حدیث باب حطه در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{ویرایش غیرنهایی}} +)) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = حدیث باب حطه | |||
| عنوان مدخل = حدیث باب حطه | |||
| مداخل مرتبط = [[حدیث باب حطه در حدیث]] - [[حدیث باب حطه در کلام اسلامی]] - [[حدیث باب حطه از دیدگاه اهل سنت]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
== متن و سند حدیث باب حطّه == | |||
=== [[روایت]] باب حطّه در منابع [[اهل سنّت]] === | |||
==متن و | |||
===[[روایت]] باب حطّه در [[ | |||
این حدیث در منابع اهل سنّت به دو صورت روایت شده است؛ یکی ذیل [[حدیث سفینه]] و دیگری به صورت مستقل. برخی از این نقل‌ها از این قرار است: | این حدیث در منابع اهل سنّت به دو صورت روایت شده است؛ یکی ذیل [[حدیث سفینه]] و دیگری به صورت مستقل. برخی از این نقل‌ها از این قرار است: | ||
# [[طبرانی]] (م ۳۶۰ ه) در “المعجم الصغیر” از [[ابوذر غفاری]] چنین [[نقل]] می‌کند: {{متن حدیث|مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ، مَنْ رَكِبَهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا هَلَكَ وَ مَثَلُ بَابِ حِطَّةٍ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ}}<ref>المعجم الصغیر، ج۱، ص۱۳۹.</ref>؛ [[اهل‌بیت]] من، همانند [[کشتی نوح]] می‌باشند، که هر کس بر آن نشست، [[نجات]] یافت، و هر کس از آن روی برتافت، هلاک شد، و مانند باب حطّه در بنی اسرائیل‌اند. | # [[طبرانی]] (م ۳۶۰ ه) در “المعجم الصغیر” از [[ابوذر غفاری]] چنین [[نقل]] می‌کند: {{متن حدیث|مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ، مَنْ رَكِبَهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا هَلَكَ وَ مَثَلُ بَابِ حِطَّةٍ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ}}<ref>المعجم الصغیر، ج۱، ص۱۳۹.</ref>؛ [[اهل‌بیت]] من، همانند [[کشتی نوح]] می‌باشند، که هر کس بر آن نشست، [[نجات]] یافت، و هر کس از آن روی برتافت، هلاک شد، و مانند باب حطّه در بنی اسرائیل‌اند. | ||
# طبرانی این حدیث را از [[ابوسعید خدری]] نیز نقل کرده است: {{متن حدیث|سمعت رسول الله{{صل}} یقول انما مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي فِيکُمْ مَثَلِ بَابِ حِطَّةٍ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ مَنْ دَخَلَهُ غُفِرَ لَهُ}}<ref>المعجم الصغیر، ج۲، ص۲۲.</ref>؛ از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} شنیدم که فرمود: اهل‌بیت من در بین شما همانند باب حطّه در بنی اسرائیل‌اند که هر کس داخل آن شد، آمرزیده شد. | # طبرانی این حدیث را از [[ابوسعید خدری]] نیز نقل کرده است: {{متن حدیث|سمعت رسول الله {{صل}} یقول انما مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي فِيکُمْ مَثَلِ بَابِ حِطَّةٍ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ مَنْ دَخَلَهُ غُفِرَ لَهُ}}<ref>المعجم الصغیر، ج۲، ص۲۲.</ref>؛ از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} شنیدم که فرمود: اهل‌بیت من در بین شما همانند باب حطّه در بنی اسرائیل‌اند که هر کس داخل آن شد، آمرزیده شد. | ||
# [[حاکم نیشابوری]] (م ۰۵۴ ه) از [[حنش کنانی]] که وی از [[ابوذر]] حدیث را نقل کرده آورده است: {{متن حدیث|عن حنش الکنانی، قال: سمعت أباذر - و هو آخذ بباب الکعبه: من عرفنی فأنا من عرفنی، و من أنکرنی فأنا أبوذر: سمع النبی{{صل}} یقول: مثل [[أهل]] بیتی فیکم مثل [[سفینة نوح]] فی قومه، من رکبها نجا و من [[تخلف]] عنها [[غرق]]، و مثل باب حطة لبنی إسرائیل}}<ref>المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۵۰.</ref>؛ از ابوذر، در حالی که درب [[کعبه]] را گرفته بود و می‌گفت “هر کسی مرا می‌شناسد که می‌شناسد و هر کسی نمی‌شناسد بداند که من ابوذر هستم”، شنیدم که می‌گفت: از پیامبر اکرم{{صل}} شنیدم که فرمود: [[اهل بیت]] من در بین شما، همانند [[کشتی نوح]] در [[قوم]] هستند؛ هر کس بر کشتی نوح نشست، [[نجات]] یافت، و هر کس از آن تخلّف کرد، [[غرق]] شد، و مانند باب حطّه برای [[بنی‌اسرائیل]] می‌باشند. | # [[حاکم نیشابوری]] (م ۰۵۴ ه) از [[حنش کنانی]] که وی از [[ابوذر]] حدیث را نقل کرده آورده است: {{متن حدیث|عن حنش الکنانی، قال: سمعت أباذر - و هو آخذ بباب الکعبه: من عرفنی فأنا من عرفنی، و من أنکرنی فأنا أبوذر: سمع النبی {{صل}} یقول: مثل [[أهل]] بیتی فیکم مثل [[سفینة نوح]] فی قومه، من رکبها نجا و من [[تخلف]] عنها [[غرق]]، و مثل باب حطة لبنی إسرائیل}}<ref>المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۵۰.</ref>؛ از ابوذر، در حالی که درب [[کعبه]] را گرفته بود و می‌گفت “هر کسی مرا می‌شناسد که می‌شناسد و هر کسی نمی‌شناسد بداند که من ابوذر هستم”، شنیدم که می‌گفت: از پیامبر اکرم {{صل}} شنیدم که فرمود: [[اهل بیت]] من در بین شما، همانند [[کشتی نوح]] در [[قوم]] هستند؛ هر کس بر کشتی نوح نشست، [[نجات]] یافت، و هر کس از آن تخلّف کرد، [[غرق]] شد، و مانند باب حطّه برای [[بنی‌اسرائیل]] می‌باشند. | ||
[[ابوذر]] برای این که اهمیت این [[حدیث]] را بیان کند دو کار کرده است: اوّل این که درب [[خانه خدا]] را گرفته است و دیگر این که بیان می‌دارد که من ابوذر هستم، یعنی همان کسی که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} درباره او فرمود: {{متن حدیث|مَا أَظَلَّتِ الْخَضْرَاءُ وَ لَا أَقَلَّتِ الْغَبْرَاءُ عَلَى ذِي لَهْجَةٍ أَصْدَقَ مِنْ أَبِي ذَرٍّ}}<ref>اسد الغابة، ج۱، ص۴۴، ح۸۰۰؛ انساب الاشراف، ج۶، ص۱۶۸؛ الغدیر، ج۶، ص۴۱۹.</ref>؛ [[آسمان]] بر کسی سایه نیفکنده و [[زمین]] زیر پای کسی گسترده نشده، که راست‌گوتر از ابوذر باشد<ref>مقصود غیر از معصومین{{عم}} می‌باشد.</ref>. | [[ابوذر]] برای این که اهمیت این [[حدیث]] را بیان کند دو کار کرده است: اوّل این که درب [[خانه خدا]] را گرفته است و دیگر این که بیان می‌دارد که من ابوذر هستم، یعنی همان کسی که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} درباره او فرمود: {{متن حدیث|مَا أَظَلَّتِ الْخَضْرَاءُ وَ لَا أَقَلَّتِ الْغَبْرَاءُ عَلَى ذِي لَهْجَةٍ أَصْدَقَ مِنْ أَبِي ذَرٍّ}}<ref>اسد الغابة، ج۱، ص۴۴، ح۸۰۰؛ انساب الاشراف، ج۶، ص۱۶۸؛ الغدیر، ج۶، ص۴۱۹.</ref>؛ [[آسمان]] بر کسی سایه نیفکنده و [[زمین]] زیر پای کسی گسترده نشده، که راست‌گوتر از ابوذر باشد<ref>مقصود غیر از معصومین {{عم}} می‌باشد.</ref>. | ||
عده‌ای دیگر از حفّاظ و [[محدثین]] معروف [[اهل]] [[سنّت]] این [[روایت]] را از [[ابوسعید خدری]] و ابوذر [[نقل]] کرده‌اند. نام برخی از آنان چنین است: گنجی [[شافعی]]<ref>کفایة الطالب، ص۳۷۸.</ref>، حموینی<ref>فرائد السمطین، ج۲، ص۲۴۲.</ref>، [[نور]] الدین [[هیثمی]]<ref>معجم الزوائد و منبع الفواید، ج۹، ص۱۶۸.</ref>، [[شمس]] الدین سخاوی [[مصری]]<ref>استجلاب ارتقاء الغرف، باب سادس (مخطوط) نقل از نفحات الأزهار، ج۴، ص۷۸.</ref>، [[سیوطی]]<ref>در «إحیاء المیت بفضائل أهل البیت» که مشتمل بر ۶۰ حدیث درباره فضایل اهل‌بیت{{عم}} است، نقل از نفحات الأزهار، ج۴، ص۸۱.</ref>، [[سمهودی]]<ref>جواهر العقدین، به نقل از نفحات الأزهار، ج۴، ص۸۴.</ref>، [[ابن حجر مکی]]<ref>الصواعق المحرقة، ص۲۳۴، باب ۱۱، فی فضائل اهل البیت النبوی. علاوه بر عالمان پیش گفته شخصیت‌های دیگری حدیث مذکور را ذکر کرده‌اند که برخی از آنان عبارتند از: متقی هندی، احمد بن الفضل مکی، عبدالحق دهلوی، محمد ابن محمد ابن سلیمان مغربی، شیخانی قادری، میرزا محمد بدخشی، ولی الله دهلوی، ولی الله لکهنوی، و حسن زمان ترکمانی (نفحات الأزهار، ج۴، ص۳۸ - ۱۲۲).</ref>. | عده‌ای دیگر از حفّاظ و [[محدثین]] معروف [[اهل]] [[سنّت]] این [[روایت]] را از [[ابوسعید خدری]] و ابوذر [[نقل]] کرده‌اند. نام برخی از آنان چنین است: گنجی [[شافعی]]<ref>کفایة الطالب، ص۳۷۸.</ref>، حموینی<ref>فرائد السمطین، ج۲، ص۲۴۲.</ref>، [[نور]] الدین [[هیثمی]]<ref>معجم الزوائد و منبع الفواید، ج۹، ص۱۶۸.</ref>، [[شمس]] الدین سخاوی [[مصری]]<ref>استجلاب ارتقاء الغرف، باب سادس (مخطوط) نقل از نفحات الأزهار، ج۴، ص۷۸.</ref>، [[سیوطی]]<ref>در «إحیاء المیت بفضائل أهل البیت» که مشتمل بر ۶۰ حدیث درباره فضایل اهل‌بیت {{عم}} است، نقل از نفحات الأزهار، ج۴، ص۸۱.</ref>، [[سمهودی]]<ref>جواهر العقدین، به نقل از نفحات الأزهار، ج۴، ص۸۴.</ref>، [[ابن حجر مکی]]<ref>الصواعق المحرقة، ص۲۳۴، باب ۱۱، فی فضائل اهل البیت النبوی. علاوه بر عالمان پیش گفته شخصیت‌های دیگری حدیث مذکور را ذکر کرده‌اند که برخی از آنان عبارتند از: متقی هندی، احمد بن الفضل مکی، عبدالحق دهلوی، محمد ابن محمد ابن سلیمان مغربی، شیخانی قادری، میرزا محمد بدخشی، ولی الله دهلوی، ولی الله لکهنوی، و حسن زمان ترکمانی (نفحات الأزهار، ج۴، ص۳۸ - ۱۲۲).</ref>. | ||
ابن حجر مکی(م ۹۷۴ ه) در این باره چنین گفته است: {{متن حدیث|و جاء من طرق عدیدة یقوی بعضها بعضا: انما مثل اهل بیتی فیکم کمثل سفینة نوح من رکبها نجا... و انما مثل اهل بیتی فیکم مثل باب حطة فی بنی إسرائیل من دخله غفر له و فی روایة: غفر له الذنوب}}<ref>الصواعق المحرقة، ص۲۳۴.</ref>: از طرق متعددی که بعضی باعث تقویت دیگری است دو [[روایت]] [[سفینه]] و باب حطّه [[نقل]] شده است. وی با همان سیاقی که درباره [[حدیث سفینه]] [[سخن]] می‌گوید درباره [[حدیث]] باب حطّه نیز سخن گفته است و ظاهر عبارت وی می‌رساند که این دو حدیث، “حسن” بوده و بر اساس [[کثرت]] طرق قابل اعتماد‌اند.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت اهل بیت (کتاب)|امامت اهل بیت]]، ص ۲۴۸.</ref> | ابن حجر مکی(م ۹۷۴ ه) در این باره چنین گفته است: {{متن حدیث|و جاء من طرق عدیدة یقوی بعضها بعضا: انما مثل اهل بیتی فیکم کمثل سفینة نوح من رکبها نجا... و انما مثل اهل بیتی فیکم مثل باب حطة فی بنی إسرائیل من دخله غفر له و فی روایة: غفر له الذنوب}}<ref>الصواعق المحرقة، ص۲۳۴.</ref>: از طرق متعددی که بعضی باعث تقویت دیگری است دو [[روایت]] [[سفینه]] و باب حطّه [[نقل]] شده است. وی با همان سیاقی که درباره [[حدیث سفینه]] [[سخن]] می‌گوید درباره [[حدیث]] باب حطّه نیز سخن گفته است و ظاهر عبارت وی می‌رساند که این دو حدیث، “حسن” بوده و بر اساس [[کثرت]] طرق قابل اعتماد‌اند.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت اهل بیت (کتاب)|امامت اهل بیت]]، ص ۲۴۸.</ref> | ||
===روایت باب حطّه در [[ | === روایت باب حطّه در منابع [[شیعه]] === | ||
[[سید هاشم بحرانی]] در کتاب “غایه المرام”<ref>غایة المرام، ج۳، ص۲۲-۲۳.</ref> از چند منبع و طریق [[شیعی]] این حدیث را نقل کرده است: | [[سید هاشم بحرانی]] در کتاب “غایه المرام”<ref>غایة المرام، ج۳، ص۲۲-۲۳.</ref> از چند منبع و طریق [[شیعی]] این حدیث را نقل کرده است: | ||
# [[شیخ مفید]] (م ۴۱۳ ه) در کتاب “أمالی” این حدیث را از [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} نقل می‌نماید: {{متن حدیث|عَنْ عَبَّادِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ قَدِمَ رَجُلٌ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ {{ع}} فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ أَخْبِرْنِي عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى {{متن قرآن|أَفَمَنْ كَانَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَيَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِنْهُ}}<ref>«پس آیا کسی که از سوی پروردگارش برهانی دارد و گواهی از (خویشان) وی پیرو اوست» سوره هود، آیه ۱۷.</ref> قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} الَّذِي كَانَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ أَنَا الشَّاهِدُ لَهُ وَ مِنْهُ-... وَ اللَّهِ مَا مَثَلُنَا فِي هَذِهِ الْأُمَّةِ إِلَّا كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ أَوْ كَبَابِ حِطَّةٍ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ}}: مردی درباره [[آیه]] ۱۷ [[سوره]] [[مبارکه]] [[هود]] از امیرالمؤمنین {{ع}} سوال کرد. آن [[حضرت]] فرمود: مراد از {{متن قرآن|أَفَمَنْ كَانَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ}} [[پیامبر اکرم]] {{صل}} و مراد از {{متن قرآن|الشَّاهِدِ}} در آیه من هستم... [[قسم به خدا]] [[مَثَل]] ما در این [[امت]]، مثل [[کشتی نوح]] و [[باب حطه]] [[بنی‌اسرائیل]] است<ref>الأمالی، ص۱۴۵، مجلس ۱۸، ح۵.</ref>. | |||
# [[شیخ صدوق]] (م ۳۸۱ ه) از [[ابوسعید خدری]] چنین نقل کرده: {{متن حدیث|عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ: صَلَّى بِنَا رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} صَلَاةَ الْأُولَى ثُمَّ أَقْبَلَ بِوَجْهِهِ الْكَرِيمِ عَلَيْنَا فَقَالَ مَعَاشِرَ أَصْحَابِي إِنَّ مَثَلَ أَهْلِ بَيْتِي فِيكُمْ مَثَلُ سَفِينَةِ نُوحٍ وَ بَابُ حِطَّةٍ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ فَتَمَسَّكُوا بِأَهْلِ بَيْتِي بَعْدِي وَ الْأَئِمَّةِ الرَّاشِدِينَ مِنْ ذُرِّيَّتِي أَهْلِ بَيْتِي}}<ref>غایة المرام، ج۳، ص۲۳؛ کفایة الأثر، ص۳۴.</ref>؛ [[پیامبر اکرم]] {{صل}} نخستین [[نماز]] ([[یومیه]]- [[نماز صبح]]) را با ما به [[جماعت]] به جای آورد، سپس چهره گرامی‌اش را به جانب ما کرد (روبه‌روی ما قرار گرفت) و فرمود: ای گروه [[اصحاب]] من! [[اهل‌بیت]] من در میان شما همانند [[کشتی نوح]] و [[باب حطه]] در [[بنی اسرائیل]] هستند، پس از من به اهل‌بیت من (یعنی) [[امامان]] [[رشید]] از [[اهل]] بیتم، تمسّک نمایید. | |||
# [[شیخ طوسی]] (م ۴۶۰ ه) در کتاب “امالی” این [[روایت]] را از [[ابوذر]] [[نقل]] می‌کند: {{متن حدیث|سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ {{صل}} يَقُولُ:... إِنَّمَا مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي فِيكُمْ كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ، مَنْ رَكِبَهَا نَجَا، وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا غَرِقَ، وَ مَثَلِ بَابِ حِطَّةٍ مَنْ دَخَلَهُ نَجَا وَ مَنْ لَمْ يَدْخُلْهُ هَلَكَ}}<ref>الأمالی، ص۶۰، مجلس ۲، ح۵۷.</ref>؛ اهل‌بیت من در میان شما همانند کشتی نوح می‌باشند، که هر کس بر کشتی سوار شد، [[نجات]] یافت و هر کس از آن روی برگرداند، هلاک شد، و مانند باب حطّه‌اند که هر کس از آن وارد شد، نجات یافت و هر کس وارد نشد، هلاک گردید. | |||
# [[فتال نیشابوری]] در کتاب “روضة الواعظین” از [[امام باقر]] {{ع}} نقل می‌کند که آن [[حضرت]] فرمود: {{متن حدیث|قَالَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}}... مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ عَلِيّاً صِدِّيقُ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ فَارُوقُهَا وَ مُحَدَّثُهَا إِنَّهُ هَارُونُهَا وَ يُوشَعُهَا وَ آصِفُهَا وَ شَمْعُونُهَا إِنَّهُ بَابُ حِطَّتِهَا وَ سَفِينَةُ نَجَاتِهَا إِنَّهُ طَالُوتُهَا وَ ذُو قَرْنَيْهَا}}<ref>روضة الواعظین، ج۱، ص۱۰۰.</ref>؛ ای [[مردم]]! همانا [[علی]] {{ع}}، [[صدیق]]، [[فاروق]]، محدَّث، [[هارون]]، [[یوشع]]، [[آصف]] و [[شمعون]] این [[امت]] است، او باب حطّه، [[کشتی نجات]]، [[طالوت]] و [[ذوالقرنین]] این امت می‌باشد<ref>در این روایت، [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} با چند ویژگی معرفی شده است: | |||
# صدیق، فاروق و محدَّث، یعنی او در [[ایمان آوردن]] به پیامبر اکرم{{صل}} نخستین فرد از مردان و [[برترین]] از [[تصدیق‌کنندگان]] بوده، و فاروق ([[میزان]] و معیار) [[حق و باطل]] بود، و نیز [[محدث]] بود، یعنی از [[الهامات]] [[غیبی]] برخوردار بود و [[فرشتگان]] با او سخن می‌گفتند. | ## صدیق، فاروق و محدَّث، یعنی او در [[ایمان آوردن]] به پیامبر اکرم {{صل}} نخستین فرد از مردان و [[برترین]] از [[تصدیق‌کنندگان]] بوده، و فاروق ([[میزان]] و معیار) [[حق و باطل]] بود، و نیز [[محدث]] بود، یعنی از [[الهامات]] [[غیبی]] برخوردار بود و [[فرشتگان]] با او سخن می‌گفتند. | ||
#او [[جانشین پیامبر اکرم]]{{صل}} است، مانند [[هارون]] و [[یوشع]] که [[جانشین]] [[موسی]]{{ع}} بود و [[آصف بن برخیا]] که جانشین [[سلیمان]]{{ع}} بود، و [[شمعون]] که [[وصی]] و جانشین [[عیسی]]{{ع}} بود. | ## او [[جانشین پیامبر اکرم]] {{صل}} است، مانند [[هارون]] و [[یوشع]] که [[جانشین]] [[موسی]] {{ع}} بود و [[آصف بن برخیا]] که جانشین [[سلیمان]] {{ع}} بود، و [[شمعون]] که [[وصی]] و جانشین [[عیسی]] {{ع}} بود. | ||
# [[پیروی]] از او مایه [[نجات]] و برخورداری از [[مغفرت الهی]] است مانند [[کشتی نوح]]{{ع}} و [[باب حطه]] در [[بنی اسرائیل]]. | ## [[پیروی]] از او مایه [[نجات]] و برخورداری از [[مغفرت الهی]] است مانند [[کشتی نوح]] {{ع}} و [[باب حطه]] در [[بنی اسرائیل]]. | ||
# [[حاکم]] و فرمانروای [[امت اسلامی]] پس از [[رسول اکرم]]{{صل}} است، مانند [[طالوت]] و [[ذوالقرنین]] که در عصر خود از [[مقام فرمانروایی]] برخوردار بودند.</ref>. | ## [[حاکم]] و فرمانروای [[امت اسلامی]] پس از [[رسول اکرم]] {{صل}} است، مانند [[طالوت]] و [[ذوالقرنین]] که در عصر خود از [[مقام فرمانروایی]] برخوردار بودند.</ref>. | ||
# عیاشی ذیل [[آیه]] ۵۸ [[سوره بقره]] از [[امام باقر]] {{ع}} [[نقل]] می‌کند که فرمود: {{متن حدیث|نَحْنُ بَابُ حِطَّتِكُمْ}}؛ ما باب حطّه شما هستیم<ref>تفسیر عیاشی، ج۱، ص۴۵.</ref>؛ یعنی همان طور که [[بنی‌اسرائیل]] باید از باب حطّه عبور می‌کردند تا مورد غفران قرار گیرند، شما نیز باید از [[راه]] ما وارد شوید تا مشمول مغفرت الهی قرار گیرید<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت اهل بیت (کتاب)|امامت اهل بیت]]، ص ۲۵۰.</ref>. | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:13681032.jpg|22px]] [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت اهل بیت (کتاب)|'''امامت اهل بیت''']] | # [[پرونده:13681032.jpg|22px]] [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت اهل بیت (کتاب)|'''امامت اهل بیت''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:احادیث نامدار]] | ||
[[رده: | [[رده:احادیث امامت]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۱ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۱۳
این مدخل زیرشاخهٔ بحث حدیث باب حطه است. حدیث باب حطه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حدیث باب حطه در حدیث - حدیث باب حطه در کلام اسلامی - حدیث باب حطه از دیدگاه اهل سنت - پرسش مرتبط نداردمتن و سند حدیث باب حطّه
روایت باب حطّه در منابع اهل سنّت
این حدیث در منابع اهل سنّت به دو صورت روایت شده است؛ یکی ذیل حدیث سفینه و دیگری به صورت مستقل. برخی از این نقل‌ها از این قرار است:
- طبرانی (م ۳۶۰ ه) در “المعجم الصغیر” از ابوذر غفاری چنین نقل می‌کند: «مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ، مَنْ رَكِبَهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا هَلَكَ وَ مَثَلُ بَابِ حِطَّةٍ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ»[۱]؛ اهل‌بیت من، همانند کشتی نوح می‌باشند، که هر کس بر آن نشست، نجات یافت، و هر کس از آن روی برتافت، هلاک شد، و مانند باب حطّه در بنی اسرائیل‌اند.
- طبرانی این حدیث را از ابوسعید خدری نیز نقل کرده است: «سمعت رسول الله (ص) یقول انما مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي فِيکُمْ مَثَلِ بَابِ حِطَّةٍ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ مَنْ دَخَلَهُ غُفِرَ لَهُ»[۲]؛ از پیامبر اکرم (ص) شنیدم که فرمود: اهل‌بیت من در بین شما همانند باب حطّه در بنی اسرائیل‌اند که هر کس داخل آن شد، آمرزیده شد.
- حاکم نیشابوری (م ۰۵۴ ه) از حنش کنانی که وی از ابوذر حدیث را نقل کرده آورده است: «عن حنش الکنانی، قال: سمعت أباذر - و هو آخذ بباب الکعبه: من عرفنی فأنا من عرفنی، و من أنکرنی فأنا أبوذر: سمع النبی (ص) یقول: مثل أهل بیتی فیکم مثل سفینة نوح فی قومه، من رکبها نجا و من تخلف عنها غرق، و مثل باب حطة لبنی إسرائیل»[۳]؛ از ابوذر، در حالی که درب کعبه را گرفته بود و می‌گفت “هر کسی مرا می‌شناسد که می‌شناسد و هر کسی نمی‌شناسد بداند که من ابوذر هستم”، شنیدم که می‌گفت: از پیامبر اکرم (ص) شنیدم که فرمود: اهل بیت من در بین شما، همانند کشتی نوح در قوم هستند؛ هر کس بر کشتی نوح نشست، نجات یافت، و هر کس از آن تخلّف کرد، غرق شد، و مانند باب حطّه برای بنی‌اسرائیل می‌باشند.
ابوذر برای این که اهمیت این حدیث را بیان کند دو کار کرده است: اوّل این که درب خانه خدا را گرفته است و دیگر این که بیان می‌دارد که من ابوذر هستم، یعنی همان کسی که پیامبر اکرم (ص) درباره او فرمود: «مَا أَظَلَّتِ الْخَضْرَاءُ وَ لَا أَقَلَّتِ الْغَبْرَاءُ عَلَى ذِي لَهْجَةٍ أَصْدَقَ مِنْ أَبِي ذَرٍّ»[۴]؛ آسمان بر کسی سایه نیفکنده و زمین زیر پای کسی گسترده نشده، که راست‌گوتر از ابوذر باشد[۵]. عده‌ای دیگر از حفّاظ و محدثین معروف اهل سنّت این روایت را از ابوسعید خدری و ابوذر نقل کرده‌اند. نام برخی از آنان چنین است: گنجی شافعی[۶]، حموینی[۷]، نور الدین هیثمی[۸]، شمس الدین سخاوی مصری[۹]، سیوطی[۱۰]، سمهودی[۱۱]، ابن حجر مکی[۱۲]. ابن حجر مکی(م ۹۷۴ ه) در این باره چنین گفته است: «و جاء من طرق عدیدة یقوی بعضها بعضا: انما مثل اهل بیتی فیکم کمثل سفینة نوح من رکبها نجا... و انما مثل اهل بیتی فیکم مثل باب حطة فی بنی إسرائیل من دخله غفر له و فی روایة: غفر له الذنوب»[۱۳]: از طرق متعددی که بعضی باعث تقویت دیگری است دو روایت سفینه و باب حطّه نقل شده است. وی با همان سیاقی که درباره حدیث سفینه سخن می‌گوید درباره حدیث باب حطّه نیز سخن گفته است و ظاهر عبارت وی می‌رساند که این دو حدیث، “حسن” بوده و بر اساس کثرت طرق قابل اعتماد‌اند.[۱۴]
روایت باب حطّه در منابع شیعه
سید هاشم بحرانی در کتاب “غایه المرام”[۱۵] از چند منبع و طریق شیعی این حدیث را نقل کرده است:
- شیخ مفید (م ۴۱۳ ه) در کتاب “أمالی” این حدیث را از امیرالمؤمنین (ع) نقل می‌نماید: «عَنْ عَبَّادِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ قَدِمَ رَجُلٌ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (ع) فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ أَخْبِرْنِي عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى ﴿أَفَمَنْ كَانَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَيَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِنْهُ﴾[۱۶] قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) الَّذِي كَانَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ أَنَا الشَّاهِدُ لَهُ وَ مِنْهُ-... وَ اللَّهِ مَا مَثَلُنَا فِي هَذِهِ الْأُمَّةِ إِلَّا كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ أَوْ كَبَابِ حِطَّةٍ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ»: مردی درباره آیه ۱۷ سوره مبارکه هود از امیرالمؤمنین (ع) سوال کرد. آن حضرت فرمود: مراد از ﴿أَفَمَنْ كَانَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ﴾ پیامبر اکرم (ص) و مراد از ﴿الشَّاهِدِ﴾ در آیه من هستم... قسم به خدا مَثَل ما در این امت، مثل کشتی نوح و باب حطه بنی‌اسرائیل است[۱۷].
- شیخ صدوق (م ۳۸۱ ه) از ابوسعید خدری چنین نقل کرده: «عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ: صَلَّى بِنَا رَسُولُ اللَّهِ (ص) صَلَاةَ الْأُولَى ثُمَّ أَقْبَلَ بِوَجْهِهِ الْكَرِيمِ عَلَيْنَا فَقَالَ مَعَاشِرَ أَصْحَابِي إِنَّ مَثَلَ أَهْلِ بَيْتِي فِيكُمْ مَثَلُ سَفِينَةِ نُوحٍ وَ بَابُ حِطَّةٍ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ فَتَمَسَّكُوا بِأَهْلِ بَيْتِي بَعْدِي وَ الْأَئِمَّةِ الرَّاشِدِينَ مِنْ ذُرِّيَّتِي أَهْلِ بَيْتِي»[۱۸]؛ پیامبر اکرم (ص) نخستین نماز (یومیه- نماز صبح) را با ما به جماعت به جای آورد، سپس چهره گرامی‌اش را به جانب ما کرد (روبه‌روی ما قرار گرفت) و فرمود: ای گروه اصحاب من! اهل‌بیت من در میان شما همانند کشتی نوح و باب حطه در بنی اسرائیل هستند، پس از من به اهل‌بیت من (یعنی) امامان رشید از اهل بیتم، تمسّک نمایید.
- شیخ طوسی (م ۴۶۰ ه) در کتاب “امالی” این روایت را از ابوذر نقل می‌کند: «سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (ص) يَقُولُ:... إِنَّمَا مَثَلُ أَهْلِ بَيْتِي فِيكُمْ كَمَثَلِ سَفِينَةِ نُوحٍ، مَنْ رَكِبَهَا نَجَا، وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا غَرِقَ، وَ مَثَلِ بَابِ حِطَّةٍ مَنْ دَخَلَهُ نَجَا وَ مَنْ لَمْ يَدْخُلْهُ هَلَكَ»[۱۹]؛ اهل‌بیت من در میان شما همانند کشتی نوح می‌باشند، که هر کس بر کشتی سوار شد، نجات یافت و هر کس از آن روی برگرداند، هلاک شد، و مانند باب حطّه‌اند که هر کس از آن وارد شد، نجات یافت و هر کس وارد نشد، هلاک گردید.
- فتال نیشابوری در کتاب “روضة الواعظین” از امام باقر (ع) نقل می‌کند که آن حضرت فرمود: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص)... مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ عَلِيّاً صِدِّيقُ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ فَارُوقُهَا وَ مُحَدَّثُهَا إِنَّهُ هَارُونُهَا وَ يُوشَعُهَا وَ آصِفُهَا وَ شَمْعُونُهَا إِنَّهُ بَابُ حِطَّتِهَا وَ سَفِينَةُ نَجَاتِهَا إِنَّهُ طَالُوتُهَا وَ ذُو قَرْنَيْهَا»[۲۰]؛ ای مردم! همانا علی (ع)، صدیق، فاروق، محدَّث، هارون، یوشع، آصف و شمعون این امت است، او باب حطّه، کشتی نجات، طالوت و ذوالقرنین این امت می‌باشد[۲۱].
- عیاشی ذیل آیه ۵۸ سوره بقره از امام باقر (ع) نقل می‌کند که فرمود: «نَحْنُ بَابُ حِطَّتِكُمْ»؛ ما باب حطّه شما هستیم[۲۲]؛ یعنی همان طور که بنی‌اسرائیل باید از باب حطّه عبور می‌کردند تا مورد غفران قرار گیرند، شما نیز باید از راه ما وارد شوید تا مشمول مغفرت الهی قرار گیرید[۲۳].
منابع
پانویس
- ↑ المعجم الصغیر، ج۱، ص۱۳۹.
- ↑ المعجم الصغیر، ج۲، ص۲۲.
- ↑ المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۵۰.
- ↑ اسد الغابة، ج۱، ص۴۴، ح۸۰۰؛ انساب الاشراف، ج۶، ص۱۶۸؛ الغدیر، ج۶، ص۴۱۹.
- ↑ مقصود غیر از معصومین (ع) می‌باشد.
- ↑ کفایة الطالب، ص۳۷۸.
- ↑ فرائد السمطین، ج۲، ص۲۴۲.
- ↑ معجم الزوائد و منبع الفواید، ج۹، ص۱۶۸.
- ↑ استجلاب ارتقاء الغرف، باب سادس (مخطوط) نقل از نفحات الأزهار، ج۴، ص۷۸.
- ↑ در «إحیاء المیت بفضائل أهل البیت» که مشتمل بر ۶۰ حدیث درباره فضایل اهل‌بیت (ع) است، نقل از نفحات الأزهار، ج۴، ص۸۱.
- ↑ جواهر العقدین، به نقل از نفحات الأزهار، ج۴، ص۸۴.
- ↑ الصواعق المحرقة، ص۲۳۴، باب ۱۱، فی فضائل اهل البیت النبوی. علاوه بر عالمان پیش گفته شخصیت‌های دیگری حدیث مذکور را ذکر کرده‌اند که برخی از آنان عبارتند از: متقی هندی، احمد بن الفضل مکی، عبدالحق دهلوی، محمد ابن محمد ابن سلیمان مغربی، شیخانی قادری، میرزا محمد بدخشی، ولی الله دهلوی، ولی الله لکهنوی، و حسن زمان ترکمانی (نفحات الأزهار، ج۴، ص۳۸ - ۱۲۲).
- ↑ الصواعق المحرقة، ص۲۳۴.
- ↑ ربانی گلپایگانی، علی، امامت اهل بیت، ص ۲۴۸.
- ↑ غایة المرام، ج۳، ص۲۲-۲۳.
- ↑ «پس آیا کسی که از سوی پروردگارش برهانی دارد و گواهی از (خویشان) وی پیرو اوست» سوره هود، آیه ۱۷.
- ↑ الأمالی، ص۱۴۵، مجلس ۱۸، ح۵.
- ↑ غایة المرام، ج۳، ص۲۳؛ کفایة الأثر، ص۳۴.
- ↑ الأمالی، ص۶۰، مجلس ۲، ح۵۷.
- ↑ روضة الواعظین، ج۱، ص۱۰۰.
- ↑ در این روایت، امیرالمؤمنین (ع) با چند ویژگی معرفی شده است:
- صدیق، فاروق و محدَّث، یعنی او در ایمان آوردن به پیامبر اکرم (ص) نخستین فرد از مردان و برترین از تصدیق‌کنندگان بوده، و فاروق (میزان و معیار) حق و باطل بود، و نیز محدث بود، یعنی از الهامات غیبی برخوردار بود و فرشتگان با او سخن می‌گفتند.
- او جانشین پیامبر اکرم (ص) است، مانند هارون و یوشع که جانشین موسی (ع) بود و آصف بن برخیا که جانشین سلیمان (ع) بود، و شمعون که وصی و جانشین عیسی (ع) بود.
- پیروی از او مایه نجات و برخورداری از مغفرت الهی است مانند کشتی نوح (ع) و باب حطه در بنی اسرائیل.
- حاکم و فرمانروای امت اسلامی پس از رسول اکرم (ص) است، مانند طالوت و ذوالقرنین که در عصر خود از مقام فرمانروایی برخوردار بودند.
- ↑ تفسیر عیاشی، ج۱، ص۴۵.
- ↑ ربانی گلپایگانی، علی، امامت اهل بیت، ص ۲۵۰.