آیا اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه دارد؟ (پرسش)
| آیا اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه دارد؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / آشنایی با معارف مهدویت / مهدویت در اسلام / مهدویت از دیدگاه مذاهب اسلامی |
| مدخل اصلی | امام مهدی از دیدگاه اهل سنت |
| تعداد پاسخ | ۵ پاسخ |
آیا اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه دارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند..
پاسخ نخست
آیت‌الله سید علی حسینی خامنه‌ای، در دو کتاب «ما منتظریم» «انتظار فرج امام زمان» در این‌باره گفته است:
«اجمال مسأله حضرت مهدی (ع) در اسلام این است که همه فرقه‌های اسلامی - چه شیعه و چه سنی - متفقند که در پایان دوره جهان، یک دوره‌ای وجود خواهد داشت که در آن یک حکومت الهی کامل و جامع با سیطره بر شرق و غرب عالم به عنوان حکومت مهدی تشکیل خواهد شد و در این دوران احکام اسلامی به طور کامل و جامع اجرا خواهد شد[۱]»[۲].
- اعتقاد به ظهور مهدی در دورانی از تاریخ، مخصوص شیعه نیست؛ همه مسلمانان، اعم از شیعه و سنی به این معنا معتقدند؛ بلکه غیر مسلمانان هم به یک صورت معتقدند. منتها امتیاز شیعه در این است که این شخصیت نجات‌بخش بشریت را با نام و نشان و خصوصیات می‌شناسد و معتقد است او همواره برای دریافت دستور الهی، حاضر و آماده است. هر وقت پروردگار عالم به او دستور دهد، او آماده شروع آن کار عظیمی است که بناست بشریت و تاریخ را متحول کند. آنچه ما به عنوان یک درس و تعلیم معرفتی و عملی از این قضیه باید بگیریم، مهم است[۳]»[۴].
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. آیت‌الله مصباح یزدی؛ |
|---|
|
آیت‌الله محمد تقی مصباح یزدی، در کتاب «آفتاب ولایت» در این‌باره گفته است:
«اعتقاد به وجود مهدی (ص)، از اعتقادهای مشترک بین تمام فرقه‌های اسلام، اعم از شیعه و سنی، است. ما درباره پاره‌ای از مسائل امامت با برادران اهل تسنن اختلاف‌هایی داریم؛ ولی درباره اعتقاد به وجود مهدی (ع) بسیار کم است. جالب است بدانید که بسیاری از عالمان اهل تسنن درباره وجود حضرت مهدی (ع) کتاب نوشته و خود اعتراف کرده‌اند که روایات پیامبر اکرم (ص) درباره حضرت متواتر است؛ حتی بعضی از عالمان اهل تسنن ادعا کرده‌اند که روایات ما درباره حضرت مهدی (ع) بالاتر از حد تواتر است؛ به گونه‌ای که هیچ جای شک و شبهه‌ای در صدور این روایات از پیامبر اکرم (ص) باقی نمی‌ماند[۵]. درباره ویژگی‌های شخصی حضرت، میان اهل سنت، کم و بیش اختلاف‌هایی وجود دارد. بعضی از ایشان اجمالا معتقدند که در آخرالزمان، شخصی به نام مهدی (ع)، از خاندان پیامبر اسلام{صل
|
ظهور می‌کند؛ اما این مطلب را که حضرت از کدام پدر و مادر و در چه زمانی متولد می‌شود، ذکر نمی‌کنند یا به آن معتقد نیستند. میان اهل تسنن هستند کسانی که درباره حضرت مهدی (ع)اعتقادی همچون اعتقاد ما شیعیان دارند؛ یعنی اعتقاد دارند که مهدی موعود (ع) یازدهمین فرزند از خاندان علی بن ابی طالب (ع) و فاطمه زهرا (س) است. بین عالمان اهل تسنن، کسانی تصریح کرده‌اند که حضرت مهدی (ع) حیات دارد و افرادی نیز به حضور وی شرفیاب شده‌اند. حتی نام برخی از بزرگان خودشان را در زمره کسانی ذکر کرده‌اند که زمان غیبت، به حضور حضرت ولی عصر (ع) نایل آمده‌اند. در کتاب‌های فراوانی از اهل تسنن، نام کسانی برده شده است که ادعا کرده‌اند به خدمت حضرت شرفیاب شده‌اند. منظور از ذکر این چند جمله، این بود که میان عالمان اهل تسنن هم کسانی افزون بر اصل وجود حضرت با همین ویژگی‌هایی که ما می‌گوییم، معتقدند: حضرت متولد شده و اکنون غایب است و زمان غیبت حضرت نیز کسانی می‌توانند خدمت ایشان شرفیاب شوند؛ بنابراین، در این زمینه، با فرقه‌های دیگر اسلامی به بحث فراوان نیاز نیست؛ البته کسانی از اهل تسنن، اساساً مسأله اعتقاد به مهدی را انکار کرده، و روایات خودشان را نیز در این باره روایاتی جعلی انگاشته‌اند؛ ولی کسانی از عالمان و محدثان آنها که عده شان کم هم نیست، به وجود مهدی (ع) تصریح کرده‌اند. بعضی از طوایف اهل تسنن، مانند بسیاری از شافعیه و نیز بسیاری از اهل تسنن به ویژه در کشورهای ایران، مصر و تونس، دوازده امام شیعه را بزرگ‌ترین فقیهان پس از پیامبر (ص) و مراجع دینی خود می‌دانند. این گروه از اهل تسنن، به امامان دوازده گانه ما شیعیان در جایگاه عالمان و فقیهانی اعتقاد دارند که سخنانشان برای امت، راهگشا و معتبر است. مردم باید در امور زندگی خویش به دستورهای، ایشان مراجعه کنند. این دسته از اهل تسنن معتقدند که پیامبر اکرم (ص) این دوازده نفر را در جایگاه مراجع دینی مردم تعیین فرموده است و مردم باید در مسائل دینی و اخلاقی خود به آنها مراجعه کنند. این همان عقیده‌ای است که می‌توان نخستین جوانه تفکیک دین از سیاست در اسلام به شمار آورد. زمان حضور پیامبر اکرم (ص) هیچ اختلافی بین مسلمان‌ها در یکی بودن مرجع دینی و مرجع سیاسی دیده نمی‌شود؛ چرا که همه مسلمانان معتقد بودند: شخص پیامبر اکرم (ص) هم مرجع دینی مردم و هم رهبر سیاسی جامعه است. پس از وجود حضرت، شیعیان معتقد شدند که هم مرجع دینی و هم مرجع سیاسی، امیرمؤمنان علی بن ابی طالب (ع)است. بعضی از اهل تسنن، مرجعیت امیرمؤمنان (ع) را در امور مذهبی قبول دارند و می‌گویند: چون علم حضرت بیش از دیگران بود، پیامبر اکرم (ص) او را برای رهبری و مرجعیت دینی مردم معرفی کرد؛ به همین علت بود که پس از پیامبر هر وقت عالمان امت در حل مسأله‌ای می‌ماندند، به او مراجعه می‌کردند؛ ولی این به معنای رهبری سیاسی نیست؛ بلکه مردم ابتدا خلیفه اول، بعد خلیفه دوم، سپس خلیفه سوم، آن‌گاه امیرمؤمنان (ع) را در جایگاه خلیفه چهارم خویش برگزیدند. دست کم بعضی از اهل تسنن، پس از پیامبر، بین مرجعیت در امور دینی و امور سیاسی، تفکیک قائل شدند و تعیین مرجعیت سیاسی را به عهده خود مردم یا خلیفه پیشین نهادند بدین صورت که خلیفه اول را مردم برگزیدند؛ آن گاه خلیفه دوم را خلیفه اول تعیین کرد. خلاصه آن که بعضی از اهل تسنن، امامان دوازده گانه (ع) از فرزندان حضرت فاطمه (س) را مرجع دینی مردم دانسته، سخنان ایشان را در امور مذهبی معتبر می‌دانند؛ به ویژه بعضی از طوایف شافعیه که بر این مسأله تصریح کرده‌اند»[۶].
}}
| ۲. آیت‌الله آصفی؛ |
|---|
|
آیت‌الله محمد مهدی آصفی، در کتاب «انتظار پویا» در این‌باره گفته است:
«انتظار "مهدی نجات‌بخش"، اختصاص به شیعه ندارد. روایات متواتر بسیاری درباره مهدی (ع) از طریق اهل سنت با سندهای صحیح و مستفیض وجود دارد که نمی‌توان در آنها تشکیک کرد؛ چنان‌که از طریق شیعه امامیه نیز چنین روایاتی رسیده است.
|
| ۳. حجت الاسلام و المسلمین مروجی طبسی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین محمد جواد مروجی طبسی، در کتاب «بامداد بشریت» در این‌باره گفته است:
«اعتقاد به ظهور مصلح جهانی، اعتقادی است قرآنی و بدین جهت، همه مسلمانان، اعم از شیعه و سنی، معتقدند که منجی جهان در فرجام تاریخ، ظهور خواهد کرد. اعتقاد به ظهور مصلح گیتی جزو اندیشه‌های اساسی مسلمانان به شمار می‌رود. شیعیان بنابر روایات بسیاری که از پیامبر و امامان معصوم (ع) نقل شده است، مهدی (ع) را دوازدهمین پیشوای خود می‌دانند. آنها معتقدند که او از سلاله پاک فاطمه زهرا (س) و نهمین فرزند امام حسین (ع) است. به جهت این باور عمیق است که شیعه در راه حفظ و بزرگداشت این اصل، تلاش‌های فراوانی کرده است. دانشمندان شیعه در طول تاریخ، به مرزبانی این باور پاک برخاستند و از جنبه‌های گوناگون علمی، روایی، تفسیری و کلامی، به تحلیل آن پرداختند و کتاب‌های بسیار ارزشمندی نوشتند. این تلاش‌ها پیش از آن که امام مهدی (ع) متولد شود، آغاز شد و تاکنون ادامه دارد. فرهیختگان سنی نیز از دیرباز توجه خاصی به این مسئله داشته‌اند و در کتاب‌های خود فصلی را به آن اختصاص داده و روایات نبوی را همراه اسناد و مدارک آن ذکر کرده‌اند. اهل تسنن حدود چهارصد روایت از رسول خدا (ص) درباره مهدی موعود (ع) نقل کرده‌اند. روایاتی که شیعه و سنی از پیامبر و سایر معصومین (ع) نقل کرده‌اند، حدود شش هزار حدیث است[۱۴]. اسامی تعدادی از کتاب‌های علمای سنی که بخشی از مباحث خود را به مهدویت اختصاص داده‌اند، چنین است:
و صدها تن از نویسندگان اهل سنت به ویژگی‌های حضرت مهدی (ع) و چگونگی ظهور آن حضرت پرداخته‌اند[۱۵]. برخی از علمای اهل تسنن کتاب‌های مستقلی درباره حضرت مهدی (ع) نوشته‌اند که به نام برخی از کتاب‌ها بسنده می‌کنیم:
|
| ۴. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «فرهنگنامه مهدویت» در این‌باره گفته است:
«مهدویت در نگاه روایات و باورهای اهل سنت. اندیشه ظهور مهدی موعود (ع) - بر خلاف پندار برخی- نه فقط ویژه شیعه نیست؛ بلکه بخش مهمّی از باورهای اسلامی به شمار میآید، که بر پایه بشارت‌های پیامبر گرامی اسلام (ص)، میان همه گروهها و مذاهب اسلامی شکل گرفته است. در حوزه اعتقادات اسلامی، کمتر موضوعی را می‌توان یافت که تا این اندازه به آن اهمیت داده شده باشد، از اینرو در اصل اعتقاد به ظهور مهدی موعود (ع)، نوعی اتفاق نظر و وحدت فکر، شکل گرفته است. در مراجعه به منابع اهل سنت به روشنی به دست میآید در بسیاری از آنها- با وجود برخی تحریفاتی که به‌ویژه در دهههای اخیر در روایات مربوط به اهل بیت پیامبر (ص) در این منابع صورت گرفته است - احادیث مربوط به حضرت مهدی (ع)، در کانون توجه قرار گرفته است؛ به گونه‌ای که در بیشتر این کتاب‌ها، از اوصاف و زندگی حضرت مهدی (ع)، نشانه‌های ظهور، محل ظهور و بیعت، شمار یاران و دیگر موضوعات سخن به میان آمده است. این بدان گونه است که برخی از کسانی که به نوعی در بحثهای مهدویت تردید کرده‌اند، درباره اساس آن، چنین گفته‌اند: مشهور میان مسلمانان در طول تاریخ، این است که در آخر الزمان، مردی از اهل بیت (ع) ظهور کرده، عدالت را آشکار می‌کند. مسلمانان از او پیروی می‌کنند و او بر کشورهای اسلامی چیره می‌شود. نام او مهدی است[۱۶]. البته عده کمشماری، از پذیرفتن اصل "مهدویت" سر باز زده، با دلایلی سست و واهی، به انکار آن پرداخته و آن را فکری شیعی معرفی کرده‌اند. افزون بر روایات فراوانی که در منابع اهل سنت به صورت پراکنده به چشم میخورد، تدوین و نگارش کتاب‌های حدیثی ویژه حضرت مهدی (ع)، به وسیله دانشمندان اهل سنت، نیز کتاب‌های مفصل تحلیلی، گویای جایگاه والای "مهدویت" نزد آنان است؛ از این رو منابع روایی اهل سنت را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: در این منابع روایات مربوط به مهدویت و حضرت مهدی (ع) در کنار دیگر روایات ذکر شده است. برخی از این کتاب‌ها عبارتند از:
|
| ۵. مجتبی تونه‌ای؛ |
|---|
|
آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است:
«برخی تصور می‌کنند که اعتقاد به مهدی منتظر (ع) ویژه شیعیان است در حالی که اصل این عقیده از نظر اهل سنت، با شیعه همسان بوده و بین این دو فرقه از حیث بشارت‌های پیامبر (ص) راجع به ظهور آن حضرت و مأموریت جهانی وی و درباره شخصیت برجسته و نفوس آن بزرگوار و حتی نشانه‌های ظهور و ویژگی‌های انقلاب او، تفاوتی وجود ندارد. تنها تفاوتی که وجود دارد این است که اغلب دانشمندان اهل سنت می‌گویند: حضرت هنوز متولد نشده و غایب نیست، بلکه به زودی متولد خواهد شد و به آنچه پیامبر (ص) بشارت داده جامه عمل می‌پوشاند و عدّه کمی از آنان در مورد ولادت و غیبت او، با شیعه هم‌عقیده‌اند[۱۷]. آنچه از مجموع منابع تاریخی و حدیثی اهل سنت استفاده می‌شود این است که مسأله ظهور حضرت مهدی (ع) مورد اتفاق و اجماع مسلمین است. مؤلف کتاب "الإمام المهدی" استاد علی محمد علی دخیل، اسامی ٢٠٥ نفر از بزرگان اهل سنت را در کتاب خود آورده، به این ترتیب که تعداد سی نفر از آنها مستقلا درباره حضرت مهدی (ع) کتاب نوشته‌اند و سی و یک نفر دیگر فصلی را در کتاب‌های خود به روایات حضرت مهدی (ع) اختصاص داده‌اند و ١٤٤ نفرشان به تناسب‌های مختلف، روایات حضرت مهدی (ع) را در کتاب‌های خود آورده‌اند[۱۸]. حتی این اعتقاد در معروف‌ترین و معتبرترین کتب روایی اهل سنت، یعنی "صحاح ستّه"[۱۹] آمده است.
|
پرسش‌های وابسته
- دیدگاه اهل سنت درباره مهدویت چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه شیعه درباره مهدویت چیست؟ (پرسش)
- آیا شیعه مهدویت را نظریه‌ای مرکب از وجود امام دوازدهم و مهدی موعود بودن او می‌داند؟ (پرسش)
- آیا اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه دارد؟ (پرسش)
- آیا عقیده مهدویت مورد اجماع مسلمین است؟ (پرسش)
- آیا مذاهب اسلامی بر اصل ظهور امام مهدی اتفاق نظر دارند؟ (پرسش)
- آیا مذاهب اسلامی بر وجوب اعتقاد به ظهور مهدی اتفاق نظر دارند؟ (پرسش)
- شیعه و اهل سنت در چه موضوعاتی از مهدویت دیدگاه‌های مشترکی دارند؟ (پرسش)
- دیدگاه مذاهب اسلامی راجع به توسعه حکومت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه مذاهب اسلامی درباره لقب منجی چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه فریقین درباره مسأله مهدویت چیست؟ (پرسش)
- آیا اعتقاد به آمدن منجی در آینده مخصوص مسلمانان و به ویژه شیعیان است؟ (پرسش)
- آیا سنیها نیز به آمدن امام مهدی اعتقاد دارند؟ (پرسش)
- آیا نامی از امام مهدی در صحاح سته آمده است؟ (پرسش)
- دیدگاه مذاهب اسلامی درباره حکومت عدل‌گستر امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- مهدویت از دیدگاه اهل سنت با مهدویت از دیدگاه شیعه چه فرقی دارد؟ (پرسش)
- اسماعیلیان چه کسانی هستند و در مورد مهدویت چه نظری دارند؟ (پرسش)
- اهل تسنن درباره مهدی چه دیدگاهی دارند و مهدویت در بین آنان از چه جایگاهی برخوردار است؟ (پرسش)
- مهدی در نظر اهل تسنن چه ویژگی‌هایی دارد و مهدی از نسل کیست؟ (پرسش)
- اهل تسنن درباره نزول حضرت عیسی چه نظری دارند؟ آیا این که برخی از آنان مهدی را همان عیسی می‌دانند صحیح است؟ (پرسش)
- آیا در مذاهب دیگر نامی از امام مهدی برده شده است؟ (پرسش)
- فرقه‌ها و مذاهب بزرگ اسلامی در موضوع مهدویت چه نقاط مشترکی دارند؟ (پرسش)
- فرقه‌ها و مذاهب بزرگ اسلامی در موضوع مهدویت در چه مواردی اختلاف دارند؟ (پرسش)
- در اسلام منجی موعود چه کسی معرفی شده است؟ (پرسش)
پانویس
- ↑ خطبه‌های نماز جمعه، ۲۱/۱/۱۳۶۶.
- ↑ حسینی خامنه‌ای، سید علی، ما منتظریم، ص۲۷.
- ↑ بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم ۳۰/۰۷/۱۳۸۱
- ↑ حسینی خامنه‌ای، سید علی؛ انتظار فرج امام زمان، ص۸۵.
- ↑ ر.ک: سیدثامر،هاشم العمیدی، در انتظار ققنوس (کاوشی در قلمرو موعودشناسی و مهدی باوری)، ص ۷۶ (تصریح دانشمندان به تواتر احادیث المهدی).
- ↑ مصباح یزدی، محمد تقی، آفتاب ولایت، ص۱۶۳ - ۱۶۵.
- ↑ وی متأسفانه از جمله افرادی است که بدون داشتن تخصص در زمینه «حدیث‌شناسی» و با چشم‌پوشی از تواتر روایات مهدویت، به تضعیف و تردید در آنها پرداخته است!! البته از سوی اندیشمندان شیعه و سنی، دیدگاه وی رد شده است. ر. ک: در انتظار ققنوس، سید ثامر العمیدی، مترجم مهدی علیزاده. (ناشر)
- ↑ عنوان کامل این کتاب العبر و دیوان المبتدأ و الخبر فی ایام العرب و العجم و البربر است. (مترجم)
- ↑ مقدمه ابن خلدون، ص ۳۱۱.
- ↑ مجله الجامعة الاسلامیة، شماره ۴۵.
- ↑ «و چنین است که او نشان آگاهی (به روز) رستخیز است از این روی هیچ‌گاه در آن (روز) تردید نورزید» سوره زخرف، آیه ۶۱.
- ↑ ابن حجر هیثمی، الصواعق المحرقة، ج ۱، ص ۲۴۰.
- ↑ آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۱۹.
- ↑ نور مهدی، ص ۳۷.
- ↑ معجم أحادیث الامام المهدی، ج ۱ - ۵.
- ↑ ر. ک: عبد الرحمن ابن خلدون، مقدمة العبر، ص ۲۴۵
- ↑ عصر ظهور، علی کورانی، ص ۳۹۱.
- ↑ آخرین امید، داوود الهامی، ص ۲۲۳.
- ↑ صحاح سته عبارتند از: صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن ابن داوود، سنن ترمذی، سنن نسایی و سنن ابن ماجه.
- ↑ ظهور حضرت مهدی (ع) از دیدگاه اسلام، مذاهب و ملل جهان، هاشمی شهیدی، ص ۷۱.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۴۴.