پیامبر خاتم در قرآن

این مدخل زیرشاخهٔ بحث پیامبر خاتم است. پیامبر خاتم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: پیامبر خاتم در قرآن - پیامبر خاتم در نهج البلاغه - پیامبر خاتم در کلام اسلامی - پیامبر خاتم در تاریخ اسلامی - پیامبر خاتم در معارف دعا و زیارات - پیامبر خاتم در معارف و سیره سجادی - پیامبر خاتم در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش‌های مرتبط

پیامبر خاتم (ص)
مرقد مطهر پیامبر خاتم (ص)
نقش	پیامبر خاتم
نام	محمد بن عبدالله
کنیه	ابوالقاسم ابوابراهیم
زادروز	١٧ ربیع الاول، سال عام الفیل
زادگاه	مکه
مدفن	مدینة النبی
محل زندگی	مکه مدینه
لقب(ها)	رسول خدا
پدر	عبدالله
مادر	آمنه بنت وهب
همسر(ان)	حضرت خدیجه عایشه دختر ابی بکر حفصه دختر عمر ام سلمه ام حبیب زینب دختر جحش میمونه دختر حارث سوده دختر زمعه صفیه بنت حیی بن اخطب جویریه دختر حارث ماریه قبطیه
فرزند(ان)	فاطمه زهرا
طول عمر	۶۳ سال
امام علی امام حسن مجتبی امام حسین امام سجاد امام محمد باقر امام صادق امام موسی کاظم امام رضا امام جواد امام هادی امام حسن عسکری امام مهدی

مقدمه

رسول رحمت، حضرت خاتم الانبیاء محمد مصطفی(ص) آخرین دستورات رهایی بخش الهی و بالاترین مراتب معرفت و معنویت را برای بشر در همه دوران و زمان‌ها به ارمغان آورده‌اند. دین او، دین رحمت، بشارت، اخلاق، معنویت و عدالت است. دین بهروزی خلق در سایه رحمت خالق است. نبی مکرم اسلام(ص)، جامع تعالیم، مراتب و مقامات انبیا و اولیای الهی است و نام و راه آن حضرت تا ابد پایدار، فروزان و حیات‌بخش انسان‌ها و جوامع بشری است، جسم او از میان ما رفته است اما معجزه اخلاق و کتاب او در سایه منش رحمانی او جاودانه شده است.

خداوند در کلام الله مجید در سوره صف می‌فرماید: اسلام محمدی نوری است درخشان از جانب خدای سبحان، که کفار اهل کتاب می‌خواهند آن را خاموش کنند، ولی خدا نور آن را کامل می‌کند و اسلام محمدی خود را بر تمام ادیان غلبه می‌دهد؛ هرچند مشرکین نخواهند محمد مصطفی(ص) همان پیامبری است که عیسی بن مریم(ع) بنی‌اسرائیل را به آمدن او بشارت داد. پس بر مؤمنین است که از او اطاعت کنند و در راه خدا، با اموال و جان خود جهاد نموده، رسول خدا را در دینش یاری کنند، تا خدای تعالی آنها را به سعادت برساند و یاری کند و در دنیا و آخرت فتح و پیروزی نصیب آنها نماید.

در سوره صف به تسبیح و تقدیس خداوند، توبیخ کسانی که گفتارشان با کردارشان مطابقت ندارد، پیوستگی نهضت انبیاء و در طول بودن دین موسی و عیسی و محمد(ص)، پیروزی نهایی و قطعی اسلام محمدی و جهانگیر شدن نور آن، عبث بودن تلاش مخالفان برای جلوگیری از آن، تشویق انسان‌ها به ایمان به خدا، جهاد با مال و جان و انفاق در راه خدا که موجب آمرزش گناهان و سعادت دنیا و آخرت می‌شود، اشاره شده است.

مهم‌ترین پیام وحی در سوره صف این است که: دین موسی و عیسی(ع) در طول دین محمد(ص) قرار دارد، نه در عرض آن و اسلام محمدی کامل‌ترین و آخرین دین الهی است که همه پیروان راه حق، اعم از موسوی و عیسوی باید از آن تبعیت کنند تا به رستگاری کامل برسند.

نبی اکرم خواجه کائنات «نور اول» است. جهان در حکم کالبد و ایشان «روح جهان» است. حضرت رسول واسطه و مقصود وجود جمیع موجودات است. ایشان خُمی پیوسته و وابسته به دریای حق است. مقام و نیروی روحانی حضرت احمد از جبرئیل امین نیز فراتر و والاتر است چنان که در شب معراج، از مرتبه سدرة المنتهی نیز گذر کردند.

اشاره به آیاتی از سوره نجم که فرموده است: ﴿وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى﴾ و همچنین احادیثی که واقعه شگفت معراج پیامبر اکرم را بیان کرده است. «فَقَالَ جَبْرَئِيلُ تَقَدَّمْ يَا رَسُولَ اللَّهِ(ص) لَيْسَ لِي أَنْ أَجُوزَ هَذَا الْمَكَانَ وَ لَوْ دَنَوْتُ أَنْمُلَةً لَاحْتَرَقْتُ».

اخلاق محمدی خاتم الانبیاء معجزه بزرگ انسانی اوست. در برخورد با مردم و جامعه، قطب و شاهنشاه عالم ممکنات است. او دریای صفا و صمیمیت است و تندی و اخلاق ناپسند در وجود او راه ندارد.

خاتم الانبیاء حضرت محمد مصطفی(ص) «اسرافیل» است؛ با تعالیم و منش رحمانی خود، جامعه و بشریت را احیا می‌کند.

او با خُلق عظیم خویش و به واسطه اخلاق پسندیده‌اش همگان را مجذوب میساخت؛ زیرا ملکه شدن صفات و خصایل حمیده در وجود مبارک او، حاصل واصل شدن روح بزرگش به بارگاه حضرت حق جل جلاله و مقام صدق الهی بود ﴿وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ﴾.

خداوند در بیان این منش ایشان می‌فرماید: پس به برکت رحمت الهی، با آنان نرمخو و پرمهر شده و اگر تندخو و سخت‌دل بودی قطعاً از پیرامون تو پراکنده می‌شدند. پس، از آنان درگذر و برایشان آمرزش بخواه و در کارها با آنان مشورت کن و چون تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن؛ زیرا خداوندتوکل کنندگان را دوست می‌دارد ﴿إِنْ يَنْصُرْكُمُ اللَّهُ فَلَا غَالِبَ لَكُمْ وَإِنْ يَخْذُلْكُمْ فَمَنْ ذَا الَّذِي يَنْصُرُكُمْ مِنْ بَعْدِهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ﴾ .

حضرت محمد(ص) محسن، نرم‌خو، نرم‌دل و اهل رأفت و بخشش و اعتدال بود. آخرین رسول الهی اهل اسراف و زیاده‌روی ﴿وَهُوَ الَّذِي أَنْشَأَ جَنَّاتٍ مَعْرُوشَاتٍ وَغَيْرَ مَعْرُوشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفًا أُكُلُهُ وَالزَّيْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهًا وَغَيْرَ مُتَشَابِهٍ كُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ﴾ ؛ ﴿قَالَ فَاهْبِطْ مِنْهَا فَمَا يَكُونُ لَكَ أَنْ تَتَكَبَّرَ فِيهَا فَاخْرُجْ إِنَّكَ مِنَ الصَّاغِرِينَ﴾. یا تبذیر و ریخت و پاش ﴿وَمَنْ كَانَ فِي هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِي الْآخِرَةِ أَعْمَى وَأَضَلُّ سَبِيلًا﴾ نبود و همواره بر عدالت و اعتدال عمل می‌کرد و فرمان می‌داد ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ﴾ ؛ ﴿وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّى يَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ لَا نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى وَبِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا ذَلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ﴾. حتی اگر به ضرر خودش یا خویشان خودش بود. امتی که ایشان می‌خواست بسازد امت میانه‌رو بود که هرگز از دایره عدالت و میانه‌روی بیرون نمی‌رود﴿وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنْتَ عَلَيْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ يَنْقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ﴾ .

امروز پیش از هر زمانی ملت، سیاستمداران و دولتمداران ما نیازمند متخلق شدن به اخلاق محمدی هستند. اگر کسی در عزای آخرین رسول الهی است بهترین راه ابراز تسلیت به پیشگاه مقدس امام زمان(ع) و پیروی از منش و رفتار زیبای حضرت محمد(ص) در خدمت به مردم و اعتلای زندگی دوستداران پیامبر رحمت است.

منابع

1. صفوی، سید سلمان، مقاله «محمد رسول رحمت»، دانشنامه معاصر قرآن کریم