اصلاح در معارف و سیره حسینی: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
جز (جایگزینی متن - '\<div\sstyle\=\"background\-color\:\srgb\(252\,\s252\,\s233\)\;\stext\-align\:center\;\sfont\-size\:\s85\%\;\sfont\-weight\:\snormal\;\"\>(.*)\[\[(.*)\]\](.*)\"\'\'\'(.*)\'\'\'\"(.*)\<\/div\>\n\<div\sstyle\=\"background\-color\:\srgb\(255\,\s245\,\s227\)\;\stext\-align\:center\;\sfont\-size\:\s85\%\;\sfont\-weight\:\snormal\;\"\>(.*)\<\/div\>\n\n' به '{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = $2 | عنوان مدخل = $4 | مداخل مرتبط = $6 | پرسش مرتبط = }} ')
 
(۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{امامت}}
{{مدخل مرتبط
{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = اصلاح
| موضوع مرتبط = اصلاح
| عنوان مدخل  = [[اصلاح]]
| عنوان مدخل  = اصلاح
| مداخل مرتبط = [[اصلاح در لغت]] - [[اصلاح در قرآن]] - [[اصلاح در حدیث]] - [[اصلاح در نهج البلاغه]] - [[اصلاح در معارف دعا و زیارات]] - [[اصلاح در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[اصلاح در فقه سیاسی]] - [[اصلاح در سیره معصوم]] - [[اصلاح در معارف و سیره حسینی]]
| مداخل مرتبط = [[اصلاح در لغت]] - [[اصلاح در قرآن]] - [[اصلاح در معارف و سیره علوی]] - [[اصلاح در جامعه‌شناسی اسلامی]] - [[اصلاح در فقه اسلامی]] - [[اصلاح در فقه سیاسی]] - [[اصلاح در سیره معصوم]] - [[اصلاح در معارف و سیره حسینی]]
| پرسش مرتبط  =  
| پرسش مرتبط  =  
}}
}}


==مقدمه==
== مقدمه ==
بررسی [[قیام]] و [[نهضت امام حسین]]{{ع}} از زوایای مختلف امری است ممکن و لازم، همان طور که تاکنون بسیاری از نویسندگان و گویندگان بدان پرداخته‌اند.
بررسی [[قیام]] و [[نهضت امام حسین]] {{ع}} از زوایای مختلف امری است ممکن و لازم، همان طور که تاکنون بسیاری از نویسندگان و گویندگان بدان پرداخته‌اند. یکی از ارکان نهضت امام حسین {{ع}} ـ همان‌گونه که در گفتار و روش آن امام همام وجود دارد ـ [[اصلاح‌طلبی]] در [[جامعه دینی]] است. بررسی واژه اصلاح‌طلبی در نهضت امام حسین {{ع}} از آن جهت حائز اهمیت است که بسیاری از افراد امروز با [[شعار]] اصلاح‌طلبی با [[انگیزه‌ها]] و سلیقه‌های شخصی و گروهی در صدد بهره‌برداری از آن برای رواج نوعی [[تسامح]] و [[تساهل]] و به [[فراموشی]] سپردن [[ارزش‌ها]] به ویژه ارزش‌های [[حاکم]] بر [[نهضت]] بزرگ [[اصلاح]] طلب [[کربلا]] هستند<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]]، ص۸۲.</ref>.
یکی از ارکان نهضت امام حسین{{ع}} - همان‌گونه که در گفتار و روش آن [[امام همام]] می‌باشد- [[اصلاح‌طلبی]] در [[جامعه دینی]] است. بررسی واژه اصلاح‌طلبی در نهضت امام حسین{{ع}} از آن جهت حائز اهمیت است که بسیاری از افراد امروز با [[شعار]] اصلاح‌طلبی با [[انگیزه‌ها]] و سلیقه‌های شخصی و گروهی در صدد بهره‌برداری از آن برای رواج نوعی [[تسامح]] و [[تساهل]] و به [[فراموشی]] سپردن [[ارزش‌ها]] به ویژه ارزش‌های [[حاکم]] بر [[نهضت]] بزرگ [[اصلاح]] [[طلب]] [[کربلا]] می‌باشند. اینک به اختصار چگونگی اصلاح‌طلبی در نهضت امام حسین{{ع}} را بررسی می‌کنیم.<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]] ص ۸۲.</ref>


==اصلاح‌طلبی==
== اصلاح‌طلبی ==
واژه اصلاح‌طلبی بیشتر در جایی به کار گرفته می‌شد که [[انسان]]، [[انحراف]] و [[کج‌روی]] و خلاف [[مصالح مردم]] را در [[جامعه]] ببیند و بر اساس [[مسئولیت]] و نیاز، به تبیین [[اصلاحات]] و [[اقدام عملی]] مبادرت ورزد.
واژه اصلاح‌طلبی بیشتر در جایی به کار گرفته می‌شد که [[انسان]]، [[انحراف]] و [[کج‌روی]] و خلاف [[مصالح مردم]] را در [[جامعه]] ببیند و بر اساس [[مسئولیت]] و نیاز، به تبیین [[اصلاحات]] و [[اقدام عملی]] مبادرت ورزد.
اساس کار در امر اصلاح‌طلبی ریشه‌های [[فکری]] و [[باورهای اعتقادی]] است؛ لذا اصلاح‌طلبی در هر جامعه‌ای متوجه [[گرایش]] اصلاح‌طلبان می‌باشد که چرا و چگونه و با کدام ابزار به اصلاح‌طلبی [[اقدام]] می‌کنند؟<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]] ص ۸۳.</ref>


==اصلاح‌طلبی سرآغاز نهضت امام حسین{{ع}}==
اساس کار در امر اصلاح‌طلبی ریشه‌های [[فکری]] و [[باورهای اعتقادی]] است؛ لذا اصلاح‌طلبی در هر جامعه‌ای متوجه [[گرایش]] اصلاح‌طلبان می‌باشد که چرا و چگونه و با کدام ابزار به اصلاح‌طلبی [[اقدام]] می‌کنند؟<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]]، ص ۸۳.</ref>
[[امام حسین]]{{ع}} پس از [[امتناع]] از [[بیعت]] با [[حکومت یزید بن معاویه]] و [[اعتراض]] به [[حکومت]] وی [[عزم]] به خروج از [[مدینه]] نمود. قبل از خروج وصیتی نوشت و به برادرش [[محمد حنفیه]] سپرد. [[وصیت]] [[نامه امام حسین]]{{ع}} حاوی نکته‌های بسیار عمیق و با ارزشی است که بند بند آن، [[حقیقت]] نهضت امام حسین{{ع}} را روشن می‌سازد.
 
امام حسین{{ع}} در این [[وصیت نامه]] با [[نفی]] هرگونه [[خودخواهی]]، [[خوش‌گذرانی]]، [[فساد]] و [[تباهی]] و [[ستمگری]] - برای خروج از مدینه و [[مخالفت]] با بیعت و [[حکومت یزید]] - [[انگیزه]] اولیه‌اش را چنین می‌فرماید: {{متن حدیث|إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِي أُمَّةِ جَدِّي‌{{صل}}...}}<ref>«خروج من فقط برای اصلاح‌طلبی در امور امت جدم پیامبر{{صل}} است»مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.</ref>.
== اصلاح‌طلبی سرآغاز نهضت امام حسین {{ع}} ==
[[امام حسین]] {{ع}} پس از [[امتناع]] از [[بیعت]] با [[حکومت یزید بن معاویه]] و [[اعتراض]] به [[حکومت]] وی [[عزم]] به خروج از [[مدینه]] نمود. قبل از خروج وصیتی نوشت و به برادرش [[محمد حنفیه]] سپرد. وصیت‌نامه امام حسین {{ع}} حاوی نکته‌های بسیار عمیق و با ارزشی است که بند بند آن، [[حقیقت]] نهضت امام حسین {{ع}} را روشن می‌سازد.
 
امام حسین {{ع}} در این وصیت نامه با [[نفی]] هرگونه [[خودخواهی]]، خوش‌گذرانی، [[فساد]] و [[تباهی]] و [[ستمگری]] ـ برای خروج از مدینه و [[مخالفت]] با بیعت و [[حکومت یزید]] ـ انگیزه اولیه‌اش را چنین می‌فرماید: {{متن حدیث|إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِي أُمَّةِ جَدِّي‌{{صل}}...}}<ref>«خروج من فقط برای اصلاح‌طلبی در امور امت جدم پیامبر {{صل}} است»مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.</ref>.


با این بیان به خوبی روشن می‌شود:
با این بیان به خوبی روشن می‌شود:
#خروج [[امام]] برای فرار از [[بیعت]] نبوده است؛
# خروج [[امام]] برای فرار از [[بیعت]] نبوده است؛
#خروج [[امام]] صرفاً به منزله عدم بیعت و [[اعتراض]] به [[دستگاه خلافت]] [[یزید]] نبوده است؛
# خروج [[امام]] صرفاً به منزله عدم بیعت و [[اعتراض]] به [[دستگاه خلافت]] [[یزید]] نبوده است؛
# امام مفسده‌ای را در [[جامعه اسلامی]] [[احساس]] نمود و براساس آن در صدد [[اصلاح]] آن بر آمد و لذا برای جلوگیری و مقابله با [[انحراف]] و [[مفسده]] در [[جامعه دینی]] راه خروج و حرکت از [[مدینه]] را در پیش گرفت؛
# امام مفسده‌ای را در [[جامعه اسلامی]] [[احساس]] نمود و براساس آن در صدد [[اصلاح]] آن بر آمد و لذا برای جلوگیری و مقابله با [[انحراف]] و [[مفسده]] در [[جامعه دینی]] راه خروج و حرکت از [[مدینه]] را در پیش گرفت؛
#خط و مشی [[امام حسین]]{{ع}} همان [[سیره پیامبر اکرم]]{{صل}} و روش [[پدر]] بزرگوارش [[علی بن ابی طالب]] بوده است. بسی روشن است که [[حرکت امام حسین]]{{ع}} در امتداد خط [[اصلاح‌طلبی]] در [[فرمان پیامبر]] [[اکرم]]{{صل}} و [[علی ابن ابی طالب]]{{ع}} بوده است.<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]] ص ۸۳.</ref>
# خط و مشی [[امام حسین]] {{ع}} همان [[سیره پیامبر اکرم]] {{صل}} و روش پدر بزرگوارش [[علی بن ابی طالب]] بوده است. بسی روشن است که [[حرکت امام حسین]] {{ع}} در امتداد خط [[اصلاح‌طلبی]] در فرمان پیامبر اکرم {{صل}} و [[علی ابن ابی طالب]] {{ع}} بوده است<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]]، ص۸۳.</ref>.


==[[شعار]] مهم اصلاح‌طلبی امام حسین{{ع}}==
== [[شعار]] مهم اصلاح‌طلبی امام حسین {{ع}} ==
امام حسین{{ع}} در حرکت خود به دو نکته مهم اشاره فرمود:
امام حسین {{ع}} در حرکت خود به دو نکته مهم اشاره فرمود:
#{{متن حدیث|أُرِيدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ{{ع}}‌}}<ref>مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.</ref>. می‌خواهم برای [[اصلاح جامعه]] [[امر به معروف و نهی از منکر]] نمایم.
#{{متن حدیث|أُرِيدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ {{ع}}‌}}<ref>مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.</ref>. می‌خواهم برای [[اصلاح جامعه]] [[امر به معروف و نهی از منکر]] نمایم.
#{{متن حدیث|وَ أَسِيرَ بِسِيرَةِ جَدِّي وَ أَبِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ{{ع}}‌}}<ref>«به سبک و روش جدم پیامبر اکرم{{صل}} و پدرم علی{{ع}} عمل می‌کنم» مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.</ref>. تأکید بر [[سیره پیامبر]]{{صل}} تضمین‌کننده [[سلامت]] راه و برخورد با کسانی بود که تحت عنوان [[دین]] از [[حقیقت]] دین فاصله و در [[ضلالت]] مهلک [[تحریف]] و [[بدعت]] قرار گرفته بودند.
#{{متن حدیث|وَ أَسِيرَ بِسِيرَةِ جَدِّي وَ أَبِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ {{ع}}‌}}<ref>«به سبک و روش جدم پیامبر اکرم {{صل}} و پدرم علی {{ع}} عمل می‌کنم» مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.</ref>. تأکید بر [[سیره پیامبر]] {{صل}} تضمین‌کننده [[سلامت]] راه و برخورد با کسانی بود که تحت عنوان [[دین]] از [[حقیقت]] دین فاصله و در [[ضلالت]] مهلک [[تحریف]] و [[بدعت]] قرار گرفته بودند.


عنصر امر به معروف و نهی از منکر نیز به دو رکن مهم [[جامعه]] توجه داشت:
عنصر امر به معروف و نهی از منکر نیز به دو رکن مهم [[جامعه]] توجه داشت:
خط ۳۴: خط ۳۴:
# [[مردم]] و افراد جامعه آن [[زمان]].
# [[مردم]] و افراد جامعه آن [[زمان]].


در حقیقت طرح امر به معروف و نهی از منکر امام، جنبه [[اجتماعی]] و [[حکومتی]] داشت، گرچه در برخورد با افراد مطرح آن زمان حقایقی از [[دین و جامعه]] را بیان می‌فرمود. اما اگر به زوایای سخن و [[کلام امام]]{{ع}} خوب توجه شود، در می‌یابیم که [[انگیزه]] امام{{ع}} [[اصلاح امور جامعه]] و حکومت بوده است. امام حسین{{ع}} در صدد [[دعوت]] به معروف؛ یعنی [[دعوت به دین]] [[خدا]] و پذیرش [[حاکم]] [[عادل]] و امام [[مسلمین]] بود. معروف فراموش شده در آن زمان، [[امامت]] به [[حق]] مسلمین بوده و [[امام]]{{ع}} بارها افراد [[جامعه]] را به [[همراهی]] و توجه به خود [[دعوت]] نمود، اما [[مردم]] با [[کج‌فهمی]]، از پذیرش و [[درک]] دعوت به [[حق]] سرباز زدند و گران بهاترین معروف [[الهی]] را در [[مسیر حق]]، تنها و بی‌یاور گذاشتند.<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]] ص ۸۴.</ref>
در حقیقت طرح امر به معروف و نهی از منکر امام، جنبه [[اجتماعی]] و [[حکومتی]] داشت، گرچه در برخورد با افراد مطرح آن زمان حقایقی از [[دین و جامعه]] را بیان می‌فرمود. اما اگر به زوایای سخن و کلام امام {{ع}} خوب توجه شود، در می‌یابیم که انگیزه امام {{ع}} [[اصلاح امور جامعه]] و حکومت بوده است. امام حسین {{ع}} در صدد [[دعوت]] به معروف؛ یعنی [[دعوت به دین]] [[خدا]] و پذیرش [[حاکم]] [[عادل]] و امام [[مسلمین]] بود. معروف فراموش شده در آن زمان، [[امامت]] به [[حق]] مسلمین بوده و [[امام]] {{ع}} بارها افراد [[جامعه]] را به [[همراهی]] و توجه به خود [[دعوت]] نمود، اما [[مردم]] با کج‌فهمی، از پذیرش و [[درک]] دعوت به [[حق]] سرباز زدند و گران بهاترین معروف [[الهی]] را در [[مسیر حق]]، تنها و بی‌یاور گذاشتند<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]]، ص ۸۴.</ref>
 
==[[جایگاه مردم]] برای [[اصلاح]] [[حکومت]]==
[[امام حسین]]{{ع}} [[خلافت]] [[آل ابی سفیان]] را [[باطل]] و از سوی دیگر، [[جهل]]، [[سکوت]] و همراهی مردم را عامل مهم این معضل [[اجتماعی]] می‌دانست و دلیل این [[انحراف]] را بی‌توجهی عناصر جامعه به توصیه [[پیامبراکرم]]{{صل}} می‌دانست.
امام حسین{{ع}} می‌فرماید:
{{متن حدیث|وَ لَقَدْ سَمِعْتُ جَدِّي رَسُولَ اللَّهِ{{صل}}: الْخِلافَةُ مُحَرَّمَةٌ عَلى آلِ أَبِي سُفْيانَ فَإِذا رَأَيْتُمْ مُعاوِيَةَ عَلى مِنْبَرى فَابْقِرُوا بَطْنَهُ وَقَدْ رَآهُ اهْلُ الْمَدينَةَ عَلَى الْمِنْبَرِ فَلَمْ يَبْقَرُوا فَابْتَلاهُمُ اللَّهُ بِيَزيدِ الْفاسِقِ‌}}<ref>«من از جدم رسول الله{{صل}} شنیدم که فرمود: خلافت بر خاندان ابوسفیان حرام است و اگر روزی معاویه را بر بالای منبر من دیدید، شکمش را بدرید [او را بکشید]. و مردم مدینه او را بر منبر پیامبر{{صل}} دیدند، و او را نکشتند. پس خداوند مردم را به یزید فاسق گرفتار نمود» لهوف، ص۲۰.</ref>.
 
[[جامعه‌شناسی]] امام حسین{{ع}} بسیار دقیق و روشن است؛ لذا [[نقش مردم]] را در دوره کار آمدن [[یزید]] با [[ادله]] بیان می‌کند. امام حسین{{ع}} برای [[نهی]] مردم از [[پذیرش حکومت]] یزید می‌فرماید: {{متن حدیث|اَيُّهَا النَّاسُ! اِنَّ رَسُولَ اللهِ{{صل}} قَالَ: مَنْ رَأى سُلْطاناً جَائِراً مُسْتَحِلاً لِحُرُمِ [[الله]]، نَاكِثاً لِعَهْدِ الله، مُخَالِفاً لِسُنةِ رَسُولِ اللهِ{{صل}}، يَعْمَلُ فِى عِبادِ اللهِ بِالِاثْمِ وَ الْعُدْوَانِ، فَلَمْ يُغَيِّر عَلَيْهِ بِفِعْل وَ لا قَوْل، كَانَ حَقَّاً عَلَى اللهِ اَنْ يُدْخِلَهُ مُدْخَلَهُ}}<ref>«مردم! پیامبر خدا{{صل}} فرمود: هر مسلمانی با سلطان زورگویی مواجه گردد که حرام خدا را حلال نموده و پیمان الهی را در هم می‌شکند و با سنت پیامبر مخالفت می‌کند و در میان بندگان خدا گناه و دشمنی را در پیش می‌گیرد. ولی او در برابر چنین سلطانی با عمل و گفتار خود مخالفت ننماید خداوند آن شخص را به محل همان طاغی، در آتش جهنم داخل می‌کند» تاریخ طبری، ج۷، ص۳۰۰.</ref>.<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]] ص ۸۶.</ref>
 
==انگیزه‌های [[قیام]] اصلاح‌طلبانه [[امام حسین]]{{ع}}==
===[[حکومت]]===
[[خلافت]] [[معاویه]]، [[فساد]] و [[تباهی]] و [[ظلم و جور]] را در [[جامعه]] [[گسترش داد]] و از سویی، موجب [[تحریف]] و واژگون شدن [[حقایق دین]] در جامعه گردید. به گونه‌ای که وی به عنوان [[جانشین]] و [[وصی پیامبر]]{{صل}} بر [[کرسی خلافت]] تکیه زد و هزاران [[منبر]] برای [[سب]] [[علی بن ابی طالب]] به وجود آورد. عمق فاجعه را کسی جز [[حسین بن علی]] پس از [[هلاکت معاویه]] [[درک]] نکرد حکومت مورتی [[یزید]] که مورد [[اعتراض]] بعضی از شیوخ و بزرگان آن [[زمان]] بود، گویای [[حقیقت]] پنهان فاجعه نبود. امام حسین{{ع}} پس از شنیدن طرح [[خلافت یزید]] فرمود:
{{متن حدیث|وَ عَلَى الْإِسْلامِ السَّلامُ إذْ قَد بُلِيَتِ الامَّةُ بِراعٍ مِثْلِ يَزيدَ}}<ref>«دیگر باید فاتحه اسلام را خواند چراکه مسلمانان به فرمانروایی مثل یزید گرفتار شدند» لهوف، ص۲۰.</ref>.
 
[[امام]]{{ع}} سپردن خلافت را به شخصی، مثل یزید بزرگ‌ترین [[مصیبت]] [[جامعه اسلامی]] می‌داند. امام{{ع}} با [[ژرف‌اندیشی]] و عمق‌نگری، بلای [[اسلام]] را در [[جامعه دینی]] [[حاکمیت]] فرد [[ظالم]] و فاسقی مثل یزید می‌داند. امام{{ع}} در معرفی یزید می‌فرماید:
{{متن حدیث|يَزيدُ رَجُلٌ شارِبُ الْخَمْرِ وَ قاتِلُ النَّفْسِ الْمُحْتَرَمةِ مُعْلِنٌ بِالْفِسْقِ}}<ref>«یزید مردی است شراب‌خوار که دستش به خون افراد بی‌گناه آلوده است او علناً مرتکب فسق و فجور می‌شود» ارشاد، ص۲۰۰.</ref>.


خلافت در آن عصر [[رهبری جامعه اسلامی]] و به تعبیری [[جانشینی پیامبر]]{{صل}} را در اذهان به همراه داشت. امام حسین{{ع}} [[دین]] و خلافت و [[امامت]] و [[رهبری]] بر جامعه اسلامی را دستخوش [[هوسرانی]] و ظلم و جور می‌دید؛ لذا لحظه‌ای نه از [[مخالفت]] و عدم [[بیعت]] کوتاه آمد و نه از [[آگاه کردن]] [[افکار عمومی]] و [[مبارزه]] حق‌طلبانه دست برداشت.
== [[جایگاه مردم]] برای [[اصلاح]] [[حکومت]] ==
[[امام حسین]] {{ع}} [[خلافت]] [[آل ابی سفیان]] را [[باطل]] و از سوی دیگر، [[جهل]]، [[سکوت]] و همراهی مردم را عامل مهم این معضل [[اجتماعی]] می‌دانست و دلیل این [[انحراف]] را بی‌توجهی عناصر جامعه به توصیه [[پیامبراکرم]] {{صل}} می‌دانست. امام حسین {{ع}} می‌فرماید: «من از جدم [[رسول الله]]{{صل}} شنیدم که فرمود: [[خلافت]] بر [[خاندان]] [[ابوسفیان]] [[حرام]] است و اگر روزی [[معاویه]] را بر بالای [[منبر]] من دیدید، شکمش را بدرید [او را بکشید]. و مردم مدینه او را بر منبر پیامبر{{صل}} دیدند و او را نکشتند. پس [[خداوند]] [[مردم]] را به یزید [[فاسق]] گرفتار نمود»<ref>{{متن حدیث|وَ لَقَدْ سَمِعْتُ جَدِّي رَسُولَ اللَّهِ {{صل}}: الْخِلافَةُ مُحَرَّمَةٌ عَلى آلِ أَبِي سُفْيانَ فَإِذا رَأَيْتُمْ مُعاوِيَةَ عَلى مِنْبَرى فَابْقِرُوا بَطْنَهُ وَقَدْ رَآهُ اهْلُ الْمَدينَةَ عَلَى الْمِنْبَرِ فَلَمْ يَبْقَرُوا فَابْتَلاهُمُ اللَّهُ بِيَزيدِ الْفاسِقِ‌}}، لهوف، ص۲۰.</ref>.


امام حسین{{ع}} وضعیت حکومت و طریقه خلافت را غیر قابل [[تحمل]] می‌داند، در [[منزل]] [[بیضه]] می‌فرماید:
[[جامعه‌شناسی]] امام حسین {{ع}} بسیار دقیق و روشن است؛ لذا [[نقش مردم]] را در دوره کار آمدن [[یزید]] با [[ادله]] بیان می‌کند. امام حسین {{ع}} برای [[نهی]] مردم از پذیرش حکومت یزید می‌فرماید: «[[مردم]]! [[پیامبر خدا]]{{صل}} فرمود: هر [[مسلمانی]] با [[سلطان]] [[زورگویی]] مواجه گردد که [[حرام]] [[خدا]] را [[حلال]] نموده و [[پیمان الهی]] را در هم می‌شکند و با [[سنت پیامبر]] [[مخالفت]] می‌کند و در میان [[بندگان خدا]] [[گناه]] و [[دشمنی]] را در پیش می‌گیرد. ولی او در برابر چنین سلطانی با عمل و گفتار خود مخالفت ننماید [[خداوند]] آن شخص را به محل همان [[طاغی]]، در [[آتش جهنم]] داخل می‌کند»<ref>{{متن حدیث|اَيُّهَا النَّاسُ! اِنَّ رَسُولَ اللهِ {{صل}} قَالَ: مَنْ رَأى سُلْطاناً جَائِراً مُسْتَحِلاً لِحُرُمِ [[الله]]، نَاكِثاً لِعَهْدِ الله، مُخَالِفاً لِسُنةِ رَسُولِ اللهِ {{صل}}، يَعْمَلُ فِى عِبادِ اللهِ بِالِاثْمِ وَ الْعُدْوَانِ، فَلَمْ يُغَيِّر عَلَيْهِ بِفِعْل وَ لا قَوْل، كَانَ حَقَّاً عَلَى اللهِ اَنْ يُدْخِلَهُ مُدْخَلَهُ}}، تاریخ طبری، ج۷، ص۳۰۰.</ref>.<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]]، ص۸۶.</ref>
{{متن حدیث|أَلَا هَؤُلَاءِ قَدْ لَزِمُوا طاعَةَ الشَّيْطانِ وَ تَرَكُوا طاعَةَ الرَّحْمنِ وَاظَهَرُوا الفَسادَ وَ عَطَّلُوا الْحُدُودَ وَاسْتَأْثَرُوا بِالْفَىْ‌ءِ وَ احَلُّوا حَرامَ اللَّهِ وَ حَرَّمُوا حَلالَهُ وَ أَنَا مِمَّنْ غَیْرِهِ}}<ref>«مردم، آگاه باشید اینان [بنی‌امیه] اطاعت خدا را ترک و پیروی از شیطان را در پیش گرفتند، فساد را ترویج و حدود الهی را تعطیل نموده و فیء را [که مختص به خاندان پیامبر{{صل}} است] به خود اختصاص دادند حلال خدا را حرام و اوامر و نواهی الهی را تغییر دادند و من به رهبری جامعه مسلمانان از این مفسدان که دین جدم را تغییر دادند شایسته‌ترم» تاریخ طبری، ج۷، ص۳۰۰.</ref>.<ref>[[محمد سلمانی کیاسری|سلمانی کیاسری، محمد]]، [[امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ (مقاله)|مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»]]، [[فرهنگ عاشورایی ج۱۰ (کتاب)|فرهنگ عاشورایی ج۱۰]] ص ۸۷.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
خط ۶۵: خط ۵۰:


[[رده:اصلاح]]
[[رده:اصلاح]]
[[رده:مدخل]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۲ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۲۲

مقدمه

بررسی قیام و نهضت امام حسین (ع) از زوایای مختلف امری است ممکن و لازم، همان طور که تاکنون بسیاری از نویسندگان و گویندگان بدان پرداخته‌اند. یکی از ارکان نهضت امام حسین (ع) ـ همان‌گونه که در گفتار و روش آن امام همام وجود دارد ـ اصلاح‌طلبی در جامعه دینی است. بررسی واژه اصلاح‌طلبی در نهضت امام حسین (ع) از آن جهت حائز اهمیت است که بسیاری از افراد امروز با شعار اصلاح‌طلبی با انگیزه‌ها و سلیقه‌های شخصی و گروهی در صدد بهره‌برداری از آن برای رواج نوعی تسامح و تساهل و به فراموشی سپردن ارزش‌ها به ویژه ارزش‌های حاکم بر نهضت بزرگ اصلاح طلب کربلا هستند[۱].

اصلاح‌طلبی

واژه اصلاح‌طلبی بیشتر در جایی به کار گرفته می‌شد که انسان، انحراف و کج‌روی و خلاف مصالح مردم را در جامعه ببیند و بر اساس مسئولیت و نیاز، به تبیین اصلاحات و اقدام عملی مبادرت ورزد.

اساس کار در امر اصلاح‌طلبی ریشه‌های فکری و باورهای اعتقادی است؛ لذا اصلاح‌طلبی در هر جامعه‌ای متوجه گرایش اصلاح‌طلبان می‌باشد که چرا و چگونه و با کدام ابزار به اصلاح‌طلبی اقدام می‌کنند؟[۲]

اصلاح‌طلبی سرآغاز نهضت امام حسین (ع)

امام حسین (ع) پس از امتناع از بیعت با حکومت یزید بن معاویه و اعتراض به حکومت وی عزم به خروج از مدینه نمود. قبل از خروج وصیتی نوشت و به برادرش محمد حنفیه سپرد. وصیت‌نامه امام حسین (ع) حاوی نکته‌های بسیار عمیق و با ارزشی است که بند بند آن، حقیقت نهضت امام حسین (ع) را روشن می‌سازد.

امام حسین (ع) در این وصیت نامه با نفی هرگونه خودخواهی، خوش‌گذرانی، فساد و تباهی و ستمگری ـ برای خروج از مدینه و مخالفت با بیعت و حکومت یزید ـ انگیزه اولیه‌اش را چنین می‌فرماید: «إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِي أُمَّةِ جَدِّي‌(ص)...»[۳].

با این بیان به خوبی روشن می‌شود:

  1. خروج امام برای فرار از بیعت نبوده است؛
  2. خروج امام صرفاً به منزله عدم بیعت و اعتراض به دستگاه خلافت یزید نبوده است؛
  3. امام مفسده‌ای را در جامعه اسلامی احساس نمود و براساس آن در صدد اصلاح آن بر آمد و لذا برای جلوگیری و مقابله با انحراف و مفسده در جامعه دینی راه خروج و حرکت از مدینه را در پیش گرفت؛
  4. خط و مشی امام حسین (ع) همان سیره پیامبر اکرم (ص) و روش پدر بزرگوارش علی بن ابی طالب بوده است. بسی روشن است که حرکت امام حسین (ع) در امتداد خط اصلاح‌طلبی در فرمان پیامبر اکرم (ص) و علی ابن ابی طالب (ع) بوده است[۴].

شعار مهم اصلاح‌طلبی امام حسین (ع)

امام حسین (ع) در حرکت خود به دو نکته مهم اشاره فرمود:

  1. «أُرِيدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ (ع)‌»[۵]. می‌خواهم برای اصلاح جامعه امر به معروف و نهی از منکر نمایم.
  2. «وَ أَسِيرَ بِسِيرَةِ جَدِّي وَ أَبِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ (ع)‌»[۶]. تأکید بر سیره پیامبر (ص) تضمین‌کننده سلامت راه و برخورد با کسانی بود که تحت عنوان دین از حقیقت دین فاصله و در ضلالت مهلک تحریف و بدعت قرار گرفته بودند.

عنصر امر به معروف و نهی از منکر نیز به دو رکن مهم جامعه توجه داشت:

  1. حکومت؛
  2. مردم و افراد جامعه آن زمان.

در حقیقت طرح امر به معروف و نهی از منکر امام، جنبه اجتماعی و حکومتی داشت، گرچه در برخورد با افراد مطرح آن زمان حقایقی از دین و جامعه را بیان می‌فرمود. اما اگر به زوایای سخن و کلام امام (ع) خوب توجه شود، در می‌یابیم که انگیزه امام (ع) اصلاح امور جامعه و حکومت بوده است. امام حسین (ع) در صدد دعوت به معروف؛ یعنی دعوت به دین خدا و پذیرش حاکم عادل و امام مسلمین بود. معروف فراموش شده در آن زمان، امامت به حق مسلمین بوده و امام (ع) بارها افراد جامعه را به همراهی و توجه به خود دعوت نمود، اما مردم با کج‌فهمی، از پذیرش و درک دعوت به حق سرباز زدند و گران بهاترین معروف الهی را در مسیر حق، تنها و بی‌یاور گذاشتند[۷]

جایگاه مردم برای اصلاح حکومت

امام حسین (ع) خلافت آل ابی سفیان را باطل و از سوی دیگر، جهل، سکوت و همراهی مردم را عامل مهم این معضل اجتماعی می‌دانست و دلیل این انحراف را بی‌توجهی عناصر جامعه به توصیه پیامبراکرم (ص) می‌دانست. امام حسین (ع) می‌فرماید: «من از جدم رسول الله(ص) شنیدم که فرمود: خلافت بر خاندان ابوسفیان حرام است و اگر روزی معاویه را بر بالای منبر من دیدید، شکمش را بدرید [او را بکشید]. و مردم مدینه او را بر منبر پیامبر(ص) دیدند و او را نکشتند. پس خداوند مردم را به یزید فاسق گرفتار نمود»[۸].

جامعه‌شناسی امام حسین (ع) بسیار دقیق و روشن است؛ لذا نقش مردم را در دوره کار آمدن یزید با ادله بیان می‌کند. امام حسین (ع) برای نهی مردم از پذیرش حکومت یزید می‌فرماید: «مردم! پیامبر خدا(ص) فرمود: هر مسلمانی با سلطان زورگویی مواجه گردد که حرام خدا را حلال نموده و پیمان الهی را در هم می‌شکند و با سنت پیامبر مخالفت می‌کند و در میان بندگان خدا گناه و دشمنی را در پیش می‌گیرد. ولی او در برابر چنین سلطانی با عمل و گفتار خود مخالفت ننماید خداوند آن شخص را به محل همان طاغی، در آتش جهنم داخل می‌کند»[۹].[۱۰]

منابع

پانویس

  1. سلمانی کیاسری، محمد، مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»، فرهنگ عاشورایی ج۱۰، ص۸۲.
  2. سلمانی کیاسری، محمد، مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»، فرهنگ عاشورایی ج۱۰، ص ۸۳.
  3. «خروج من فقط برای اصلاح‌طلبی در امور امت جدم پیامبر (ص) است»مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.
  4. سلمانی کیاسری، محمد، مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»، فرهنگ عاشورایی ج۱۰، ص۸۳.
  5. مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.
  6. «به سبک و روش جدم پیامبر اکرم (ص) و پدرم علی (ع) عمل می‌کنم» مقتل خوارزمی، ج۱، ص۱۸۸.
  7. سلمانی کیاسری، محمد، مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»، فرهنگ عاشورایی ج۱۰، ص ۸۴.
  8. «وَ لَقَدْ سَمِعْتُ جَدِّي رَسُولَ اللَّهِ (ص): الْخِلافَةُ مُحَرَّمَةٌ عَلى آلِ أَبِي سُفْيانَ فَإِذا رَأَيْتُمْ مُعاوِيَةَ عَلى مِنْبَرى فَابْقِرُوا بَطْنَهُ وَقَدْ رَآهُ اهْلُ الْمَدينَةَ عَلَى الْمِنْبَرِ فَلَمْ يَبْقَرُوا فَابْتَلاهُمُ اللَّهُ بِيَزيدِ الْفاسِقِ‌»، لهوف، ص۲۰.
  9. «اَيُّهَا النَّاسُ! اِنَّ رَسُولَ اللهِ (ص) قَالَ: مَنْ رَأى سُلْطاناً جَائِراً مُسْتَحِلاً لِحُرُمِ الله، نَاكِثاً لِعَهْدِ الله، مُخَالِفاً لِسُنةِ رَسُولِ اللهِ (ص)، يَعْمَلُ فِى عِبادِ اللهِ بِالِاثْمِ وَ الْعُدْوَانِ، فَلَمْ يُغَيِّر عَلَيْهِ بِفِعْل وَ لا قَوْل، كَانَ حَقَّاً عَلَى اللهِ اَنْ يُدْخِلَهُ مُدْخَلَهُ»، تاریخ طبری، ج۷، ص۳۰۰.
  10. سلمانی کیاسری، محمد، مقاله «امام حسین اصلاح‌طلب بزرگ»، فرهنگ عاشورایی ج۱۰، ص۸۶.