دیدگاه اصحاب امام جواد درباره ویژگی علم معصوم چیست؟ (پرسش)
| دیدگاه اصحاب امام جواد درباره ویژگی علم معصوم چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ علم معصوم |
| مدخل اصلی | ؟ |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
دیدگاه اصحاب امام جواد درباره ویژگی علم معصوم چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث علم معصوم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم معصوم مراجعه شود.
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید علی هاشمی در کتاب «ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی» در این‌باره گفته است:
«با توجه به کم بودن روایاتی که دیدگاه اصحاب را در این دوره گزارش می‌کنند، بر خلاف دوره‌های گذشته، دیدگاه اصحاب را در ضمن بیان شرایط سیاسی و فرهنگی این دوره گزارش می‌کنیم.
امام محمد بن علی (ع)، ملقب به جوادالائمه، در سال ۱۹۵ هجری متولد شدند و در سال ۲۲۰ هجری در بیست و پنج سالگی به شهادت رسیدند. دوره امامت آن حضرت حدود هفده سال بود. ایشان این مسئولیت را در حدود هشت سالگی و پس از شهادت پدر بزرگوارشان امام رضا (ع) در سال ۲۰۳ هجری بر عهده گرفتند. دوره زندگی ایشان، با حکومت مأمون و معتصم عباسی هم‌زمان بود. در این دوره، شرایط بار دیگر برای امام جواد (ع) و شیعیان آن حضرت به سختی روی آورد. فعالیت‌های شیعی این دوره، بیشتر از طریق سازمان وکالت و به طور مخفیانه انجام می‌شد[۱].
مهم‌ترین اتفاق این دوره در جامعه شیعه این بود که ایشان در سن کودکی (حدود هفت یا هشت سالگی) به امامت رسیدند. از مباحثی که در این دوره به صورت جدی مطرح شد، این بود که آیا فردی در سن کودکی می‌تواند مقام امامت داشته باشد. برخی از اصحاب، مقام امامت را با سن کودکی قابل جمع نمی‌دانستند[۲] و برخی مانند علی بن جعفر، شایستگی چنین مقامی را وابسته به سن نمی‌دانستند[۳].
در روایتی نقل شده است: پس از شهادت امام رضا (ع)، گروهی از شیعیان مناطق مختلف برای آشنایی با امام جواد (ع) در مجلسی گرد هم آمدند. با توجه به سن کم امام جواد (ع)، برای آنان دشوار بود امامت ایشان را بپذیرند؛ به همین دلیل برای پرسیدن سؤالات خود، به عبدالله بن موسی بن جعفر، عموی امام جواد (ع) روی آوردند. عبدالله پرسش اول را پاسخ گفت. امام جواد (ع) پاسخ او را نادرست دانستند و او را از حکم کردن بدون علم بر حذر داشتند. سپس آن حضرت خود پاسخ درست را بیان کردند. در این هنگام توجه شیعیان به امام جواد (ع) جلب شد و سؤالات مختلف و متعددی را از ایشان پرسیدند و آن حضرت پاسخ فرمودند[۴]. به تدریج شیعیان دریافتند که مقام امامت منافاتی با سن کودکی ندارد و خداوند به هر کس این مقام را بدهد، دارای کمالات ممتاز امامت می‌شود.
سن کم امام جواد (ع) در هنگام امامت، موجب شده بود که درباریان و حاکمان عباسی نیز در صدد برآیند که با برگزاری جلسات مناظره بین آن حضرت و علمای آن دوره، مقام امام را نزد مردم پایین بیاورند که ناامید شدند. در مناظراتی که بین امام و بزرگان آن عصر برگزار شد، علم الهی امام جواد (ع) حیرت ناظران را برانگیخت. مناظره با یحیی بن اکثم در زمان مأمون و مناظره با علمای دربار معتصم، از جمله ابن ابی داوود، در تاریخ ثبت شده است[۵].
در این دوره، فرقه‌های واقفه، زیدیه و غُلات، در میان جامعه شیعه فعالیت داشتند. قیام‌های پراکنده برخی از علویان که متأثر از اندیشه‌های زیدیه بودند، در این دوره نیز ادامه داشت[۶]. این جریان‌ها می‌کوشیدند ضمن ایجاد انحراف در اندیشه‌های شیعیان، از گرایش و محبت مردم به اهل بیت (ع) در راستای اهداف خود، بهره‌برداری کنند. با توجه به این شرایط، در سخنان و مباحثات اصحاب آن حضرت، کمتر به ماهیت و ویژگی‌های علوم ائمه (ع) توجه شده است. در کتاب مسند الإمام الجواد (ع)، تعداد راویان احادیث آن حضرت ۱۲۱ نفر بیان شده است که البته همه آنها شیعه و امامی نیستند و از هجده نفر به نام اصحاب ایشان، اعم از ممدوح یا مذموم، نام برده شده است. در میان اصحاب ایشان، بزرگانی مانند علی بن جعفر، زکریا بن آدم و صفوان بن یحیی نیز دیده می‌شود. روایات آن حضرت در بحث علم امام، بیشتر به مباحث کرامات علمی ایشان و خبرهای ایشان از حوادث پنهان مرتبط است[۷]»[۸]
منبع‌شناسی جامع علم معصوم
پانویس
- ↑ ر.ک: محمدرضا جباری، سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه (ع)، ج۱، ص۱۷۶ و ج۲، ص۴۲۸.
- ↑ ر.ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۲۸۲-۲۸۵؛ علی بن حسین مسعودی، اثبات الوصیة للإمام علی بن ابی طالب، ص۲۲۰.
- ↑ ر.ک: علی بن جعفر عریضی، مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها، ص۳۲۴؛ محمد بن عمر کشی، رجال الکشی، تحقیق حسن مصطفوی، ص۴۲۹.
- ↑ ر.ک: محمد بن محمد مفید، الاختصاص، ص۱۰۲.
- ↑ ر.ک: جمال الدین شبراوی، الإتحاف بحب الأشراف، ص۳۵۲؛ احمد بن علی طبرسی، الاحتجاج، ج۲، ص۴۴۳؛ سیدهاشم بحرانی، مدینة معاجز الائمة الاثنی عشر، ج۷، ص۴۰۵؛ عباس قمی، منتهی الآمال، ج۳، ص۱۸۰۶.
- ↑ ر.ک: نعمان بن محمد بن حیون، شرح الاخبار، تحقیق محمدحسین حسینی جلالی، ج۳، ص۳۲۲-۳۵۱.
- ↑ ر.ک: عزیز الله عطاردی، مسند الإمام الجواد (ع)، ص۱۰۴.
- ↑ هاشمی، سید علی، ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی ص ۴۵۶.