَدْ عَرَّفَنِیهِمُ اللَّهُ بِأَسْمَائِهِمْ وَ أَسْمَاءِ آبَائِهِمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یُخْرِجَهُمْ مِنْ أَصْلَابِ آبَائِهِمْ وَ أَرْحَامِ أُمَّهَاتِهِمْ لَأَحَدُهُمْ أَشَدُّ بَقِیَّةً عَلَی دِینِهِ مِنْ خَرْطِ الْقَتَادِ فِی اللَّیْلَةِ الظَّلْمَاءِ أَوْ کَالْقَابِضِ عَلَی جَمْرِ الْغَضَا أُولَئِکَ مصَابِیحُ الدُّجَی یُنْجِیهِمُ اللَّهُ مِنْ کُلِّ فِتْنَةٍ غَبْرَاءَ مُظْلِمَةٍ»؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۴، ح ۸.

[10] ر.ک: ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله، فلسفه انتظار، فصلنامه پیام تابستان، ص۶۱.

[11] بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۷، ح ۱۴۳.

[12] ر.ک: ابراهیم‌زاده آملی، عبدالله، فلسفه انتظار، فصلنامه پیام تابستان، ص۶۱.

[13] ر.ک: پورسیدآقایی، زهرا سادات، بررسی تطبیقی شخصیت انسان منتظر با شخصیت سالم از دیدگاه روان‌شناسی کمال، ص۱۱۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]