وهب بن عبدالله کلبی در تاریخ اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث وهب بن عبدالله کلبی است. وهب بن عبدالله کلبی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: وهب بن عبدالله کلبی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

وهب بن عبدالله کلبی، جوان زیبا روی، نیک خوی، پرهیزکار، مؤمن و شجاع کوفی بود.

وی که در روز عاشورا بیست و پنج سال داشت و از دامادیش هفده روز می‌گذشت، پس از بریر یا، عمرو بن مطاع به میدان رفت و با بردباری در برابر مشکلات، جنگ نیکو و نمایانی کرد. سپس به سوی مادرش «قمر» و همسرش، «هانیه» که با او در کربلا بودند بازگشت و به مادرش گفت: آیا از من راضی شدی؟ گفت: من از تو خشنود نمی‌شوم مگر آنکه پیش روی حسین (ع) کشته شوی. همسرش به او گفت: تو را به خدا سوگند مرا به فراقت مبتلا مکن و دلم را به درد نیاور. مادرش گفت: فرزندم! از تقاضای همسرت روی گردان و به میدان برو و در رکاب فرزند دختر پیامبرت بجنگ تا از شفاعت جدّش در روز قیامت بهره‌مند شوی. وهب به میدان بازگشت نوزده سوار و دوازده پیاده را به هلاکت رساند. هنگامی که دو دستش قطع شد همسرش عمودی به دست گرفت و به سوی او آمد و گفت: پدر و مادرم به فدایت، در راه یاری پاکانِ حرم رسول خدا بجنگ! وهب می‌خواست او را به خیمه برگرداند ولی همسرش گفت: هرگز مراجعت نمی‌کنم مگر این که همراهت کشته شوم. امام حسین (ع) فرمود:«جُزِيتُمْ مِنْ أَهْلِ بَيْتٍ خَيْراً، اِرْجِعِي رَحِمَكِ اَللَّهُ إِلَى اَلنِّسَاءِ فَاجْلِسِي مَعَهُنَّ» از اهل بیت من جزای خیر بهرۀ شما باد. خدا تو را رحمت کند به سوی زنها برگرد.

همسر وهب مراجعت کرد ولی وهب در میدان ماند تا به فیض شهادت نایل گشت.

بنا به نقل فاضل دربندی از أبی مخنف، وهب، پنجاه تن را به هلاکت رساند.

سرانجام پس از آنکه هفتاد زخم بر وی وارد شد سرش را بریدند و نزد مادرش انداختند. مادر، خون از چهره‌اش پاک می‌کرد و می‌گفت: «ستایش مخصوص خدایی است که رویم را سفید و چشمانم را به شهادت فرزندم در رکاب امام (ع) روشن کرد... گواهی می‌دهم که یهود و نصاری و مجوس در کلیسا و آتش خانه‌های خود از شما بهترند».

آنگاه سر رابه سوی سپاه یزید انداخت که به یکی‌از سپاهیان یزید اصابت کرد وبه هلاکت رسید.

خوارزمی گوید: غلام شمر به فرمان او، مادر وهب را به شهادت رساند.

به گفتۀ برخی از مورّخان، وهب و همسر و مادرش نصرانی بودند و در راه کربلا در ثعلبیه به دست امام حسین (ع) مسلمان شدند. در روز عاشورا به هنگام نبرد، بیست و چهار پیاده و دوازده سوار را به هلاکت رساند. او را اسیر کرده و نزد عمر بن سعد آوردند. عمر سعد فرمان داد گردنش را زدند و سرش را به سوی لشکر امام (ع) انداختند. مادر وهب آن را برداشت و بوسید و با عمود خیمه، یک و به قولی دو تن را به هلاکت رساند و به فرمان امام (ع) از معرکه خارج شد.

وهب در حال مبارزه چنین رجز می‌خواند:

اِنْ تُنْکُروني فَأنَا ابْنُ الكلبِّ		سَوْفَ تَروَني و تَرَوْنَ ضَرْبِي
وَحَمْلَتِي وصَولَتي في الحَرْبِ		اُدْرِكُ ثَأْرِی بَعْدَ ثَأْری صَحْبي
الْکَرْبَ امامَ الكربِ		لَیْسَ جِهادي فِي الْوَغي بالْلَعْبِ

اگر مرا انکار می‌کنید پس [بدانید که] من پسر کلب هستم. به زودی من و ضربتم، حمله و هیبتم را در جنگ خواهید دید. پس از خونخواهی یارانم، انتقام خود را می‌گیرم. در مقابل سختی مشقت را [از خود] دور می‌کنم. «کوشش من در این نبرد بازی و شوخی نیست».

إِنّي زَعيمٌ لكِ امّ وهبٍ		بِالطَّعن فِیِهمْ تارَةً والضَرْبِ
ضَرْبَ غُلامٍ مُوقِنٍ بالرَّبِّ		حتّی یَذوقَ الْقَومَ مُرّ الحرَبِ
انّي امْرؤٌ ذُوَمّرةٍ وَ غَضَب		حَسْبي إِلهي مِنْ عَليم حَسَبي

«ای امّ وهب با زدن نیزه و شمشیر از تو نگهداری می‌کنم. ضربه زدنِ نوجوانی که به پروردگار یقین دارد. تا این که [آن] قوم طعم تلخ جنگ را بچشد. همانا من مردی استوار و خشمناکم. خدای دانا مرا بس و کافی است».

وهب بن عبدالله کلبی در اصحاب امام حسین

«وهب» فرزند «حباب» و به قولی فرزند عبدالله بن عمیر کلبی از قبیله بنی کلاب کوفه، جوانی زیبا روی، پرهیزکار و مؤمن و دلاوری نامدار بود.

مرحوم صدوق نقل می‌‌کند: وهب و مادرش نصرانی بودند که در مسیر راه امام حسین (ع) از مکه به کوفه، توسط آن حضرت، مسلمان شدند و با همسر و مادرش به همراه امام (ع) و یارانش به کربلا آمدند.

وی در روز عاشورا ۲۵ سال داشت، موقعی که آتش جنگ شعله‌ور شد با اجازه امام (ع) و رهسپار میدان شد؛ پس از آنکه جنگ سختی نمود و تعدادی از سپاهیان عمرسعد را هلاک و یا مجروح کرد، نزد مادر و همسرش بازگشت و مقابل مادر ایستاد و گفت: آیا از من راضی شدی؟.

مادر گفت: «از تو راضی نمی‌شوم تا پیش روی امام حسین (ع) کشته شوی!».

همسرش که تاب کشته شدن شوهرش را نداشت، گفت: «به خدا سوگند مرا در ماتم خود اندوهناک نکن!».

سید بن طاووس نقل می‌‌کند: مادرش او را به جهاد در راه حسین (ع) تشویق کرد و گفت: پسر جانم، از تقاضای همسرت دوری کن و پیش روی فرزند دختر پیامبرت مقاتله کن تا به شفاعت جدش در روز قیامت نائل شوی.؛

وهب به میدان برگشت و به جنگ ادامه داد دوازده نفر سواره و بیست و چهار نفر پیاده نظام سپاه عمرسعد را به قتل رسانید سپس دشمن او را محاصره کرد و دستگیرش کردند و به نزد عمرسعد بردند، عمرسعد دستور داد سر او را از بدن جدا کردند و به میان لشکریان امام (ع) پرتاب نمودند. مادر وهب سر فرزندش را برداشت و بوسید بعد به جانب سپاه دشمن پرتاب کرد و سر به یکی از لشکریان عمرسعد اصابت کرد و او را به هلاکت رسانید. بعد مادر وهب چوب خیمه را کشید و به طرف دشمن حمله کرد و دو نفر از دشمن را به هلاکت رسانید. در این موقع امام حسین (ع) به مادر وهب فرمود: «ام وهب برگرد تو و پسرت با رسول خدایی، خداوند جهاد را از زنان برداشته است»

زن برگشت و چنین می‌‌گفت: «خدایا امیدم را نا امید مکن» امام (ع) به او فرمود: «خداوندامید تو را ای ام وهب قطع نخواهد کرد».

کنایه از این که تو به شفاعت پیامبر (ص) و پاداش مجاهدین و شهدای راه حق خواهی رسید.

شهادت وهب بن عبدالله

بعد از شهادت بریر، وهب بن عبدالله جوانی وارسته که به همراه مادر و همسر جوانش به کربلا آمده بود روانه میدان شد، وهب مسیحی بود، او با خانواده‌اش به دست امام حسین(ع) در مسیر مکه به کربلا اسلام آوردند. در روز عاشورا مادرش به وهب گفت: ای پسر عزیزم! برای نصرت پسر دختر پیامبر قیام کن. گفت: ای مادر! اطاعت می‌کنم و کوتاهی نخواهم کرد. سپس به کارزار پرداخت و رجزی خواند که مطلع آن این است: إن تنكروني فأنا بن الكلب *** سوف تروني و ترون ضربي. یعنی اگر مرا نمی‌شناسید بدانید که من از قبیله کلب هستم. به زودی من و ضربت مرا خواهید دید. حمله و صولت مرا در جنگ خواهید دید. من خون خود را بعد از خون یارانم طلب خواهم کرد. هر غم و اندوه را قبل از دیگری بر طرف می‌کنم. جهاد کردن من در میدان جنگ بازیچه نخواهد بود. سپس حمله کرد و همچنان قتال می‌کرد تا اینکه گروهی از ایشان را کشت و به سوی مادر و زوجه‌اش بازگشت و گفت: مادر جان! يا أماه أرضيت؟ اکنون از من راضی شدی؟

مادرش گفت: فقالت ما رضيت حتى تقتل بين يدي الحسين من از تو راضی نمی‌شوم تا اینکه در پیشروی امام حسین(ع) کشته شوی. همسر وهب اشک در چشمانش حلقه زد، به وهب گفت: تو را به خدا قسم می‌دهم مرا در مصیبت خود داغدار نکن! ولی خیلی زود تسلیم امر خدا شد و پیوندهای عاطفی تحت تأثیر پیوندهای اعتقادی رنگ باخت، فقط هفده روز از زفاف وهب با همسرش می‌گذشت و لذا دوری شوهر برایش سخت بود. مادر وهب گفت: ای پسر عزیزم! برگرد به طرف میدان جنگ و در پیشروی پسر پیغمبر خدا کارزار کن تا حسین فردای قیامت پیش خدا برای تو شفاعت نماید. وهب برگشت و رجزی را خواند که مطلع آن این است: إني زعيم لك أم وهب *** بالطعن فيهم تارة و الضرب یعنی ای مادر وهب! من به وسیله نیزه و شمشیر زدن در میان اینان تو را نگاهداری می‌کنم. ضربت جوانی که به پروردگار ایمان آورده است. تا اینکه تلخی جنگ را به این گروه ستمگر بچشاند. من مردی هستم قدرتمند و شمشیرزن و در موقع بلا، سست و و ناتوان نخواهم شد. خدای دانا برای من کافی است.

وهب همچنان می‌جنگید تا اینکه تعداد نوزده نفر سوار و دوازده نفر پیاده از لشکر دشمن را به دوزخ روانه کرد. سپس دست‌هایش قطع شد و زوجه‌اش «بعضی نقل کرده‌اند مادرش» عمودی را گرفت و در حالی به سوی وی شتافت که می‌گفت: پدر و مادرم به فدای تو! برای افراد طیب و طاهر و حرم رسول الله(ص) جهاد کن. وهب آمد که زوجه خود را به جانب زنان باز گرداند، ولی آن زن با سعادت دامن وهب را گرفت و گفت: من هرگز باز نمی‌گردم تا اینکه با تو کشته گردم. امام حسین(ع) به آن زن فرمود: خدا از طرف اهل بیت من جزای خیر به شما دهد، خدا تو را رحمت کند، برگرد به طرف زنان، آن زن مراجعت نمود. سپس وهب همچنان کارزار کرد تا شهید شد. نقل شده: او را اسیر کردند و نزد عمر بن سعد آوردند، ابن سعد به او گفت: عجب صولتی و قدرت شدیدی داشتی!؟ بعد از این جریان دستور داد گردن وهب را زدند و سر مبارکش را به جانب لشکر امام حسین(ع) پرتاب کردند. در نقلی آمده: همسر وهب پس از این جریان آمد و خون‌ها را از صورت وهب گرفت. هنگامی که چشم شمر به آن زن افتاد به غلام خود دستور داد تا با عمودی که در دست داشت بر آن زن حمله کرد و او را شهید نمود. این اولین زنی بود که در لشکر امام حسین(ع) کشته شد. مادر وهب سر او را گرفت و پس از اینکه سر فرزند خود را بوسید او را به طرف لشکر ابن سعد پرتاب کرد و گفت چیزی که در راه خدا دادیم هرگز پس نمی‌گیریم.

جستارهای وابسته

• عبدالله بن عمیر کلبی (پدر)
• ام وهب (مادر)

منابع

1. ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام حسین
2. جمعی از نویسندگان، پژوهشی پیرامون شهدای کربلا
3. راجی، علی، مظلومیت سیدالشهداء ج۲