قدمگاه: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = امام رضا | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط  = }}

== قدمگاه ==

در اصطلاح لغت، به معنی «محل قدم» و به جایی گفته می‌شود که پای [[پیامبر]] یا امامی به آنجا رسیده باشد<ref>لغت‌نامه دهخدا، ج۱۱، ص۱۷۴۶۸.</ref>. این قدمگاه‌ها دارای [[حرمت]] و [[احترام]] فراوانی است و از طرف [[مردم]] مورد [[زیارت]] قرار می‌گیرد<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]]، ص ۵۵۷.</ref>.

== قدمگاه‌های [[امام رضا]] {{ع}} در [[ایران]] ==

بعد از این که [[مأمون]]، امام رضا {{ع}} را به [[خراسان]] [[دعوت]] نمود، و [[امام]] بالاجبار این [[سفر]] (که در عین حال می‌شود از آن تعبیر به [[هجرت]] نمود)، را پذیرفتند. کاروان ایشان در مسیر تعیین شده از طرف مأمون، به راه افتاد<ref>تجارب السلف، ص۱۵۸؛ تاریخ بیهقی، ج۱، ص۱۹۱.</ref>. با ورود کاروان به هر [[شهر]]، امام {{ع}} مدتی را در آن شهر اقامت می‌کردند و در این مدت، اثر و یا آثاری را از خود بر جای می‌گذاشتند که از این آثار، تعبیر به «قدمگاه حضرت» می‌شود. امروزه با گذشت بیش از یک هزار و سیصد سال از آن رویداد مهم، جا پای [[مبارک]] امام رضا {{ع}} در [[شهرها]] و روستاهای در مسیر راه بر جای مانده که از آن‎ها به قدمگاه‌های امام رضا {{ع}} یاد می‌شود که می‌توان به این موارد اشاره کرد:  

=== قدمگاه امام {{ع}} در آبادان ===

هنگامی که کاروان حامل امام رضا {{ع}}، به سوی آبادان رهسپار گردید، مردم آبادان به محض اطلاع از این موضوع به پیشواز امام {{ع}} آمدند و استقبال شایانی از [[حضرت امام رضا]] {{ع}} به عمل آورند. البته باید [[اذعان]] داشت که در [[زمان]] وقوع این واقعه، مکان حاضر، صحرایی لم یزرع و خشک بوده و شهر قدیم آبادان در مکان فعلی قدمگاه [[حضرت خضر]] [[نبی]] {{ع}} واقع بوده است. بر اساس آنچه که از متون [[تاریخ]] [[موثق]] بر می‌آید، و نیز از جغرافیای [[تاریخی]] منطقه [[استنتاج]] می‌شود، می‌توان اظهار داشت که محل [[دیدار]] مردم شهر آبادان با امام رضا {{ع}}، در همین محل صورت پذیرفته و در همین محل [[نماز]] گزاردند و به مدت ۲۴ [[ساعت]] به استراحت پرداخته‌اند. پس از عزیمت امام رضا {{ع}} از شهر آبادان و حرکت ایشان به سوی [[سرزمین]] [[طوس]]، [[مردم]] [[آبادان]] جهت زنده نگهداشتن و جاودان ساختن این خاطره شیرین، [[اقدام]] به ساخت بنای یادبودی نمودند که در ادوار مختلف [[تاریخ]]، مرتباً تجدید بنا گردید. بسیاری از سالمندان [[آبادانی]]، هنوز بنای ساده ساخته شده از گل و حصیری را در همین مکان به یاد می‌آورند که مردم برای [[دعا]] و [[نیایش]] به آنجا می‌رفته‎اند. بقایای این بنای قدیمی تا سال ۱۳۵۳ شمسی در همین مکان پا برجا بود تا آنکه در [[رژیم]] پهلوی، به بهانه [[خاک]] برداری جهت احداث کوی [[ملت]] و ساختمان‌سازی در شهرک مجاور این قدمگاه، تمام آثار آن از بین رفت و پس از [[پیروزی]] [[انقلاب اسلامی]] نیز در سال ۱۳۵۷، زمانی که عده‌ای در [[تدارک]] بازسازی این مکان [[مقدس]] بودند، با شروع [[جنگ]] تحمیلی مجدداً این امر به تأخیر افتاد، ولی از سال ۱۳۷۹، به اهتمام [[ریاست]] وقت اداره [[حج]] و [[اوقاف]] و [[زیارت]] شهرستان آبادان، این مهم به انجام رسید و این بنا بازسازی و از نو بر پا گردید. امروزه توسط هئیت امناء این قدمگاه متبرکه، مرتباً [[مراسم]] دعا و نیایش در مناسبت‎های مختلف در محل [[زیارتگاه]] برگزار می‌گردد، مردم بسیاری از دور و نزدیک برای زیارت و استشمام [[عطر]] خوش [[رضوی]] و گرفتن [[حاجات]] به این مکان آمده و با خدای خویش [[راز و نیاز]] می‌کنند و از [[کرامات]] این زیارتگاه بسیار گفته شده است<ref>به نقل از: تاریخ آبادان در روزگار اسلامی.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]]، ص ۵۵۸.</ref>

=== قدمگاه [[امام]] {{ع}} در [[اهواز]] ===

اهالی محلی معتقدند که [[حرم]] [[علی بن مهزیار]]، مکانی بود که [[امام رضا]] {{ع}} بعد از ورود به اهواز، به آنجا آمدند. در [[شهر]] اهواز رویدادهای مهمی برای امام رضا {{ع}} اتفاق افتاد که نقل روایات [[تاریخی]] آن و ثبت آنها، نشانگر ورود امام {{ع}} به اهواز و اقامت ایشان در این شهر می‌باشد<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]]، ص ۵۵۸.</ref>.

=== قدمگاه‎‌های امام در شوشتر ===

# بقعه امام رضادیمی در صحرای دیم سبیلی، کمی دورتر از پل شاه [[علی]] و پل [[لشکر]] در پشت بقعه [[امام‌زاده]] [[عبدالله]]<ref>دیار شهریاران، بخش اول، ج۱، ص۷۷۷.</ref>.

# بقعه [[امام رضا]] دیمی در شرق بقعه [[سید]] [[محمّد]] گیاهخوار و [[غرب]] بقعه [[صاحب الزمان]] {{ع}}، مشرف به رودخانه شطیط<ref>دیار شهر یاران، بخش اول، ج۱، ص۵۵۴.</ref>.

# [[مسجد]] امام رضا {{ع}} بر روی شادروان پلی شوشتر<ref>جغرافیای تاریخی سرزمین‎های خلافت شرقی، ص۲۵۲؛ مرآت البلدان، ج۱، ص۵۱۳.</ref>.

# بقعه شاخراسون در کنار رود کارون، و در نزدیکی پل متحرک، که ابعاد آن ۱۰ *۱۷ متر است که سقفی آجری دارد<ref>دیار شهر یاران، ج۱، ص۸۶۹.</ref>.

# [[امام]] ضامن در حوالی کنارستان و در نزدیکی بنه حاج سلطان<ref>دیار شهر یاران، ج۱، ص۷۷۱.</ref>.

# امام ضامن در آبادی دش زورک و حوالی بلوک عقیقی، در کنار رودخانه‌ای که به کارون می‎ریزد<ref>دیار شهر یاران، ج۱، ص۷۷۵.</ref>.

# قدمگاه قبرستان کهنک که در جنوب آبادی کھنک با بقعه‌ای کوچک آجری با گنبدی دو طبقه دیده می‌شود<ref>دیار شهر یاران، ج۱، بخش اول، ص۳۵۱-۳۵۲.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]]، ص ۵۵۸.</ref>

=== قدمگاه‌های امام {{ع}} در دزفول ===

# بقعه امام رضادیمی در ضلع شرقی [[شهر]] دزفول، در میدان بزرگ و در کنار کوره آجرپزی جمشید آباد قرار دارد که سقف و پشت بام آن گلی است و دارای گنبدی می‌باشد<ref>دیار شهر یاران، ج۱، بخش اول، ص۳۶۸-۳۶۹.</ref>.

# بقعه شاخراسون که بنایی ساده و آجری دارد<ref>دیار شهر یاران، ج۱، بخش اول، ص۳۲۰.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]]، ص ۵۵۹.</ref>

=== قدمگاه‌های امام {{ع}} در بهبهان(ارجان) ===

# مسجد امام رضا {{ع}} که در بقایای شهر، در مسیر پل اربک [[اهواز]] به سوی ارجان (بهبهان) که امام رضا {{ع}} در این مسجد [[نماز]] گذاردند<ref>مرآت البلدان، ج۱، ص۳۶۸؛ زندگانی امام رضا {{ع}}، ص۲۴۳.</ref>.

# قدمگاه امام رضا {{ع}} در داخل شهر بهبهان که البته متروکه شده است. [[مردم]] می‌گفتند در این مکان، [[باغی]] بود که امام رضا {{ع}} وارد این باغ شدند و از باغبان تقاضای آب نمود. باغبان بعد از این که امام {{ع}} را شناخته، ایشان را به [[خانه]] [[دعوت]] کرده و امام {{ع}} نیز دعوت او را پذیرفتند که آن مکان، یکی از قدمگاه‌های امام {{ع}} در خوزستان و شهر بهبهان می‌باشد.

# قدمگاه امام رضا {{ع}} که در ۱۰ کیلومتری بهبهان، در کنار رودخانه تکاب، با گنبدی خشتی که امروزه جزء ویرانه [[شهر]] قدیم ارجان است و [[مردم]] معتقدند این جا قدمگاه [[امام رضا]] {{ع}} است<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]]، ص ۵۵۹.</ref>.

=== قدمگاه [[امام]] {{ع}} در شلمزار بختیاری [[اصفهان]] ===

در این منطقه، مکانی وجود دارد که اهالی ساکن در منطقه معتقدند که قدمگاه امام رضا {{ع}} می‌باشد<ref>تاریخ نائین، ص۲۳۳.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]]، ص ۵۶۰.</ref>

=== قدمگاه امام {{ع}} در نطنز ===

نقل است امام رضا {{ع}} از شهر نطنز نیز گذشته و محلی که اکنون به نام قدمگاه [[علی]] {{ع}} [[شهرت]] دارد، مربوط به توقف امام رضا {{ع}} در این شهر است<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]]، ص ۵۶۰.</ref>.

=== قدمگاه امام {{ع}} در ابرکوه یزد ===

[[مسجد]] بیرون که در حومه شهر ابرکوه قرار دارد و مردم معتقدند امام رضا {{ع}} در آنجا [[نماز]] خوانده‌اند<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]]، ص ۵۶۰.</ref>.

=== قدمگاه‌های امام {{ع}} در یزد ===

# قدمگاه خرانق که به [[مشهد]] معروف است و در ۶۰ کیلومتری یزد در کنار قبرستان قرار دارد<ref>یادگارهای یزد، ص۱۷۳.</ref>.

# قدمگاه فراشاه که به مسجد مشهد امام رضا {{ع}} در مرکز فراشاه معروف است<ref>تاریخ یزد، ص۴؛ یادگارهای یزد، ص۱۷۱ و ۱۷۷.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]]، ص ۵۶۰.</ref>

=== قدمگاه‌های امام {{ع}} در نائین ===

# قدمگاه امام رضا {{ع}} در محله کلوان نائین<ref>تاریخ نائین، ج۱، ص۲۳۰.</ref>.

# قدمگاه مسجد قدیمان که امام رضا {{ع}} در آنجا نماز خوانده‌اند<ref>تاریخ نائین، ج۲، ص۵۹.</ref>.

# مسجد امام رضا {{ع}} در محله گودالو<ref>تاریخ نائین، ج۱، ص۲۳۰.</ref>.

# حمام امام رضا {{ع}} در محله گودالو که هم اکنون وجود دارد و مردم معتقدند، امام {{ع}} در این حمام خود را استحمام کرده و در مسجد نماز گزارده‌اند<ref>تاریخ نائین، ج۱، ص۷۹.</ref>.

# موم [[رضا]] {{ع}} در پنج کیلومتری شهر نائین - بافران که به درخت سیس نیز خوانده می‌شود و مشهور است که امام رضا {{ع}}، زیر این درخت غذا خورده‌اند<ref>تاریخ نائین، ج۲، ص۲۳۶-۲۳۷.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]]، ص ۵۶۰.</ref>

=== قدمگاه امام رضا {{ع}} در [[نیشابور]] ===

یکی از شهرهایی که امام رضا {{ع}} با ورودشان به آن شهر آثار و [[برکات]] زیادی از خود بر جای گذاشتند، شهر نیشابور می‌باشد.

# محله غز (قز) در ناحیه لاشاباذ (بلاس آباد) که امام {{ع}} در [[منزل]] پسنده اقامت گزیدند<ref>مناقب اهل بیت {{ع}}، ج۲، ص۱۸۷؛ منتهی الامال، ص۳۲۲-۳۲۳.</ref>.

# حمام رضا {{ع}} در محله فروینی<ref>مسند الامام الرضا {{ع}}، ص۸۶.</ref>.

# چشمه کهلان که [[امام]] در آب آن [[غسل]] نمودند<ref>بحارالانوار، ج۱۲، ص۱۱۱؛ منتهی الامال، ص۳۲۴.</ref>.

# قدمگاه [[امام رضا]] {{ع}} که هم اکنون مرکز بخش زبرخان شهرستان [[نیشابور]] و در ۲۴ کیلومتری [[شرق]] نیشابور، و در کنار بزرگراه آسیایی نیشابور - [[مشهد]] واقع شده است. در بسیاری از متون، از این منطقه با نام «اسپریس» یاد شده است که به خاطر جاری بودن مجموعه قنات‌های اسپر [[یس]] بوده است و همواره در مسیر شاهراه ارتباطی بین نیشابور و [[مرو]]، اولین منزلگاه مسافرین به شمار می‌رفته است. پس از حضور امام رضا {{ع}} در این مکان، به [[احترام]] قدوم ایشان به «قدمگاه» [[شهرت]] یافته است.

صاحب کتاب [[تحفه الرضویه (کتاب)|تحفه الرضویه]] می‌نویسد: «هنگامی که [[حضرت امام رضا]] {{ع}} از نیشابور خارج شد، در راه به چشمه آبی رسید و در کنار آن چشمه، تخته سنگی بزرگ بود. حضرت بر روی آن سنگ ایستاد و به [[نماز]] مشغول شد و نقش قدم [[مبارک]] ایشان بر آن سنگ ظاهر گشت که بعدها آن سنگ را بریده و به دیوار نصب کردند و بقعه‌ای برای آن ساخته‌اند»<ref>تحفة الرضویه، ص۱۹۰.</ref>.

باغ قدمگاه در [[زمان]] شاه [[عباس]] صفوی احداث شد و به [[دستور]] وی درختکاری گردید. ساختمان بقعه قدمگاه و حمام و رباط و جدول کشی باغ، مربوط به شاه [[سلیمان]] صفوی به [[سال ۱۰۹۱ هجری]] قمری است. در داخل بقعه آیه‌هایی از [[سوره]] مبارک [[فتح]] و احادیثی از [[پیامبر]] {{صل}} در مورد [[زیارت امام رضا]] {{ع}} آورد شده است و نهایتاً [[حدیث سلسلة الذهب]] که از [[مفاخر]] نیشابور در تمام دوران است، در این بقعه به چشم می‌خورد. سقف و دیواره‌های داخلی بنا، با نقاشی‌ها و زرکوب‌های [[زیبا]] [[تزیین]] شده و به تازگی بر روی قسمتی از دیوار، که سنگ بنای قدمگاه در آنجا نصب شده، ضریحی قرار داده‌اند و [[مردم]] از پشت [[ضریح]] به [[زیارت]] جای پای امام رضا {{ع}} می‌پردازند. تا ۳۰ سال پیش، در این بقعه، آتشدانی برنجی مربوط به زمان [[صفویه]] بود که در آن ۶ردیف ۳ تایی شمع قرار می‌گرفت<ref>آثار باستانی خراسان، ص۳۵۵-۳۵۶.</ref>.

در ضلع شرقی بقعه، چشمه‌ای است که همچنان آب دارد و [[مردم]] به خاطر [[وضو]] گرفتن [[امام رضا]] {{ع}} با این آب، برای این چشمه [[احترام]] خاصی قائل هستند<ref>راهنمای میراث فرهنگی استان خراسان، شهرستان نیشابور، ص۸ و ۹.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]]، ص ۵۶۰.</ref>

=== قدمگاه‌های [[امام]] {{ع}} در دهسرخ ===

# چشمه امام {{ع}} که امام {{ع}} با دست خود [[زمین]] را حفر و آب از همان نقطه جوشیدن گرفت.

# تخت امام {{ع}} که زمینی برجسته در نزدیکی چشمه امام {{ع}} واقع است و امام {{ع}} در آنجا [[نماز]] خواندند<ref>بحارالانوار، ج۱۲، ص۱۱۳؛ زندگانی امام رضا {{ع}}، ص۲۵۶؛ منتهی الامال، ۳۲۳؛ مناقب اهل‌بیت {{عم}}، ج۲، ۱۸۷.</ref>.<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]]، ص ۵۶۱.</ref>

=== قدمگاه‌های امام {{ع}} در [[مشهد]] ===

# [[مسجد]] [[الرضا]] {{ع}} در محله نوغان که اهالی معتقدند امام رضا {{ع}} در این مسجد نماز خوانده‌اند.

# مسجد امام رضا {{ع}} در قبرستان غسلگاه که امام {{ع}} در آنجا اقامه نماز می‌کردند.

# پنجه امام رضا {{ع}} که در یکی از کوچه‌های محله چهار باغ، در زاویه دیوار یکی از منازل قدیمی، سنگ سیاهی به دیوار [[نصب]] است. [[باور]] مردم بر این است که این اثر پنجه، متعلق به امام رضا {{ع}} می‌باشد.

# حرم مطهر که زمانی باغ سناباد بوده و جای جای آن با قدوم [[مبارک]] امام {{ع}} متبرک شده و اکنون پیکر مطهر امام {{ع}} در آن محل مدفون است<ref>[[حسین محمدی|محمدی، حسین]]، [[رضانامه (کتاب)|رضانامه]]، ص ۵۶۱.</ref>.

== منابع ==

== پانویس ==

[[رده:امام رضا]]