عرش در کلام اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث عرش است. عرش از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عرش در قرآن - عرش در حدیث - عرش در کلام اسلامی - عرش در معارف دعا و زیارات - عرش در معارف و سیره سجادی - عرش در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردعرش به معنای تخت و سلطنت، در اصطلاح دینی کنایه از حاکمیت و فرمانروایی مطلق خداوند بر همه هستی و موجودات است. عرش به معنای علم و قدرت الهی است و حامل آن دارای علم و قدرتی است که بدین وسیله، بر همۀ مخلوقات دانا و تواناست و پیامبران و اهل بیت (ع) حاملان این علم هستند.
معناشناسی
"عرش" به معنای جایی است که سقف دارد و نیز جایی که سلطان بر آن می‌نشیند[۱]؛ اما در اصطلاح دینی عرصه زمامداری خداوند را گویند.
این اصطلاح کنایه از استیلای خداوند بر مُلک و قیام او به تدبیر امور عالَم است[۲]. عرش و پاره‌ای مفاهیم دیگر ـ همانند کرسی، لوح و قلم ـ مفاهیمی معنوی و مربوط به عالَم غیب‌اند که فهم انسان از راه یافتن به حقیقت آنها ناتوان است[۳]. از این رو، عده‌ای از مسلمانان پرسیدن درباره آنها را جایز ندانسته‌اند. با این حال، برخی مسلمانان از امامان شیعه (ع) پرسش‌هایی کرده‌اند و امامان به قدر توانایی و درک پرسندگان، مفاهیم یاد شده را توضیح و شرح داده‌اند[۴].[۵]
معانی عرش
گروه‌های مسلمان برای عرش معانی متعددی برشمرده‌اند:
- مشبهَه، عرش را تختی همانند تخت‌های دنیایی دانسته‌اند که خداوند بر آن تکیه می‌زند[۶]
- برخی مسلمانان، عرش را ـ مطابق با هیئت بطلمیوسی ـ فلک نهم دانسته‌اند که محیط بر عالم جسمانی است.
- علمای شیعه بر قائل‌اند که عرش، جسم نیست؛ بلکه کنایه است از سلطنت و استیلای خداوند متعال بر عالم خلقت[۷].
بنابر معنای سوم، عرش الهی هم مُلک خداوند را در بر می‌گیرد که مراد از آن تسلط بر جمیع آفریدگان است و هم علم الهی را می‌پوشاند که مراد از آن، صورت همه حوادث و وقایع به گونه اجمال است[۸].
قرآن در چند جا از عرش یاد کرده است؛ از آن جمله است در آیه‌ای که می‌فرماید: "کسانی عرش پروردگار را حمل می‌کنند"[۹]. در جای دیگر تصریح دارد که موجوداتی در پیرامون عرش، پروردگار خویش را تسبیح می‌گویند[۱۰]. از این گونه آیات می‌توان دریافت که عرش، مقام رفیعی از مقامات پروردگار است که در آن تدابیر و اوامر الهی به دست موجوداتی آسمانی تحقق می‌پذیرند[۱۱].
"کرسی" معنایی نزدیک به "عرش" دارد؛ با این تفاوت که آنچه در عرش به گونه اجمال وجود دارد، در کرسی به گونه تفصیل ظهور می‌یابد[۱۲].
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات، ۳۲۹.
- ↑ سوره یونس، آیه ۳.
- ↑ مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، ج۲، ص۶۶ و ۶۷.
- ↑ ر.ک: کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ۳۸۲ ـ ۳۷۰.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص ۳۳۹-۳۴۰.
- ↑ الملل والنحل، ج۱، ص ۱۰۳ ـ ۱۰۸.
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج۸، ص۱۶۶ ـ ۱۷۳.
- ↑ مصنفات شیخ مفید، ۵/ ۱/ ۴۵ و ۴۶.
- ↑
وَالْمَلَكُ عَلَى أَرْجَائِهَا وَيَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمَانِيَةٌ
؛ سوره الحاقه، آیه ۱۷.
- ↑ وَوُفِّيَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ وَهُوَ أَعْلَمُ بِمَا يَفْعَلُونَ؛ سوره زمر، آیه ۷۰.
- ↑ التوحید، ص۳۱۵ ـ ۳۲۱.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص ۳۴۰.
