چه اختلافاتی میان شیعه و سنی در موضوع مهدویت وجود دارد؟ (پرسش)
| چه اختلافاتی میان شیعه و سنی در موضوع مهدویت وجود دارد؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / آشنایی با معارف مهدویت / مهدویت در اسلام / مهدویت از دیدگاه مذاهب اسلامی |
| مدخل اصلی | اختلافات شیعه و اهل سنت در مهدویت |
| تعداد پاسخ | ۲ پاسخ |
چه اختلافاتی میان شیعه و سنی در موضوع مهدویت وجود دارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
پاسخ نخست
آیت‌الله محمد مهدی آصفی، در مقاله «درآمدی بر ولادت و غیبت امام مهدی» در این‌باره گفته است:
«اختلاف میان شیعه امامیه و دیگر فرقه‌های اسلامی، در اصل قضیه مهدویت نیست زیرا، تمامی مسلمانان - جز گروهی اندک - باور دارند که خدای متعال، از میان اهل بیت رسول الله (ص) "مهدی" را برای انقلاب جهانی بزرگی در زندگی مردمان ذخیره کرده است، تا بشریت را نجات دهد. در این، تردیدی نیست و روایات نبوی، در این باره، صحیح و متواتر است. اختلاف میان شیعه امامیه و دیگر مسلمانان، تنها، در تشخیص و تعیین امام مهدی است.
شیعه امامیه، معتقد است که امام مهدی منتظر (ع) محمد بن حسن بن علی (ع) است که در سال دویست و پنجاه و پنج هجری، در سامرا زاده شد و خداوند تعالی، برای حکمتی که خود می‌دانست، او را در پس پرده غیب برد و او، همان کسی است که خدای بلند مرتبه، او را برای نجات بشریت ذخیره کرده است و پیامبران و کتاب‌های الاهی قبلا بدو بشارت داده‌اند.
غیر شیعیان، معتقدند، مهدی‌ای که رسول الله (ص) بدو مژده داده، هنوز به دنیا نیامده، یا زاده شده و ما، نامش را نمی‌دانیم»[۱].
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «فرهنگنامه مهدویت» در این‌باره گفته است:
«یکی از موارد اختلاف بین شیعه و سنّی در موضوع مهدویت، اختلاف در پدر حضرت مهدی است. شیعه، با استناد به دلیلهای فراوان ثابت کرده پدر حضرت مهدی (ع)، امام حسن عسکری (ع) است؛ در حالی که بیشتر اهل سنت، با بیان برخی روایات در این زمینه، بر این باورند که نام پدر مهدی عبد اللّه، همنام پدر پیامبر (ص) است. دانشمندان شیعه، با حفظ امانت کامل، برخی از این احادیث را - هر چند صحیح نمیدانستهاند- بدون کم و کاست از کتاب‌های اهل سنت نقل کردهاند؛ اما هرگز در این موضوع تردید به خود راه ندادهاند. برخی از احادیثی که اهل سنت با استناد به آنها، چنین دیدگاهی را انتخاب کردهاند، بدین قرار است: ابن ابی شیبه، طبرانی و حاکم، از عاصم بن ابی النجود، از زرّ بن حبیش از عبد اللّه بن مسعود روایت کردهاند که پیامبر (ص) فرمود: "دنیا از میان نمیرود، مگر اینکه خداوند سبحانه و تعالی مردی را برمیانگیزاند که نام او هم نام من و نام پدرش نام پدر من است"[۲][۳]. ابو عمرو دانی و خطیب بغدادی، از عاصم بن ابی النجود از زرّ بن حبیش، از عبد اللّه بن مسعود نقل کردهاند که پیامبر (ص) فرمود: "قیامت برپا نمیشود؛ مگر آنکه مردی از خاندان من بر همه مردم پادشاهی کند، نام او نام من و نام پدرش، نام پدر من است"[۴]. نعیم بن حماد، خطیب و ابن حجر، همگی از عاصم، از زرّ بن حبیش از ابن مسعود روایت کردهاند که رسول اکرم (ص) فرمود: "مهدی نامش همنام من و نام پدرش نام پدر من است". نعیم بن حماد به سند خودش از ابو الطفیل آورده است که رسول خدا (ص) فرمود: " مهدی نامش نام من و نام پدرش، نام پدر من است"[۵]. هیچیک از این احادیث، نمیتواند دلیلی محکم، بر ادعای کسانی باشد که نام پدر مهدی (ع) را "عبد اللّه" دانستهاند. سند حدیث چهارم به اتفاق همه محدثان ضعیف است؛ زیرا یکی از راویان آن رشدین بن سعد است؛ یعنی همان "رشدین بن ابی رشدین" است که همه بزرگان اهل سنت در علم رجال بر ضعف او اتفاق دارند[۶]. بدین ترتیب و بدون شک در چنین امر مهمّی، نمیتوان سخن اینگونه افراد را پذیرفت. سه حدیث نخستین، نیز نمیتوانند حجّت و دلیل باشند؛ چون عبارت "نام پدرش نام پدر من است" را بزرگان و حافظان حدیث نقل نکردهاند و فقط جمله "نام او، نام من است" را همگان، بدون اضافهای دیگر آوردهاند. برخی از پژوهشگران اهل سنت که روایتکنندگان از عاصم بن ابی النجود را بررسی کردهاند، به این مطلب تصریح کرده و گفتهاند: "این اضافه در اصل حدیث نیست". از طرف دیگر، هر سه حدیث، فقط به ابن مسعود، ختم میشود و حال آن که در مسند احمد در چند مورد، همین حدیث از ابن مسعود نقل شده که با جمله "نام او، نام من است"، پایان یافته است[۷]. ترمذی میگوید: "حدیث از علی (ع)، ابو سعید خدری، ام سلمه و ابو هریره، فقط با لفظ "نام او، نام من است" روایت شده است." آنگاه- بعد از نقل حدیث ابن مسعود با این لفظ - میافزاید: " در این باب، از علی (ع)، ابو سعید، ام سلمه و ابو هریره روایت شده و این حدیث نیکو و صحیح است"[۸]. طبرانی در المعجم الکبیر آن را از ابن مسعود، از چند طریق فقط با لفظ "نام او نام من است" در حدیثهای ۱۰۲۱۴ به بعد، نقل کرده است. حاکم نیز در مستدرک، حدیث را از ابن مسعود فقط با جمله "نام او نام من است"، نقل کرده و گفته است: "این حدیث با شرط شیخین صحیح است و آنان آن را نقل نکردهاند" [۹]. بغوی در مصابیح السنة حدیث را - بدون اضافه- نقل کرده و گوید: حدیث نیکو است[۱۰]. مقدسی شافعی تصریح میکند: این افزوده را بزرگان حدیث روایت نکردهاند. پس از نقل حدیث - بدون آن اضافه- مینویسد: "گروهی از بزرگان حدیث، در کتاب‌های خود به همینگونه آورده اند؛ مانند: ابو عیسی ترمذی در جامع، ابی داود در سنن و حافظ ابو بکر بیهقی و شیخ ابو عمرو دانی" [۱۱] سپس حدیثهای دیگری در تأیید درستی نقل خود از بزرگانی چند - مانند طبری، احمد بن حنبل، ترمذی، ابو داود، حافظ ابو داود و بیهقی - به نقل از عبد اللّه بن مسعود، عبد اللّه بن عمر و حذیفه میآورد[۱۲]. همانگونه که اشاره شد، ترمذی این حدیث را از حضرت علی (ع)، ابو سعید خدری، ام سلمه و ابو هریره فقط با جمله "نام او، نام من است"، روایت کرده است. اگر جمله "و نام پدرش، نام پدر من است" در متن اصلی روایت ابن مسعود میبود، قابل تصور نیست که همه این شخصیتهای یاد شده، به اتفاق آن را حذف کرده باشند؛ هرچند آنان از عاصم بن ابی النجود هم روایت کرده باشند. اما اینکه این افزوده چگونه به روایتها راه یافته، احتمالاتی قابل طرح است:
بر این اساس هر سه حدیث نخستین، با نقل حافظان حدیث از عاصم مخالفت دارد. از اینرو حافظ ابو نعیم اصفهانی در مناقب المهدی این حدیث را با ۳۳ سلسله راویان مختلف تا عاصم، نقل کرده است. در این نقلها حتی یکی از آنها عبارت "و نام پدرش نام پدر من است" را ندارد و با عبارت "نام او نام من است" پایان یافته است. گنجی شافعی متن اصفهانی را نقل و اضافه میکند: "این حدیث را غیر از عاصم، دیگرانی هم مانند عمرو بن حره، از زرّ نقل کردهاند و همگی با "نام او نام من است"، آن را به پایان بردهاند؛ جز روایتی که عبارت "و نام پدرش نام پدر من است" را دارد. کوتاه سخن اینکه چنین اضافهای پذیرفتنی نیست؛ به خصوص که احمد بن حنبل با دقتی که در ضبط حدیث دارد، این حدیث را چند بار در مسندش با جمله "و نامش نام من است" نقل کرده است"[۱۴]. از بحثهای گذشته روشن میشود که تبار امام مهدی (ع)، به امام حسین (ع) میرسد و دیگر احادیثی که خلاف این را میرسانند، ضعیف و بیاعتبار بوده، هیچ قرینهای بر صحت آنها در دست نیست. با توجه به نتیجه بحثهای گذشته نیز به دست میآید: نقل متواتر نزد مسلمانان نیز همین نتیجه را تأیید میکند[۱۵][۱۶]. |
پرسش‌های وابسته
- دیدگاه اهل سنت درباره مهدویت چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه شیعه درباره مهدویت چیست؟ (پرسش)
- آیا شیعه مهدویت را نظریه‌ای مرکب از وجود امام دوازدهم و مهدی موعود بودن او می‌داند؟ (پرسش)
- آیا اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه دارد؟ (پرسش)
- آیا عقیده مهدویت مورد اجماع مسلمین است؟ (پرسش)
- آیا مذاهب اسلامی بر اصل ظهور امام مهدی اتفاق نظر دارند؟ (پرسش)
- آیا مذاهب اسلامی بر وجوب اعتقاد به ظهور مهدی اتفاق نظر دارند؟ (پرسش)
- شیعه و اهل سنت در چه موضوعاتی از مهدویت دیدگاه‌های مشترکی دارند؟ (پرسش)
- دیدگاه مذاهب اسلامی راجع به توسعه حکومت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه مذاهب اسلامی درباره لقب منجی چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه فریقین درباره مسأله مهدویت چیست؟ (پرسش)
- آیا اعتقاد به آمدن منجی در آینده مخصوص مسلمانان و به ویژه شیعیان است؟ (پرسش)
- آیا سنیها نیز به آمدن امام مهدی اعتقاد دارند؟ (پرسش)
- آیا نامی از امام مهدی در صحاح سته آمده است؟ (پرسش)
- دیدگاه مذاهب اسلامی درباره حکومت عدل‌گستر امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- مهدویت از دیدگاه اهل سنت با مهدویت از دیدگاه شیعه چه فرقی دارد؟ (پرسش)
- اسماعیلیان چه کسانی هستند و در مورد مهدویت چه نظری دارند؟ (پرسش)
- اهل تسنن درباره مهدی چه دیدگاهی دارند و مهدویت در بین آنان از چه جایگاهی برخوردار است؟ (پرسش)
- مهدی در نظر اهل تسنن چه ویژگی‌هایی دارد و مهدی از نسل کیست؟ (پرسش)
- اهل تسنن درباره نزول حضرت عیسی چه نظری دارند؟ آیا این که برخی از آنان مهدی را همان عیسی می‌دانند صحیح است؟ (پرسش)
- آیا در مذاهب دیگر نامی از امام مهدی برده شده است؟ (پرسش)
- فرقه‌ها و مذاهب بزرگ اسلامی در موضوع مهدویت چه نقاط مشترکی دارند؟ (پرسش)
- فرقه‌ها و مذاهب بزرگ اسلامی در موضوع مهدویت در چه مواردی اختلاف دارند؟ (پرسش)
- در اسلام منجی موعود چه کسی معرفی شده است؟ (پرسش)
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
- ↑ آصفی، محمد مهدی، درآمدی بر ولادت و غیبت امام مهدی، جستارهایی در کلام اسلامی، ص ۹۲.
- ↑ " لَا تَذْهَبُ الدُّنْيَا حَتَّى يَبْعَثَ اللَّهُ رَجُلًا مِنْ أَهْلِ بَيْتِي يُوَاطِئُ اسْمُهُ اسْمِي وَ اسْمُ أَبِيهِ اسْمَ أَبِي"
- ↑ ابن ابی شیبه، المصنف، ج ۱۵، ص ۱۹۸، ح ۱۹۴۹۳؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج ۱۰، ص ۱۶۳، ح ۱۰۲۱۳ و ص ۱۶۶، ح ۱۰۲۲۲؛ مستدرک حاکم، ج ۴، ص ۴۴۲؛ علی بن عیسی اربلی، کشف الغمة، ج ۳، ص ۲۶۱
- ↑ ابو عمرو دانی، سنن، ص ۹۴ و ۹۵؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج ۱، ص ۳۷۰
- ↑ ابو عمرو دانی، سنن، ص ۹۴ و ۹۵؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج ۱، ص ۳۷۰
- ↑ ر. ک: المزی، تهذیب الکمال، ج ۹، ص ۱۹۱؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج ۳، ص ۲۴۰
- ↑ احمد بن حنبل، مسند، ج ۱، ص ۳۷۶ و ۳۷۷ و ۴۳۰ و ۴۴۸
- ↑ سنن ترمذی، ج ۴، ص ۵۰۵، ح ۲۲۳۰
- ↑ حاکم نیشابوری، المستدرک، ج ۴، ص ۴۴۲
- ↑ مصابیح السنة، ص ۴۹۲، ح ۴۲۱۰
- ↑ مقدسی شافعی، عقد الدرر، باب ۲، ص ۵۱
- ↑ مقدسی شافعی، عقد الدرر، باب ۲، ص ۵۱- ۵۶
- ↑ ر.ک: ابو الفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، ص ۱۶۳ و ۱۶۴
- ↑ کنجی شافعی، البیان فی اخبار صاحب الزمان عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف، ص ۴۸۲
- ↑ سید ثامر هاشم العمیدی، مهدی منتظر در اندیشه اسلامی، ص ۹۲- ۱۰۷(با تصرف)
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۱۳۱ - ۱۳۵.