تفاوت در هدایت بندگان از سوی امامان

مقدمه

امامان (ع) باهم مساوی نیستند. این سخن لوازمی دارد. ممکن است کسی مدعی شود که هرچند امامان در اوج کمال و تقرب به خدای سبحان هستند، وقتی در همان اوج با یکدیگر تفاوت داشته باشند، در این صورت چاره‌ای نیست جز اذعان به این حقیقت که چگونگی امامت و هدایت آنها نیز متفاوت است: یکی خوب است و دیگری بهتر و آن دیگری، بهترین. شاید پذیرش این مدعا برایمان دشوار باشد. پس بگذارید این مسئله را از کمی عقب‌تر، یعنی از مسئله نبوت آغاز کنیم. قرآن مجید به ما می‌آموزد که منزلت و رتبه پیامبران باهم برابر نیست: ﴿وَلَقَدْ فَضَّلْنَا بَعْضَ النَّبِيِّينَ عَلَى بَعْضٍ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا﴾^[۱].

اینکه کدام پیامبر بر دیگری برتری داشته، نه آن را دقیقاً می‌دانیم و نه آنکه فعلاً لازم است بدانیم. اما دست‌کم آنکه می‌دانیم پیامبر اکرم (ص) از همه پیامبران برتر بوده است؛ خواه آن دیگر پیامبر خلیل‌الله باشد، خواه کلیم‌الله و خواه روح‌الله. وقتی او را برتر بدانیم چاره‌ای نیست جز آنکه نبوت، رسالت و مدیریت او را نیز برتر بینگاریم. درباره دیگر پیامبران نیز که بر دیگران برتری دارند، چنین است. شگفت‌زده نشوید، مثالی بگویم: اگر دو استاد اخلاق داشته باشیم که یکی از آن دو، بیشتر از دیگری مراحل سیروسلوک را پیموده است، می‌پذیرید که او دم مسیحایی دل‌انگیزتری دارد، رهنمودهایش تکویناً بیشتر به دل می‌نشیند و ما را بهتر، بیشتر و سریع‌تر می‌تواند به ساحل هدایت برساند.

وظیفه امام نیز همچون پیامبر چیزی جز هدایت نیست. او نه تنها وقتی موعظه می‌کند برای هدایت است، بلکه حکومتش نیز برای هدایت عمومی جامعه است. برتری آنها در کمال ممکن است به برتری آنها در امامت نسبت به یکدیگر بینجامد. بهتر بگویم باید چنین باشد.بنابراین اگر هریک از امامان (ع) جای دیگری بودند، قابل تصور است که به همان مقدار نیز امکان هدایت بندگان متفاوت شود.

به نظر می‌رسد این نظریه نمی‌تواند یقینی و قطعی شمرده شود؛ زیرا شما می‌توانید در ارزیابی آن بگویید اینکه پیامبران و امامان (ع) در کمالات یکسان نیستند، سخنی صحیح است، اما ممکن است آنها آن مقدار کمالاتی که برای پیامبری و هدایت مردم لازم بوده را داشته‌اند، و کمالات نبی هر چقدر هم بیشتر شود، دیگر تأثیری در افراد نخواهد داشت. بنابراین از تفاوت رتبه پیامبران و امامان نمی‌توان نتیجه گرفت که هدایت آنها نیز متفاوت و متفاضل است^[۲].

جستارهای وابسته

منابع

فاریاب، محمد حسین، افضلیت امام از منظر عقل و نقل

پانویس

↑ «و بی‌گمان ما برخی از پیامبران را بر برخی (دیگر) برتری بخشیدیم و به داوود، زبور دادیم» سوره اسراء، آیه ۵۵.
↑ فاریاب، محمد حسین، افضلیت امام از منظر عقل و نقل، ص ۲۷۷.

[1] «و بی‌گمان ما برخی از پیامبران را بر برخی (دیگر) برتری بخشیدیم و به داوود، زبور دادیم» سوره اسراء، آیه ۵۵.

[2] فاریاب، محمد حسین، افضلیت امام از منظر عقل و نقل، ص ۲۷۷.

[۱]

[۲]