صفحهٔ اصلی

به نسخهٔ آزمایشی دانشنامهٔ امامت و ولایت (امامت‌پدیا) خوش‌ آمدید

این دانشنامه وابسته به مرکز پژوهشی و آموزشی امامت و ولایت و زیر نظر حضرت آیت الله محسن اراکی است.

با ۴۷٬۳۷۳ نوشتار به زبان فارسی

مدخل برگزیده

امامت در لغت به معنای قصد، توجه و آهنگ چیزی کردن است. سه واژۀ امام، امامت و امت لازم و ملزوم یکدیگرند و بدون هم معنا ندارند. در تعریف اصطلاحی گفته‌اند: امام خلیفه رسول الله در اجرای دین است؛ به گونه‌ای که پیروی از وی بر همه مسلمانان واجب است.

در قرآن و احادیث اسلامی، کلمه "امام"، فی الجمله در معنای لغویِ آن به کار رفته است؛ یعنی هر چیزی که مورد پیروی واقع شود اعم از انسان و غیر انسان، مانند امام حق: ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا﴾ و امام باطل: ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ﴾؛ ولی غالبا این واژه به پیشوایان حق و کسانی که به بالاترین نقطه قلّه انسانیت صعود کرده‌اند، اطلاق می‌گردد. وجود امام (ع) در هر عصر و زمان و در هر جامعه‌ای برای هدایت انسان‌ها به سوی کمال و برقراری نظم در جامعه ضرورت دارد.

مسئله امامت در تفکر اسلامی جایگاه بسیار بالایی دارد. قرآن کریم امامت را برتر از نبوت دانسته است، زیرا درباره ابراهیم خلیل، یادآور شده است، او پس از آنکه دارای مقام نبوت بود، مورد آزمون‌های ویژه‌ای قرار گرفت و آنگاه مقام امامت به او اعطا گردید: ﴿وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا﴾. در احادیث متعددی از امامان اهل بیت (ع) روایت شده که نماز، زکات، روزه، حج و ولایت ارکان اسلام به شمار می‌روند و در این میان ولایت از جایگاه برتری برخوردار است، زیرا کلید و راهنمای آنهاست.

برای اثبات امامت ائمه (ع) به دو دسته دلایل تمسک شده است: دلایل عقلی و دلایل نقلی.

دلایل عقلی: مانند اینکه لطف الهی اقتضا می‌کند راه پیامبر (ص) ادامه یابد و امامان معصوم (ع) ادامه دهنده راه ایشان هستند که مردم را به راه مستقیم و کمال انسانی هدایت کنند.
دلایل نقلی: در آیات قرآن کریم به موضوع امامت پرداخته شده است؛ از جمله آیات اکمال دین؛ ابلاغ؛ انذار؛ تطهیر؛ خیرالبریه؛ مودت؛ مباهله و... . همچنین روایات فراوانی به موضوع امامت اختصاص دارد، از جمله: حدیث یوم الدار؛ حدیث ثقلین؛ حدیث سفینه؛ حدیث منزلت و... .

راه تعیین امام، از مهمترین مباحث امامت در میان متکلمان فریقین است. شیعیان با تمام نحله‌ها و فرقی که دارند، معتقدند تنها راه تعیین امام، «نص» از سوی خداوند و پیامبر (ص) است؛ اما سایر فرق اسلامی، پنج راه برای تعیین امام ذکر کرده‌اند: اجماع، استخلاف یا انتصاب، شورا، بیعت، قهر و غلبه. دیدگاه شیعیان در حوزه امامت عامه و خاصه، مستند به آیات و روایات صحیح است؛ اما ادله اهل سنت جز امور و روش انجام شده در صدر اسلام توسط خلفا و مسلمانان و یا خلفای جور، چیزی دیگری نیست.

ادامه

پرسش برگزیده

وظیفه مسلمانان نسبت به امام مهدی چیست؟

دین اسلام، کامل‌ترین و آخرین دین الهی است که از سوی خداوند متعال و توسط پیامبر اسلام (ص) برای هدایت انسان‌ها به سوی کمالات دنیوی و اخروی ابلاغ شده است، ولی ختم نبوت به معنای ختم رهبری و امامت نیست؛ زیرا وجود تکلیف، مستلزم وجود حجت الهی بر روی زمین است، به همین دلیل بعد از پیامبر اکرم (ص) امامان، عهده‌دار هدایت انسان‌ها هستند. لکن در دورۀ غیبت و مستور بودن امام برخی از تکالیف به دلیل مستور بودن امام اهمیت بیشتری می‌‌یابد.

به طور کلی وظایف مسلمانان را می‌توان به دو گونه تقسیم کرد: وظایف عام و وظایف خاص. در مورد وظایف عام باید گفت انسان مسلمان باید نسبت به امام خود وظایفی را داشته باشد مانند: امام‌شناسی (شناخت امام مهدی): تولی امام: ولایت‌پذیری از امام مهدی (ع)؛ تبری از طاغوت؛ تحکیم ولایت با مؤمنان و پیروان راستین امام؛ تقویت وحدت و انسجام در امت اسلامی و مبارزه با همه عوامل فتنه و تفرقه و غیره.

در باب وظایف خاص انسان مسلمان نسبت به امام مهدی (ع) نیز وظایفی گفته شده است مانند: انتظار فرج و ظهور امام مهدی (ع) (توسط فرد و جامعه)؛ استقامت و صبر بر سختی‌های دوران غیبت امام مهدی (ع) (توسط فرد و جامعه)؛ آمادگی و زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی (ع)؛ پیروی از نواب عام امام مهدی (ع)؛ دعا برای تعجیل فرج و ظهور امام مهدی (ع) و غیره.

ادامه

اثر برگزیده

نظام امامت و رهبری (امامت حضرت بقیةالله و نقش سازنده عقیده به امامت آن حضرت (ع)، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی نظام حکومتی امامت به‌طور کلی و ابعاد حکومت جهانی امام مهدی (ع) به‌طور ویژه می‌پردازد. این کتاب اثر لطف‌الله صافی گلپایگانی است و مسجد مقدس جمکران انتشار آن را به عهده داشته است. این اثر در جلد نخست از سلسله مباحث امامت و مهدویت، ص ۲۶۵ تا ۳۵۶ منتشر گشته است.

در معرفی این کتاب آمده است: «پاسخ پرسش‌هایی در زمینه امامت امام مهدی (ع) و ابعاد امامت و رهبری آن امام است. در این اثر ضمن بررسی مفهوم امامت و رهبری، به بررسی انواع حکومت، اعم از حکومت سلطنتی، انتخابی و دموکراسی و معایب هر یک از این حکومت‌ها پرداخته شده و مسأله اکثریت و شوراها و نقش آن‌ها در حاکمیت ملی یک کشور بررسی گردیده است. آنگاه به مقام ولایت و امامت در اسلام و ویژگی‌های این مقام الهی و نصب الهی شخص امام معصوم اشاره شده و ادله عقلی و نقلی حاکمیت مطلق امامان معصوم و در عصر کنونی حاکمیت و امامت و رهبری امام مهدی و ابعاد ولایت و امامت ایشان مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در ادامه نویسنده به سؤالاتی در مورد ویژگی‌های حکومت اسلامی و حکومت نظام امامت و فرقه‌های آن اشاره کرده و بایسته‌های حکومت اسلامی در عصر غیبت و ابعاد حکومت جهانی امام مهدی و دلایل وجود آن امام و ائمه دوازده‌گانه بیان شده است».

ادامه

مدخل‌های تازه

مدخل‌های پیشنهادی

درختوارهٔ رده‌های دانشنامه

تصویر برگزیده

بارگاه امیرالمؤمنین (ع)