در اسلام منجی موعود چه کسی معرفی شده است؟ (پرسش)

در اسلام منجی موعود چه کسی معرفی شده است؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / آشنایی با معارف مهدویت / مهدویت در اسلام / مهدویت از دیدگاه مذاهب اسلامی

از دیدگاه کلامی و نقلی آیا باور به منجی موعود در همه ادیان وجود دارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

محسن اراکی

آیت الله محسن اراکی، در کتاب «نگاهی به رسالت و امامت» در این‌باره گفته است:

«در منابع اسلامی علاوه بر این اصل کلی، جزئیات دیگری نیز به تفصیل در این‌باره تبیین شده است که در اینجا به‌طور اختصار، به برخی از آنها اشاره می‌شود:

1. در منابع شیعه و سنی، بر این حقیقت، تأکید فراوان شده است که جانشینان رسول خدا و حاکمان جامعه اسلامی پس از او دوازده تن می‌باشند. در صحیح بخاری آمده است که رسول خدا (ص) فرمود:"يَكُونُ اثْنَا عَشَرَ أَمِيراً".در آینده دوازده فرمانروا خواهند آمد.راوی می‌گوید، سپس کلمه‌ای فرمود که متوجه نشدم. از پدرم پرسیدم چه فرمود: "فَقَالَ: كُلُّهُمْ مِنْ قُرَيْشٍ"؛ "همه آنان از قریشند".همین مضمون درکتب دیگر اهل سنت، نظیر: صحیح مسلم و صحیح ترمذی و سنن ابی‏داوود و مسند احمد آمده است. در کتاب‏های معتبر شیعه نظیر: اصول کافی، روایات فراوانی با همین مضمون آمده است. از جمله، کلینی با سند معتبر از امام باقر (ع) روایت می‌کند که فرمود:"إِنَّ اللّٰهَ أَرْسَلَ مُحَمَّداً (ص) إِلَى الْجِنِّ وَالْإِنْسِ وَ جَعَلَ مِنْ بَعْدِهِ اثْنَيْ عَشَرَ وَصِيّاً...". خداوند رسول خود، محمد مصطفی (ص)، را برای انس و جن فرستاد و پس از او دوازده جانشین قرار داد. و نیز در همین کتاب از امام باقر (ع) روایت شده است که فرمود:"نَحْنُ اثْنَا عَشَرَ إِمَاماً مِنْهُمْ حَسَنٌ وَ حُسَيْنٌ ثُمَّ الْأَئِمَّةُ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْنِ (ع)".ما دوازده امام هستیم از جمله حسن و حسین، سپس امامان از فرزندان حسین (ع).
2. در منابع شیعه و سنی آمده است که امامان بعد از رسول خدا از آل محمدند و نخستین آنها علی (ع) است. متقی هندی در کنز العمال و ابونعیم اصفهانی در حلیة الأولیاء و تعدادی از بزرگان علمای اهل سنت چنین روایت کرده‌اند:"عن ابن‏عباس قال: قال رسول الله (ص): مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَحْيَا حَيَاتِي وَ يَمُوتَ مَمَاتِي وَ يَسْكُنَ جَنَّةَ عَدْنٍ الَّتِي غَرَسَهَا رَبِّي، فَلْيَتَوَلَّ عَلِيّاً بَعْدِي، وَ لْيُوَالِ وَلِيَّهُ، وَ لْيَقْتَدِ بِالْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِهِ، فَإِنَّهُمْ عِتْرَتِي...". ابن عباس گفت، رسول خدا فرمود: آن‌کس که دوست دارد زندگی و مرگش همانند من باشد و در بهشت عدن خدا جای بگیرد، بعد از من از علی (ع) پیروی کند و با پیروان علی (ع) باشد و از امامان پس ازمن که از اهل بیت و عترت من‌اند، پیروی کند.
3. حدیث ثقلین و حدیث سفینه و دیگر احادیث قطعی و مسلّمی که شیعه و سنی روایت کرده‌اند همگی بر این حقیقت تأکید دارند که بعد از رسول خدا باید در کنار قرآن، از اهل بیت پیامبر (ص) پیروی کرد.
4. در منابع شیعه و سنی آمده است که مهدی از آل محمد (ص) است و اوست که جهان را پر از عدل ‌و داد خواهد کرد. در مسند احمد و مستدرک ‏الصحیحین و برخی دیگر از منابع معتبر اهل سنت آمده است که رسول خدا فرمود: "لا تقوم الساعة حتى تملأ الارض جورا و عدوانا ثم يخرج من اهل بيتي رجل يملؤها قسطا و عدلا كما ملئت ظلما و عدوانا".قیامت برپا نمی‌شود تا اینکه زمین پر از ظلم و جور شود پس آنگاه از اهل بیت من کسی خروج و قیام می‌کند و زمین را پر از قسط و عدل می‌نماید همان‏گونه که پر از ظلم وجور شده بود. و در "سنن ابن ماجه" که از صحاح اهل سنت است، آمده است که رسول خدا فرمود:"لَوْ لَمْ يَبْقَ مِنَ الدُّنْيَا إِلاَّ يَوْمٌ لَطَوَّلَهُ اللّٰهُ عَزَّ وَجَلَّ حَتَّى يَمْلِكَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي". اگر از عمر دنیا جز یک روز نمانده باشد خداوند آنروز را آنقدر طولانی خواهد کرد تا مردی از اهل بیت من ملک و حکومت را به دست گیرد.
5. در منابع شیعه و سنی آمده است که مهدی از اولاد فاطمه (س) است. در صحیح ابن ماجه و سنن ابی داوود و برخی دیگر از معتبرترین کتب روایی اهل سنت آمده است که:"عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ قَالَتْ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللّٰهِ يَقُولُ: ‏الْمَهْدِيُّ مِنْ وَلَدِ فَاطِمَةَ". از ام سلمه روایت شده است که گفت: شنیدم از رسول خدا (ص) که فرمود: مهدی (ع) از عترت من و از فرزندان فاطمه (س) است.
6. در منابع شیعه و سنی آمده است که مهدی آل محمد، دوازدهمین پیشوا از پیشوایان اهل بیت است که نخستین آنها علی (ع) و آخرین آنها مهدی (ع) است. امام جوینی شافعی، از بزرگان علمای اهل سنت، در کتاب فرائد السمطین از عبدالله بن عباس روایت کرده است که رسول خدا (ص) فرمود: "عن عبد اللّه بن عباس،قال: قال رسول اللّه:أنا سيّد النبيين و عليّ بن أبي طالب سيّد الوصيّين،و أنّ أوصيائي بعدي اثنا عشر، أوّلهم عليّ بن أبي طالب و آخرهم المهدي". من سید پیامبرانم و علی بن ابی طالب (ع) سید اوصیاء و اوصیاء بعد از من دوازده نفر می‌باشند که اول آنان علی بن ابی طالب (ع) و آخرین آنها مهدی (ع) می‌باشد. و نیز در همین منبع از ابن عباس روایت کرده است که رسول خدا فرمود:"إنّ خلفائي و أوصيائي و حجج اللّه على الخلق بعدي الاثني عشر أوّلهم أخي و آخرهم ولدي. قيل:يا رسول اللّه،و من أخوك؟ قال:علي بن أبي طالب. قيل:فمن ولدك؟ قال:المهدي الّذي يملأها قسطا و عدلا كما ملئت جورا و ظلما.و الّذي بعثني بالحقّ بشيرا و نذيرا لو لم يبق من الدنيا إلاّ يوم واحد لطوّل اللّه ذلك اليوم حتّى يخرج فيه ولدي المهدي فينزل روح اللّه عيسى بن مريم فيصلّي خلفه، و تشرق الأرض بنور ربّها و يبلغ سلطانه المشرق و المغرب".

خلفا و اوصیای من و حجت‌های خدا بر خلق، بعد از من، دوازده تن می‌باشند که نخستین آنها برادرم و آخرین آنها فرزندم است. سؤال شد برادر شما چه کسی است؟ فرمود: علی بن ابی طالب. سؤال شد: فرزند شما چه کسی است؟ فرمود: مهدی. آن‌که زمین را پر از عدل‌وداد می‌کند همان‌گونه که ظلم و جور آن را فراگرفته است. سوگند به کسی که مرا به‏حق به پیامبری فرستاد، اگر از عمر دنیا جز یک روز باقی نماند، آن یک روز را خدا آنچنان طولانی خواهد کرد تا فرزندم مهدی قیام کند. در آن هنگام، روح خدا، عیسی بن مریم، فرود خواهد آمد و پشت سر او نماز خواهد گزارد و زمین، با نور خدا روشن خواهد شد و حکومتش شرق و غرب عالم را فراخواهد گرفت.

بنا بر آنچه گذشت از نظرگاه روایات قطعی و غیرقابل تشکیک که مورد اتفاق شیعه و سنی است خلفا و جانشینان رسول خدا دوازده تن از اهل بیت رسول خدایند که نخستین آنها علی (ع) است و دوازدهمین آنها مهدی (ع) است و این همان چیزی است که شیعیان اثنی عشری به آن معتقدند».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین البدری؛

سید سامی البدری حجت الاسلام و المسلمین سید سامی البدری، در مقاله «مهدی منتظر و سیر تاریخی و نشانه‌های ظهور» در این‌باره گفته است: «شیعه معتقد است رهبر موعود، محمد بن حسن عسکری است که سال ۲۵۶ هجری متولد شد و والدش امام حسن عسکری بر امامت وی تصریح کرده است. سپس به اذن خدا، او غیبت صغری و غیبت کبری مانند عیسی نمود. غیبت صغری هنگامی بود که خدا، وی را از نیرنگ حکومت عباسی نجات داد. وی از هنگام تولد، مخفی می‌زیست و پدرش او را از دیده‌ها پنهان می‌کرد. پس از وفات پدرش در ۲۶۱، شیعیان را توسط وکیلانش (نواب اربعه) راهنمایی می‌کرد. نیابت اینان ۶۹ سال (۲۶۱- ۳۲۹) به طول انجامید. غیبت کبری، پس از وفات نایب چهارم (علی بن محمد سمری) آغاز شد. به هنگام وفات، وی به شیعه گفت: نایبی خاصی پس از او نخواهد بود تا خدای متعال، ولی‌اش را در آخر زمان ظاهر کند. سنی‌ها معتقدند مهدی هنوز متولد نشده است و در آخرالزمان به دنیا می‌آید. تفصیل سخن در اختلاف شیعه و سنی درباره ولادت رهبر موعود و این که وی فرزند امام حسن عسکری است یا در آینده متولد می‌شود، با تحقیق در این مساله ممکن است. پیامبر جانشین و اوصیایی معصوم دارد و نقل سخن پیروان از امامان شان پذیرفته می‌شود؛ زیرا مانند پیروان مذاهب دیگرند که به نقل از رهبران مذهبی خود، مسایل فقهی و تاریخی را روایت می‌کنند. تمامی شیعه از زمان قدیم، اتفاق نظر دارند که پیامبر از امامان نام برده، شمارشان را گفته و هر امام، امام بعدی را معرفی کرده است. امام حسن عسکری خبر داده است فرزندی دارد که وصی وی است و مهدی منتظر می‌باشد. گواه شیعه بر بیان امامت الهی اهل بیت توسط پیامبر، حدیث ثقلین و حدیث سفینه است. دلیل شیعه بر شمار امامان، حدیث اثنی عشر است و گواه بر این که نخستین امامان الهی، علی سپس حسن، بعد حسین‌اند، حدیث غدیر و حدیث منزلت و حدیث کسا و حدیث الحسن و الحسین سبط من الاسباط است که همگی در احادیث معتبر سنی روایت شده‌اند. گواه امامت نه فرزند امام حسین، احادیث وصیت در کتاب‌های معتبر شیعه است، مانند فرمایش امام باقر (ع) که کلینی روایت کرده است: "نه امام از فرزندان حسین بن علی‌اند، که نهمی قائم است"؛ امام صادق فرمود: "آیا می‌پندارید اوصیای ما هر که را بخواهند وصی می‌کنند؟ نه، والله! این عهد و گفته ای به جا مانده از رسول الله درباره امامی پس از امامی دیگر است تا به وی مهدی موعود (ع)] پایان پذیرد". مشخصه سیره ائمه نه‌گانه، در اختیار داشتن کتاب‌های جامعه و جفر است که امام علی به نقل از پیامبر، در دیدارهای خصوصی که داشتند، نوشت و اخبار غیبی و کراماتی که از امامان دیده شد که جز از برگزیدگان مورد تایید خداوند، ساخته نیست. برادران اهل سنت کوشیده‌اند ادعای نام بردن امامان و نخستین امام علی (ع) توسط پیامبر را رد کنند. اینان می‌گویند: احادیث نبوی که گواه ادعای شیعه است، دلالت ندارد یا سند آن ضعیف است، اما علمای شیعی با سنی‌ها مناقشه کرده، اشتباه اهل سنت را بیان کرده‌اند. برخی فرقه‌های شیعی به ویژه زیدیه، امامت دوازده امام را نپذیرفته اند، اما علمای شیعی بدانان پاسخ داده‌اند. برخی نویسندگان معاصر نیز می‌گویند: مهدی متولد نشده است؛ زیرا فقط یک فرقه از دوازده فرقه پیرو حسن عسکری، معتقد به ولادت مهدی‌اند. "نوبختی" در کتاب "فرق الشیعه" و اشعری شیعی در "المقالات و الفرق" چنین گفته‌اند».

پرسش‌های وابسته

1. دیدگاه اهل سنت درباره مهدویت چیست؟ (پرسش)
2. دیدگاه شیعه درباره مهدویت چیست؟ (پرسش)
3. آیا شیعه مهدویت را نظریه‌ای مرکب از وجود امام دوازدهم و مهدی موعود بودن او می‌داند؟ (پرسش)
4. آیا اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه دارد؟ (پرسش)
5. آیا عقیده مهدویت مورد اجماع مسلمین است؟ (پرسش)
6. آیا مذاهب اسلامی بر اصل ظهور امام مهدی اتفاق نظر دارند؟ (پرسش)
7. آیا مذاهب اسلامی بر وجوب اعتقاد به ظهور مهدی‏ اتفاق نظر دارند؟ (پرسش)
8. شیعه و اهل سنت در چه موضوعاتی از مهدویت دیدگاه‌های مشترکی دارند؟ (پرسش)
9. دیدگاه مذاهب اسلامی راجع به توسعه حکومت امام مهدی‏ چیست؟ (پرسش)
10. دیدگاه مذاهب اسلامی درباره لقب منجی چیست؟ (پرسش)
11. دیدگاه فریقین درباره مسأله مهدویت چیست؟ (پرسش)
12. آیا اعتقاد به آمدن منجی در آینده مخصوص مسلمانان و به ویژه شیعیان است؟ (پرسش)
13. آیا سنی‌‏ها نیز به آمدن امام مهدی اعتقاد دارند؟ (پرسش)
14. آیا نامی از امام مهدی در صحاح سته آمده است؟ (پرسش)
15. دیدگاه مذاهب اسلامی درباره حکومت عدل‌گستر امام مهدی چیست؟ (پرسش)
16. مهدویت از دیدگاه اهل سنت با مهدویت از دیدگاه شیعه چه فرقی دارد؟ (پرسش)
17. اسماعیلیان چه کسانی هستند و در مورد مهدویت چه نظری دارند؟ (پرسش)
18. اهل تسنن درباره مهدی چه دیدگاهی دارند و مهدویت در بین آنان از چه جایگاهی برخوردار است؟ (پرسش)
19. مهدی در نظر اهل تسنن چه ویژگی‌هایی دارد و مهدی از نسل کیست؟ (پرسش)
20. اهل تسنن درباره نزول حضرت عیسی چه نظری دارند؟ آیا این که برخی از آنان مهدی را همان عیسی می‌دانند صحیح است؟ (پرسش)
21. آیا در مذاهب دیگر نامی از امام مهدی برده شده است؟ (پرسش)
22. فرقه‌ها و مذاهب بزرگ اسلامی در موضوع مهدویت چه نقاط مشترکی دارند؟ (پرسش)
23. فرقه‌ها و مذاهب بزرگ اسلامی در موضوع مهدویت در چه مواردی اختلاف دارند؟ (پرسش)
24. در اسلام منجی موعود چه کسی معرفی شده است؟ (پرسش)